Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2001, Side 113

Aðlögun
■arinnar. Þess vegna setri hann Renoir engar skorður, heldur gerði ráð
fyrir að kvikmyndagerðarmaðurinn tæki á leikritinu eins og honum
þætti nauðsynlegt. Nauðsyn er meðal annars afurð tiltekins staðar og
tímabils aðlögunarinnar, bæði í sögulegu og stíllegu tilliti. Natúralísku
viðhorfin frá 1902 sem gerðu upphaflegar ætlunir Zola að veruleika véku
smám saman finir nýjum krafti sögu og stíls og höfðu áhrif á þann stíl
sem Renoir tók að þroska frá og með Tíkinni [La Chienne\ frá 1931. Þrátt
fyrir að stíll Renoirs þætti losaralegur og léttur í samanburði við Gorkí
átti hann síðar sinn þátt í að evrópsk kvikmyndagerð fetaði sig inn á
braut natúrafismans.
Þessi samantekt á fáeinum dæmum úr félagsfræði aðlagana hefur á
svipstundu fært okkur út í flókin vensl tímabila, stíla, þjóðlanda og við-
fangsefna. Þannig ætti það líka að vera því þótt aðlögun sé æsandi skrá-
argat fyrir teorista, er hún engu að síður mótuð af almennum kjörum
kvikmyndaiðjunnar og reiðir sig á fagurffæðilegt kerfi kvikmynda sem
tilheyra ákveðnu tímabili og á menningarlegar þarfir og þrýsting þessa
tíma. Með öðrum orðum er kvikmyndagerð ævinlega atburður þar sem
kerfi er notað og því breytt með orðræðu. Aðlögun er sérstakt form orð-
ræðu og síður en svo eitthvert óhugsandi form. Við ættum ekki að nota
það sem vopn í baráttunni um eðli miðilsins eða ífiðhelgi einstakra lista-
verka. Við ættum heldur að nota það á sama hátt og við notum alla
menningariðju, til að skilja heiminn sem aðlögunin sprettur úr og þann
sem hún vísar til. Nákvæm lýsing þessara heima krefst af þeim sökum
sögulegrar vinnu og fræðilegrar skarpskyggni. Verkefni teoríunnar í öllu
þessu er að skerpa og móta spurningamar. Það dugir ekki lengur að leyfa
teoristum að leysa málin með fyrirframgefnum röksemdafærslum. Við
þurfum að rannsaka kvikmyndirnar sjálfar sem orðræðuathafiiir. Við
þurfum að vera næm fyrir þessari orðræðu og öflunum sem knýja hana
áfiram.
Garðar Baldvinsson þýddi.
in