Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2007, Síða 81

ÁGRIP VEGGSPJALDA / XII. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
arfgengri heilablæðingu og riðuveiki. í báðum sjúkdómum
gegnir eitt prótein lykilhlutverki, það er cystatín C í arfgengri
heilablæðingu og príon-próteinið (PrPc) í riðu. Innnan þessara
verkefna er unnið að því að því að setja upp RNA interference
(RNAi) til að slá á tjáningu cystatín C og PrPc, sem tæki við
rannsóknir á frumulíffræði próteinanna. RNAi byggir á því að nýta
ensímkerfi í frumum sem er vel varðveitt í þróunarfræðilegum
skilningi. Líffræðilegt hlutverk þess er meðal annars vörn
gegn veirum og stökklum, auk stjórnunar á genatjáningu, til
dæmis í þroskun. Kerfið byggir á því að tvíþátta RNA er bútað
niður í stuttar tvíþátta RNA sameindir (siRNA eða miRNA).
Utkoman er hindrun á tjáningu gena með samsvörun við RNA
sameindirnar, annað hvort vegna hindrunar á þýðingu mRNA
eða beins niðurbrots á mRNAinu. Fyrir utan að vera athyglisvert
í líffræðilegum skilningi, þá er hægt að nýta þetta kerfi til að slá á
tjáningu ákveðinna gena markvisst, til dæmis í frumuræktum, og
er því gagnlegt rannsóknartæki í frumulíffræði.
Efniviður og aðferðir: Útbúin voru plasmíð sem tjá stuttar
siRNA sameindir með samsvörun við cystatín-C (fimm útgáfur)
og PrPc (2 útgáfur). Þeim var ummyndað í frumulínur sem tjáðu
annaðhvort cystatín-C-EGFP eða PrPc-EGFP samrunaprótein
(EGFP: grænt flúrprótein). RNAi virkni sameindanna var metin
með skoðun í flúrsmásjá og með Western-blot. Unnið er að
magnbundnu mati með rauntíma-PCR.
Niðurstöður og ályktanir: Eins og búast mátti við, þá höfðu
siRNA sameindirnar mismikil áhrif. Áberandi mest áhrif feng-
ust með annarri siRNA sameindinni gegn PrPc. Enn er verið að
vinna að magnbundnu mati á áhrifunum og þær niðurstöður sem
fyrir liggja verða kynntar.
V 7 Áhrif cystaín C mýlildis á heilavef sjúklinga með
arfgenga heilablæðingu
Hanncs Blöndal, Finnbogi R. Pormóðsson
Rannsóknastofa í líffærafræði. læknadeild HI
finnbogi@hi.is
Inngangur: Mýlildissjúkdómar í heilaæðum (Cerebral amyloid
angiopathy eða CAA) einkennast af uppsöfnun mýlildis (amylo-
id) í veggi æðanna og er vel þekkt meðal Alzheimers sjúklinga og
einstaklinga með Downs heilkenni, en fylgir einnig ellihrörnun
almennt. Til eru arfgengir mýlildissjúkdómar í heilaæðum, sem
koma fram fyrr á ævinni, þar sem arfbreytt beta-prótein mynd-
ar oftast mýlildið. Skæðastur þeirra er einskorðaður við ísland
(HCHWA-I), en þar myndast mýlildið úr erfðabreyttu cystatín C,
og orsakar heilablóðfall snemma á ævinni sem takmarkar með-
allífslíkur sjúklingann við um 30 ár.
I algengari beta-prótein mýlildissjúkdómum greinast hrörnandi
(dystrophic) taugaþræðir utan heilaæða og önnur merki við-
bragða við ertingu, en hér erum við að rannsaka hvort sama gildi
um íslenska sjúkdóminn.
Efniviður og aðferðir: Vefjasneiðar voru litaðar á hefðbundin hátt
og einnig mótefnalitaðar fyrir cystatín C, GFAP,Tau og CD6.
Niðurstöður: Mýlildisíferð út í taugavefinn frá æðum er yfirleitt
ekki áberandi einkenni æðasjúkdómsins en sést að einhverju
marki í öllum tilfellum. Þar sem um slíkt er að ræða sýna
frumniðurstöður okkar einungis lítilsháttar astrócýtaviðbrögð,
enga hrörnandi (dystrophic) taugaþræði, örfáar CD68 jákvæðar
átfrumur umhverfis æðar og engar fjölkjarna risafrumur.
