Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Page 51

U?7gfrúna góðu eða hiísið...
sónusköpun og pólitískum skilaboðum bókmenntatextans eins og hann
leggur sig.
Harmleikja- og alvörutónninn er sleginn í myndinni strax í upphafi
hennar með drungalegri tónlist Hilmars Arnar Hilmarssonar, leikinni af
strengjasveit sem vinnur með tilbrigði við stef úr tónverki eftir Jón As-
geirsson sem gengur í gegnum myndina. Stefið er sparlega notað og
hógvært en verulega merkingarbært eins og kvikmyndatónlist er alltaf
og ekki síst í upphafi mynda. Þetta dapurlega stef hljómar undir kynn-
ingartextum og upphafssenunni þar sem prófastsfrúin stendur í dimmu
herbergi og ber við gluggann.
A eftir stefinu sorglega kemur stutt einræða prófastsffúar sem er að
tala Hð marrn sinn og segir að predikun hans um að sælir séu hógværir
hafi hvorki þá né nú verið sönn og ekki hafi þessi boðskapur sannast á
lífi Rannveigar dóttur þeirra. Fimm sinnum kemur prófastsfrúin inn í
slíknm innskotsköflum þar sem hún túlkar og metur í endurliti aðgerð-
ir Þuríðar og stuðning sinn og prófastsins við þær. Prófastsfrúin, móð-
irin, verður þannig eins og innbyggður sögumaður í myndinni en túlk-
anir hennar bæta alls engu við það sem myndin segir að öðru leyti.
Prófastsfrúin segir eitthvað á þessa leið: Aumingja Rannveig mín ....
Aldrei þessu vant hefðum við átt að hlusta á Þuríði .... Af hverju mátti
Rannveig ekki eiga drenginn sinn ... Hvers vegna kom þetta íyrir hana
Rannveigu mína ... o.s.frv. Móðirin er þannig látin taka sorgþrungna af-
stöðu með yngri dótturinni og undirstrika harmsögu hennar. Að
minnsta kosti einu sinni slengir hún því svo framan í Þuríði að hún
•treysti Rannveigu og bréfiuu hennar og bætir svo við: „Eg trúði aldrei á
bréfin þín.“ Eins og áður segir er hlutverk hennar allt annað hér en í
sögu Halldórs Laxness sem hefur enga rammafrásögn og enga útvalda
persónu sem túlkanda sögunnar. Hvað vinnur handritshöfundurinn með
því að úthluta prófastsfrúnni þessu hlutverki? Eg get ekki ímyndað mér
annað svar við þeirri spurningu en að verið sé að styrkja persónu Rann-
veigar - tvöfalda hana á einhvern hátt. Er þá persóna Rannveigar ekki
nógu harmræn eins og hún er í sögunni?
Hinn sígildi harmleikur krefst þess að áhorfandinn bæði dáist að og
samsami sig við hetjuna. Hetja harmleikjarins verður fyrir ógæfu af því að
hún gerir sig seka um dómgreindarskort eða „hamartia“ og hið ranga vai
hennar leiðir til fallsins. Skírsla (kaþarsis) áhorfandans í lokin felst sam-
kvæmt Aritstótelesi bæði í innsæi og samúð af því að við skiljum hvers
49