Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2003, Side 13

UM ÁRÓÐUR
aukizt. Sú þekking hefnr verið tekin æ meira í þjónustu áróðursins, enda
má nú segja, að skipulagður áróður sé orðinn hrein vísindagrein.
Orðið áróður er ekki gamalt í íslenzku máh. Það er þýðing á erlenda
orðinu propaganda, sem dregið er af stofnun, er Gregorius XV setti á fót
í Rómaborg árið 1622 og nefhdist Congregatio de propaganda fide. Hlut-
verk hennar var að útbreiða kaþólska trú meðal annarra þjóða. Nú er
orðið propaganda almennt notað í erlendum málum til að tákna hvers
konar stofhanir eða kerfisbundna viðleitni, er hefur sem markmið að út-
breiða sérstakar kenningar eða skoðanir og afla þeim nýrra fýlgismanna.
Þessi viðleitni getur verið svo víðtæk, að heil stórveldi standi á bak við
hana, og hún getur verið svo takmörkuð í upphafi, að aðeins sé um að
ræða einn einstakling, er hefur upp raust sína til að snúa öðrum til fýlg-
is við skoðanir sínar eða hugsjónir.
Aróðurstæknin hefur nú náð slíkri fullkomnun, að ekki verður hikað
við að telja áróðurinn eitt hið allra voldugasta vopn mannsandans, vopn,
sem beita má bæði til ills og góðs. Orðið áróður hefur smám saman feng-
ið lakari og lakari merkingu og er á góðum vegi með að verða skammar-
yrði. Þetta stafar af því, hve oft áróðursvopnunum er beitt til bölvunar,
með fullkomnu miskunnarleysi og mannfýrirhtningu. Ymsar skýrgrein-
ingar á áróðri bera keim af persónulegri andúð manna á honum, sem
stafar af því hve honum hefur verið misbeitt.
En það er full ástæða til að taka skýrt ffam og leggja áherzlu á það, að
áróður er í eðh sínu hlutlaust hugtak ffá siðffæðilegu sjónarmiði. Hann
er tvíeggjað vopn, sem beita má til ills eða góðs. „En hvað er illt og hvað
gott?“ munu menn spyrja. Skoðanir manna um þetta eru ekki síður skipt-
ar en um margt annað í þessum heimi. Siðgæðishugmyndir manna, trú-
arbrögð og fjölmargt annað er svo breytilegt, t.d. eftdr þjóðemum, að það
vekur enga furðu, þótt erfitt reynist að skýrgreina á algildan hátt, hvað sé
illt og hvað sé gott. Hér verður heldur ekki gerð tilraun til þess.
Maðunnn er dýr, sem gætt er sömu eðlishvötum og ýmis önnur dýr.
En hann er jafhffamt gæddur miklu fullkomnara og fjölbreyttara vits-
munahfi en dýrin, og í því em yfirburðir hans fólgnir. Vegna vitsmuna
sinna er honum kleift að skilja, rannsaka, bera saman, gagnrýna, álykta
og uppgötva. Hann getur þjálfað þessa eiginleika sína og þroskað og
breikkað þannig bihð mihi sín og dýranna með hverri kynslóð. Því bet-
ur sem manninum tekst að rækta vitsmuni sína og alla æðri eiginleika,
sem þeim era tengdir, þeim mun óháðari verður hann hintun ffumstæðu