Frjáls verslun - 01.03.2010, Blaðsíða 19

F R J Á L S V E R S L U N • 3 . T B L . 2 0 1 0 19
1. Bankarnir uxu allt of hratt og voru orðnir
tíu sinnum stærri en hagkerfið.
2. Aðgangur að alþjóðlegum fjármagns­
mörkuðum og ódýru lánsfé var helsta for ­
s enda mikils vaxtar bankanna.
3. Eigendur bankanna misnotuðu þá í
eigin þágu. Þegar árið 2006 virðist hafa
verið of seint að bjarga bönkunum vegna
kerfislægrar áhættu.
4. Eigendur bankanna áttu óeðlilegan
aðgang að lánsfé í krafti eignar sinnar.
Rekstur bankanna gekk of mikið út á að
lána eigendum sínum sem mest. Banka­
stjórar, stjórnir bankanna og stærstu
eig endur féllu fyrir nánast öllum þeim
freist ingum sem á vegi þeirra urðu og tak­
markalaus áhugi var á eigin hag. Þetta á
við um lykilstjórnendur í bönkunum líka.
5. Stærstu eigendur bankanna voru
stærstu skuldararnir. Það voru fyrirtæki
sem tengdust viðskiptablokkunum
þremur; Baugsfeðgum, Björgólfsfeðgum,
Bakkavararbræðum. Sem og félögum
tengdum Ólafi Ólafssyni, Robert Tchenguiz,
Hannesi Smárasyni og Pálma Haraldssyni.
6. Mikið vantaði upp á að áfallaáætlun væri
til hjá stjórnvöldum og unnið hafi verið að
viðbúnaðarmálum á skipulegan hátt.
7. Ráðherrarnir þrír eru taldir hafa sýnt af
sér vanrækslu í aðdraganda hrunsins með
því að láta hjá líða að bregðast á viðeigandi
hátt við yfirvofandi hættu fyrir íslenskt efna­
hagslíf sem leiddi af sér versnandi stöðu
fyrir bankana.
8. Ríkisstjórnin svaf á verðinum og innan
hennar var lítið rætt um stöðu bankanna og
lausafjárkreppuna sem hófst í lok sumars
2007. Oddvitar ríkisstjórnarinnar áttu þó
fundi með seðlabankastjóra snemma á
árinu um að bankarnir gætu verið í verulegri
hættu. Allir þögðu opinberlega.
9. Grípa hefði þurft til aðgerða á árinu
2006 til að sporna við stækkun bankanna
og biðja þá um að minnka efnahagsreikning
sinn. Þess í stað juku bankarnir við vöxt
sinn og Landsbankinn hóf t.d. að afla
fjármagns með Icesave­reikningum.
10. Eigið fé bankanna var ofmetið og
mikil kerfislæg áhætta var vegna útlána
bankanna með veði í bréfum hinna.
11. Sett er spurningarmerki við það hvort
endurskoðendur bankanna hafi sinnt næg­
i lega skyldum sínum við reikningsskil árið
2007 og við hálfsársuppgjör 2008.
12. Seðlabankinn er talinn hafa vanrækt
rannsóknarskyldu sína þegar Landsbankinn
leitaði fyrirgreiðslu til að geta orðið við
kröfu breska fjármálaeftirlitsins um flutning
á Icesave­innstæðum úr útibúi í dóttur­
fyrir tæki Landsbankans. Þá eru gerðar
athuga semdir við vinnubrögð bankans
Glitnis helgina frægu þegar Glitnir leitaði
til bankans í lok september 2008 og að
hann hefði átt að láta Glitni vita þegar ljóst
var að ekki yrði orðið við beiðni hans um
lán. Ennfremur var bankinn í viðræðum við
breska Seðla bankann á árinu 2008 um
lán sem var hafnað og bréf sent til baka
um að aðstoða Ís lendinga við að minnka
bankakerfið en Seðlabankinn svaraði
því bréfi ekki.
13. Fjármálaeftirlitið stóð ekki undir eftir­
litsskyldu sinni og er sagt að fjárskortur,
reynslu leysi starfsmanna, tregða við að
beita úrræðum og léleg álagspróf séu
meðal ástæðna þess að Fjármálaeftirlitinu
mistókst eftirlitshlutverk sitt.
14. Alþingi brást hlutverki sínu við að gæta
almannahagsmuna. Stjórnmálamenn og
embættismenn stóðu sem lamaðir frammi
fyrir bankakerfi sem leyft var að vaxa langt
umfram getu stjórnvalda til að ráða við
það.
Nefndin telur að orsakir hrunsins sé fyrst og fremst að finna í örum vexti bankanna. Þeir voru orðnir tífalt stærri en hag­
kerfið þegar þeir hrundu. Vinnubrögð stærstu eigenda bankanna og stjórnenda þykja ámælisverð, sem og gegndarlaus
útlán bank anna til eigenda sinna. Þrír ráðherrar eru taldir hafa sýnt vanrækslu í starfi; Geir H. Haarde forsætisráðherra, Árni
M. Mathiesen fjármála ráð herra og Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráðherra. Seðlbankastjórarnir Davíð Oddsson, Eiríkur
Guðnason og Ingi mundur Friðriksson eru allir taldir hafa sýnt vanrækslu í starfi. Þá telur nefndin að Jónas Fr. Jónsson,
forstöðumaður Fjármálaeftirlitsins, hafi sýnt vanrækslu í starfi.