Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Qupperneq 110

Dudley Andrew
aðlaganagreining á endanum ril rannsókna á kvikmyndastíl og tímabil-
um í tengslum vrið bókmenntastíla ólíkra tímabila.
Við stöndum nú frammi fyrir hinni hlið rökfærslunnar og sjámn enn
einu sinni að rannsókn á aðlögun jaingildi í raun réttid rannsókn á kvik-
myndinni sem slíkri. Kerfið sem kvikmyndin nýtir sér til að miðla skáld-
skap og saga þessa kerfis felur á endanum í sér þær spurningar sem við
stöndum frammi fyrir, jafnvel þegar tdð beinum sjónum okkar einfald-
lega að því hvernig sömu sögu er miðlað í kvikmynd og skáldsögu. Þessi
áfangi er síður en svo letjandi að mími mari því að með honum er aðlög-
uninni og öllum rannsóknum á kvikmyndum og bókmenntaleika varpað
út úr ríki eilífra lögmála og loftkenndra alhæfinga og inn á úfið en fast
land sögu, iðju og orðræðu listarinnar.
Félags- og fagurfræði aðlögunar
Það er kominn tími ril að aðlögunarfræði gerist félagsfræðileg. Hvernig
þjónar aðlögun kvikmyndinni? Hvaða skilyrði eru fyrir hendi í stíl og
menningu kvikmynda sem heimila eða krefjast þess að stuðst sé við bók-
menntalegar fyrirmyndir? Þótt útreikningar segi aðlögun vera hlutfalls-
lega stöðugt magn í kvikmyndasögunni er sérleg virkni hennar á hverj-
um tíma langt frá því að vera stöðug. Val á aðlögunarháttum og
fyrirmyndum gefur ýmislegt tíl kynna um hlutverk ktdkmyndarinnar og
væntingar frá einum áramg til annars. I þeim stílbrögðuin sem þróuð eru
til að ná því tiltölulega jafngildi sem nauðsynlegt er til að byggja upp
sambærilegar sögur birtast ennfremur ekki aðeins stíleinkenni hvers
tímabils heldur geta þau einnig gerbreytt þeirn stíl.
Bazin benti á mikilvæg dæmi urn þetta á fyrstu árunum efrir stríð þeg-
ar Cocteau, Welles, Olivier, Wyler og fleiri aðlöguðu sviðsverk og þró-
uðu þannig ekki aðeins nýjar leiðir sem gerðu kvikmyndinni kleift að
komast á bekk með alvarlegum leikhúsverkum, heldur þróuðu þeir
einnig ákveðna grein sviðssetningar sem hafði miklu róttækari afleiðing-
ar en sjálf ffamleiðslan á Macbeth, Hræðilegu foreldnmum [Les Parents
tenibles], Litlu refunum [The Little Foxes], og Hinrik V \Henry V].14, Svo
dæmi sé tekið, sækir kvikmynd Cocteaus stíl sinn í innanhússtökur Well-
es í Kane og Ambersons og bregst þannig við nýrri hugsun um leikxænt
rými. A sama tíma festi kvikmynd hans í sessi tökustíl sem síðar setti
14 Bazin, Hvað er kvikmyndin?, s. 76.
108