Dagblaðið Vísir - DV - 25.02.2011, Blaðsíða 14

14 | Fréttir 25.–27. febrúar 2011 Helgarblað
„Þessi ótti við pabba var alltaf til
staðar, hann stjórnaði algjörlega
andrúmsloftinu á heimilinu. Það
var í kringum sex ára aldurinn sem
ég man fyrst eftir að pabbi beitti
mömmu líkamlegu ofbeldi. Hann
var oft fullur og varð þá mjög illa
drukkinn.“ Svona lýsir Björg Ásdís-
ardóttir upplifun sinni af heimilis-
ofbeldi sem hún, fjórar yngri syst-
ur hennar og móðir urðu fyrir til
margra ára. Það kaldranalega er að
sjálf beitti hún eigin börn andlegu
ofbeldi því hún „fór vitlaust forrituð
út í lífið“ og kunni ekki að eiga í eðli-
legum kærleiksríkum samskiptum.
Aukin umræða mikilvæg
Saga Bjargar er einstök að því leyti
að hún varð fyrir mjög grófu kyn-
ferðislegu, andlegu og líkamlegu
ofbeldi af hálfu föður síns og sem
betur fer hafa ekki komið upp mörg
tilfelli í líkingu við hennar, svo vit-
að sé. Systir Bjargar, Thelma Ásdís-
ardóttir, steig fram með eftirminni-
legum hætti þegar hún sagði sögu
sína í bók sem Gerður Kristný skráði
og vakti mikinn óhug hjá þjóðinni.
Björg féllst á að segja sögu sína í von
um að aukin umræða verði til þess
að auðveldara verði fyrir konur sem
búa við hvers kyns ofbeldi að leita
sér aðstoðar. Hún vill líka segja frá
því hvaða áhrif það hefur á barn að
alast upp við ótta og ógn í stað ör-
yggis og kærleika. Reynsla Bjargar
hefur markað djúp spor í líf hennar
og hún lítur á það sem lífstíðarverk-
efni að vinna úr fortíðinni.
Ofboðsleg skelfing
„Ég upplifði aldrei mömmu mína
og pabba sem hamingjusöm hjón
og var alltaf mjög meðvituð um
þetta andlega ofbeldi sem hann
beitti hana. Pabbi var þessi ógnvald-
ur á heimilinu og allt gekk út á það
að hafa hann góðan. Í fyrsta skipti
sem ég man eftir að pabbi gekk illa
í skrokk á mömmu var ég sex ára. Ég
man eftir ofboðslegri skelfingu þar
sem ég stóð hjá og öskraði af öllum
lífs og sálar kröftum. Eftir það gekk
allt út á það að koma upp á milli
þeirra og halda friðinn. Ég var kom-
in í þá stöðu að passa upp á að þeim
lenti ekki saman. Ég tiplaði á tánum
og gerði allt fyrir pabba svo að hann
hefði ekki ástæðu til að reiðast. Ég
var líka að passa að mamma hefði
ekki ástæðu til að rífast við hann svo
að ég laug að mömmu þegar þess
þurfti og hélt hlífiskildi yfir pabba.
Ég vissi að annars myndi þetta enda
með barsmíðum.“
Hún lýsir stöðunni á heimilinu
eins og nokkurs konar stríðsástandi
þar sem ógn lá yfir heimilisfólkinu
eins og mara. Björg og systur hennar
lærðu að hlýða og gera eins og pabbi
þeirra sagði til að halda friðinn. Það
hvarflaði ekki að þeim að óhlýðnast.
„Ég reyndi að vera eins lítið heima
og ég gat og skammaðist mín fyrir
heimilið. Það var mikið drukkið og
við bjuggum í mikilli fátækt. Ofbeld-
ið var alltaf yfirvofandi, sérstaklega
þegar hann var fullur. Þegar ég kom
heim úr skólanum opnaði ég allt-
af útidyrnar fyrst til hálfs og notaði
öll skilningarvit til að meta ástand-
ið á heimilinu. Maður hlustaði eftir
hljóðunum, athugaði hvernig fólki
lá rómur og hvort hann væri fullur.
