Þjóðlíf - 01.05.1988, Qupperneq 50

MENNING
andlegi fjársjóður, bréf Jóhanns, voru raun-
verulega allt, sem hann skrifaði um dagana,
utan eitt kvæði í brotum. Petta hefði orðið
hans bautasteinn, ef öðruvísi hefði til tekist.
Ég hafði lesið flest eða öll þessi bréf og áhrif
þeira vara enn. Þetta voru engin venjuleg
sendibréf. Hann skrifaði móður sinni allt,
sem í hugann kom, langanir og framtíðar-
horfur, með glæsilegum litum. Segja má, að
skáldskapurinn sindraði af hverju orði“.
íslensk bókmenntasaga er þessum bréfum
fátækari og e.t.v. skýring þess, að Jóhann er
okkur tiltölulega ókunnur nema sem draum-
Haukur Dór
í Nýhöfn
Sagnir herma að íslensku blómabörnin hafi á
sínum tíma vaxið úr grasi í leirkerjum frá
Hauki Dór. Leir Hauks varðar enn veginn til
blómanna, prýddur innblásnum dekor sem
minnir í senn á japanskt ritflúr og Francis
Bacon. Haukur Dór ólst upp við leirhveri og
brennsluofna Reykjanessskagans, en hefur á
undanförnum árum alið manninn í Dan-
mörku og á Spáni.
í nýlegu viðtali í Iceland Review segir
Haukur að á Spáni hafi honum fundist hann í
meiri tengslum við jörðina en áður, sem og
sól og vatn. Hann hefur ekki lengur íslensk-
an leir í lúkunum heldur olíu og í nýlegum
málverkum Hauks ríkir miðjarðarhafs-
spenna þar sem hvítur og svartur skáka í
kröppum dansi.
Það er drama í myndum Hauks sem minn-
ir á köflum á leikstjórabróðurinn Antonio
Saura, sem er kunnur fyrir úthugsaðan
brussugang. Haukur Dór er samt sem áður
íslenskur í orði og æði, enda einn af örfáum
hérlendum listamönnum sem voga sér að
mála íslenskt landslag að vetri til. Þar sitja
líka hvítur og svartur að tafli og hver veit
nema Haukur Dór skáki íslensku listalífi á
sýningu sinni í Nýhöfn dagana 21. maí til 1.
júní næstkomandi. ÓE
skáld úr Reykjavík frá því fyrir 1920 og
berklaveikur heimsmaður á þriðja áratugn-
um í Þýskalandi. Bréfin sem sögðu persónu-
sögu skáldsins, og máske bernskusögu þess,
eru brunnin. Saga hans var saga annarra
skálda og bókmenntafræðinga, en hans eigin
saga í persónulegum bréfum, sú saga er
brunnin.
Þorbjörg Guðmundsdóttir taldi sig muna
kafla úr síðasta bréfi Jóhanns, skömmu áður
en hann dó: „Nú er röddin brostin og allt frá
mér tekið. Þó er unaðslegt að sitja úti í garð-
inum, allt umvafið blómskrúði og angan þess
töfra. Þýðir ómar berast hvaðanæva, allt um
kring. Og þögnin. Og nú er blessuð Elísabet
mín að koma út í garðinn með miðdegis-
drykkinn. Og það er dúkur á borði — móðir
jörð“.
Allt leitar upphafs síns. Jóhann vildi að
aska sín yrði jarðsett á Snæfellsnesi og Elísa-
bet ástkona hans flutti hana til landsins. Duft
hans er jarðsett í kirkjugarðinum í Ólafsvík
og þar hvílir móðir hans líka í eilífum friði.
Móðir og sonur í sömu moldu.
Óskar Guðmundsson.
Jóhann Eyfells
í Svörtu á hvítu
Jóhann Eyfells telst óumdeilanlega vera
brautryðjandi þeirrar hugarfarsbreytingar
sem tók að gæta meðal listamanna upp úr
seinni heimsstyrjöld og á sjötta áratugnum.
Ásamt Dieter Roth varð hann öðrum fremur
til þess að íslendingar fóru ekki varhluta af
uppstokkun verðmætamats hinna stöðluðu
fagurlista. Nú var áherslupunkturinn færður
á athöfnina sjálfa í stað hinnar endanlegu
afurðar; markaðsvörunnar sem listneytend-
ur höfðu til þess tíma vanist að fá innramm-
aða og refjalaust.
Jóhann nam myndlist í Bandaríkjum eftir-
stríðsáranna þegar menn á borð við Jackson
Pollock, John Cage, Robert Rauschenberg
og fleiri voru uppteknir við að umturna
klassískri fagurfræði. Hugmyndir Marcels
Duchamps frá fyrrastríðsárunum um listina
sem hugmynd fremur en form og athöfn
fremur en ástand urðu þá að nýju gjaldgeng-
ar. Jóhann Eyfells tók upp þræði Duchamps
og amerísku „athafnamannanna“ hérlendis.
Hann hefur löngum farið ótroðnar slóðir í
vinnslu sinna myndverka og augu fólks hafa
þar af leiðandi beinst meira að vinnuaðferð-
um hans en listaverkinu sjálfu.
Á sjötta áratugnum var Jóhann eins og svo
margir aðrir á kafi í afstraktbylgjunni, en um
1960 tók hann að kynna sér eðlis- og efna-
fræði og gerði ýmsar tilraunir með málm-
bræðslu í anda alkemista. Hann notaði jörð-
ina sem mót og gróf verk sín með stórvirkum
vinnuvélum. Þannig umbylti hann á sinn hátt
ímynd fagurlistamannsins.
Jóhann Eyfells var hér síðast með sýningu
á listahátíð árið 1984 á Kjarvalsstöðum. Nú
kemur hann aftur á listahátíð og sýnir að
þessu sinni í Galleríi Svörtu á hvítu dagana
28. maí til 15. júní. Jóhann er búsettur í Flór-
ída þar sem hann er prófessor í myndlist við
Orlandoháskóla.
O Símaþjónusta Gulu bókarinnar 62 42 42 O