Tímarit Máls og menningar - 01.10.1975, Síða 127

smámsaman dofnar sviðinn í brjóstinu,
sviðinn undan eftirtölum föðurins og
smáninni að vera öðrum háður ...“
(110)
Pétur er ekki fæddur í alsárustu fá-
tækt. Hann getur séð fyrir frumþörfum
sínum með því að vinna á búi föður
síns en síðan ekki söguna meir. Pening-
arnir eru upphaf og endir alls í lífi
hans eins og ailra annarra og hann fer
þess vegna að vinna fyrir sér í verka-
mannavinnu. Þannig fær hann að vísu
nokkuð af peningum en vinna manns
sem hefur enga menntun, enga sjóði að
baki í foreldrahúsum eða aðra aðstöðu
framyfir það sem venjulegt er, er ekki
metin meira en svo að enn hefur hann
aðeins fyrir frumþörfum. Hann verður
ástfanginn, kvongast og stofnar heimili.
Pétur er í rauninni með þessu að skapa
sér tilveru þar sem honum gæti liðið
vel — eða reyna það minnsta kosti. I
bernsku gat hann skapað sér veraldir
eftir þörfum og þetta er kannski nokk-
urs konar framhald af því:
„Og maður finnur að það er ekki
gott að vera einsamall. Kona er þar.
Maður festir sér konu, unga stúlku,
stúlku sem einnig kennir einsemdar,
sem þráir mann, börn, heimili. Og hann
skilur að það er gott að eiga förunaut,
mannveru sem gengur sama veg og
hann, hans vegna, sem gleðst með, með
honum, hryggist með honum, sameinast
honum um áþreifanlegt takmark: heim-
ili, afkvæmi, framhald manns sjálfs í
nýrri kynslóð." (164)
En Pétur er ekki búinn að bita úr
nálinni með soddan vitleysu að ætla til-
finningum sínum rúm einhvers staðar.
Hann verður að vinna þangað til blóð
sprettur undan nöglum ef hann ætlar að
fullnægja þörfum sínum og ekki nóg
með það. Smám saman veit hann varla
Umsagnir um beekur
lengur hverjar þarfir hans eru og loka-
takmarkið, hamingjan sjálf, verður
ónálganlegt eins og endi regnbogans
vegna þess að maður er alltaf of upp-
tekinn og þreyttur við að afla alls þess
sem átti að skapa hamingjuna. Hamingja
Péturs hefur nefnilega verið tekin eign-
arnámi. Þeir sem það gerðu eru samt
engir fantar og vilja endilega skila
henni aftur gegn hæfilegri borgun. Þeir
hafa hresst uppá hana meðan hún var
hjá þeim, hún hefur tekið hamskiptum
og er orðin að úrvals vörum, hlutum
sem áttu að skapa hamingjuna sem
týndist í vinnuþrælkuninni við að afla
peninga fyrir þessum sömu hlutum. Eig-
endur framleiðslutækjanna gernýta Pét-
ur þannig með því að láta hann vinna
sér til húðar við framleiðsluna svo hann
fái peninga fyrir þá vinnu og geti keypt
framleiðsluna.
Eins og sjá má af því sem rakið var
hér að framan er Pétur ekki lengur sjálfs
sín ráðandi, heldur annarra eign. Hann
vinnur stöðugt að takmarki sínu en fær-
ir það sífellt fjær sér með þeirri vinnu-
Ríkjandi stétt hefur bæði töglin og
hagldirnar í viðskiptum þeirra, græðir
því meira á vinnu hans þeim mun meiri
sem hún er og ef hann ætlar samt að
komast í einhverjar álnir er alltaf hægt
að selja honum sjálfsögð mannréttindi
eins og húsnæðisöryggi. Þar með er end-
anlega tryggt að það litla af kaupi Pét-
urs sem lenti í hans höndum næst það-
an aftur.
Seint og síðar meir virðist Pétri verða
þetta ljóst að einhverju leyti og mót-
leikurinn er að hann týnir sér, lætur
sig hverfa og leitar upphafs síns, því að
einu sinni var þetta ekki svona. Hann
kemur á bernskuslóðirnar en veröld
bernskunnar er horfin og kemur aldrei
aftur og veröld fullorðinsáranna var
237