Tímarit Máls og menningar - 01.06.1999, Síða 119

SKÁLDSKAPUR Á SKÖKKUM STAÐ
hjálparkokka sér til aðstoðar svo efast má um að verkin séu eftir hann sjálfan.
Til skamms tíma stóðum við í þeirri trú að höfundarverk helstu málara okk-
ar væri óvefengjanlegt.
Bókmenntirnar eiga sér hinsvegar langa sögu villtra heimilda, allt frá leit-
inni að höfundum íslendingasagnanna til módernískra leikja með höfund-
argildið. Anonymous og Haraldur C. Geirsson, dulnefni tveggja þekktra
ljóðskálda, breyttu ekki aðeins væntingum lesenda til textanna heldur höfðu
áhrif á það hvernig þessir textar voru skrifaðir. Bæði skáldin hafa gert ráð fyr-
ir að upp um sig kæmist á endanum en samt veita dulnefnin skálkaskjól og
gera skáldunum kleift að skrifa allt öðruvísi en þau hefðu nokkru sinni skrif-
að. Anonymous skrifaði móderníska texta og Haraldur C. einsog hann væri
vesturheimskt trúarskáld.
Goðsagnakennd ljóðabók á sjöunda áratug þessarar aldar var nokkurs-
konar fölsun eða bókmenntagabb. Hún nefnist Þokur, var gefin út undir dul-
nefninu Jón Kári5 og hlaut ágætar viðtökur. Fangamark höfundar prýðir
forsíðuna: handarfar, einkennilega tvöfalt í roðinu. Sigurður A. Magnússon
var meðal þeirra sem fór um bókina jákvæðum orðum og lét birta ljóð úr
henni í Lesbók Morgunblaðsins.6 Það kom á daginn að Jón Kári samanstóð
af tveimur ungum mönnum sem höfðu klambrað saman bókinni á tveimur
kvöJdum yfir tafli, gott ef ekki glasi líka. Þeir höfðu fengið félaga sinn til að
leika Jón Kára og bera handritið undir helstu menningarvita þjóðarinnar og
skrifa niður jákvæð viðbrögð þeirra. Ljóðin voru órímuð nútímaljóð einsog
„Andlátsfregn", sett upp í svörtum ramma: „Stúlka með sægræn augu/fékk
sér þrjá Cointreau/ók síðan upp á Valhúsahæð/og dó.“
Þokurv ar ekki nógu gott gabb þó bókin sé vel úr garði gerð sem slík; ljóðin
eru merkt stað á ártali og virðast samin í ýmsum evrópskum borgum á árun-
um á undan; stundum eru þau býsna fengsæl og hitta í mark, það er að segja
fanga klisjukennda hugsun einsog hún gerist verst. Að öðru leyti er bókin
ff umleg, fýndin, skemmtileg - í of miklum mæli til að þjóna tilgangi sínum
sem gabb. Það var heldur ekki ljóst hvort útgáfan átti að sýna fram á að
menningarvitarnir hefðu ekkert vit á Ijóðlist eða að módernísk ljóð væru
ómerkileg. Viðbrögð menningarvitanna voru ekki nógu jákvæð fyrir það
fyrrnefnda og bókin var hreinlega ekki nógu léleg fyrir það síðarnefnda. „Ef
þetta er góður og gildur skáldskapur, þá eru 90% þjóðarinnar góðskáld“,
sögðu tvímenningarnir, glaðhlakkalegir. Gallinn var sá að þetta var góður,
eða að minnsta kosti gildur skáldskapur; ferskur og hressilegur andblær
fylgdi bókinni, tilraunir með uppsetningu voru gerðar í henni sem ekki hafði
mikið borið á áður.
Jón Kári var staddur á eftirlætisslóðum strúktúralistanna.Ætlun hans eða
hvort hann var á annað borð til skiptir engu í augum strúktúralista; þeir
TMM 1999:2
www.mm.is
117