Ályktanir: Þessar niðurstöður benda til þessa að cystatín C
mýlildi hafi lítil sem engin ertandi áhrif á taugavefinn (neuropil)
umhverfis æðarnar. Þetta er ólíkt því sem sést í æðaveggnum
sjálfum, en þar veslast sléttvöðvafrumurnar upp og deyja samfara
uppsöfnun mýlildisins. Það samrýmist því að við sjáum uppleyst
cystatín C mýlildi drepa sléttvöðvafrumur í rækt. Kanna þyrfti
hvort uppleyst cystatín C mýlildi hafi slík áhrif á taugafrumur í
rækt. Þakkir: Rannsóknin er styrkt af Heilavernd.
V 8 Merking heilavefja á segulómmyndir; aðferð til
gæðaeftirlits á sjálfvirkri rúmmálsgreiningu heilavefja í
ofurtölvu
Bryndís Óskarsdóttir', Siguröur Sigurösson* 1, Lars Forsberg2, Jesper
Fredriksson2, Ólafur Kjartansson', Alex Zijdenbos3, Gudný Eiríksdóttir1,
Lenore Launer1, Vilmundur Guðnason1
'Hjartavernd, 2Raförninn ehf„ 3NeuraIyse Inc., Montreal, Kanada,
4Öldrunarstofnun bandaríska heilbrigðisráðuneytisins, Bethesda
bryndis@hjarta.is
Inngangur: Undanfarin ár hefur verið unnið mikið starf í
Hjartavernd við þróun hugbúnaðar sem samanstendur af
48 raðtengdum örgjöfum og kallaður er ofurtölva. Hlutverk
hennar er að meðhöndla rnikið magn segulómmynda af heila úr
Öldrunarrannsókn Hjartaverndar meðal annars fyrir sjálfvirka
rúmmálsgreiningu heilavefja. Hugbúnaður ofurtölvunnar byggir
á tauganeti sem krefst þjálfunar með því að merkja handvirkt
heilavefi segulómmynda og nauðsynlegt var að hanna aðferð
til að handvirkt merkja heilavefi segulómmynda og bera saman
við sjálfvirku merkingu heilavefja ofurtölvunnar. Hér lýsum
við aðferð sem notuð hefur verið í Öldrunarrannsókninni til
gæðaeftirlits á sjálfvirkri rúmmálsgreiningu ofurtölvunnar ásamt
þjálfunar tauganetsins.
Efniviður og aðferð: Til verksins var hannað tól kall-
að BorderLine, sem samanstendur af Wacom teikniborði,
teiknihugbúnaði og penna sem gerir notanda mögulegt að
merkja og rúmmálsgreina eftirfarandi heilavefi: gráan vef,
hvítan vef, hvítavefsbreytingar ásamt heila og mænuvökva.
Endurtekningarhæfni eins notanda var mæld sem byggðist á
því að heilavefir á fimm sneiðum voru merktir tvisvar sinn-
um á fyrirframákveðnum svæðum heilans á eftirfarandi seg-
ulómmyndaröðum: 3D SPGR Tl, FSE PD/T2 og FLAIR T2.
Endurtekningarhæfni merkinga fyrir hverja myndeiningu (voxel)
var mæld fyrir hverja sneið og hvern vef sérstaklega með útreikn-
ingum byggðum á Kappa tölfræði (Dice Similarity Coefficient).
Niðurstöður: Endurtekningarhæfni aðferðarinnar reyndist mjög
há fyrir merkingu allra vefja og allra sneiða (meðal Kappa
fyrir heilavefi, k=0,856±0,088 og heilasneiðar k=0,899±0,009).
Ályktanir: Þróuð hefur verið öflug aðferð til handvirkrar merk-
ingar á heilavefjum sem nýtist við þjálfun tauganets og gæðaeft-
irlits á sjálfvirkri rúmmálsgreiningu heilavefja með ofurtölvu.
Læknablaðið/fylgirit 53 2006/93 81