Þannig reyndi ég að skynja hvernig
andrúmsloftið var. Ég var sérfræð-
ingur í að lesa í allt í umhverfi mínu
og var stöðugt að athuga hvernig
öðrum liði.“
Andartaksfrelsi
Móðir Bjargar reyndi hvað hún gat
að vernda systurnar fyrir ofbeldinu
og hún segir hana hafa verið ljósið í
lífi þeirra. Í eitt skipti þegar hún ætl-
aði að fara frá föður þeirra fóru þær
ásamt móður sinni norður á Skaga-
strönd þar sem móðurfjölskyldan
bjó. „Þá var ég sjö ára og ég man
hvað ég var ofboðslega glöð þegar
við fórum. Við vorum á Skagaströnd
heilt sumar og það var dásamlegur
tími. Þar gat ég verið frjáls og leik-
ið mér eins og önnur börn. Síðan
fór pabbi að hafa samband og lof-
aði öllu fögru. Á endanum snéri
mamma aftur. Það voru mikil von-
brigði fyrir mig og ég kveið fyrir því
að fara. Þegar við komum heim var
pabbi byrjaður að stunda vinnu eins
og hann hafði lofað að gera. Hann
var búinn að raka sig og var fínn og
strokinn. Pabbi hélt vinnunni í tvo
mánuði en síðan fór allt í sama far-
ið.“
Hent út eins og hverju öðru rusli
Móðir Bjargar reyndi að vernda
systurnar eftir bestu getu en úrræð-
in á þeim tíma voru engin og stuðn-
ingur við fjölskylduna lítill. Án eig-
inmannsins var hún einstæð fimm
barna móðir sem átti í engin hús að
venda.
„Mamma var alltaf minn klettur,
hún mátti ekki fara af heimilinu því
þá var ég alveg gjörsamlega ber-
skjölduð. Ég gleymi aldrei einu
skipti þegar pabbi var á einhverju
eiturlyfjatrippi og fleygði mömmu
nakinni út um hábjartan dag. Hann
henti henni út eins og hverju öðru
rusli og ég man þegar ég sá hana
allsbera úti á miðri götu. Það var
vinnuflokkur að störfum í götunni
og ég vorkenndi mömmu mikið að
þeir skyldu sjá hana nakta. Ég var
líka svo hrædd um að hún kæmi
ekki aftur heim. Ég óttaðist mest af
öllu að missa mömmu Hún náði sér
í föt af þvottasnúrunni og hlóp nið-
ur götuna til ömmu. Eftir að hann
henti mömmu út hélt hann okk-
ur vakandi í sólarhring og lét okk-
ur hlusta á sögur. Við máttum ekki
hreyfa okkur og hann trylltist þegar
við sofnuðum fram á borðið.“
Kom alltaf aftur
Björgu dreymdi um að þeim yrði
bjargað. En í ekkert skiptið sem
lögreglan var kvödd á heimilið var
aldrei talað við þær systur og þær
spurðar út í ofbeldið. Móðir þeirra,
buguð af andlegu ofbeldi og með-
virkni, vildi aldrei kæra föður þeirra
og horfði fram hjá ofbeldinu sem
þær urðu fyrir. „Þegar ég var um
sjö ára talaði ég óhikað um kyn-
ferðisofbeldið sem ég varð fyrir og
sagði einni vinkonu minni frá því.
Þá varð allt vitlaust. Löggan kom
og hann var settur í fangageymslu.
Mér fannst gott að pabbi væri sett-
ur í fangelsi en svo lærði ég að það
var aðeins tímabundið. Hann kom
aftur. Þá lærði ég að þegja. Ég man
að kennararnir og hjúkrunarfræð-
ingurinn í skólanum spurðu mig
einhvern tímann hvernig ástandið
væri á heimilinu. Hvort pabbi væri
góður við okkur. En þá var ég orðin
eitthvað um 10 ára gömul og búin að
læra að loka.“
Hlegið að nauðgun
Þrátt fyrir að lögreglan, nágrannar,
skólayfirvöld og fleiri vissu að eitt-
hvað væri að á heimilinu var ekkert
aðhafst. Ítrekað brugðust yfirvöld
Björgu en það var atvik sem hún
varð fyrir á unglingsaldri sem varð til
þess að hún missti allt traust. „Þegar
ég var þrettán ára sendi pabbi mig í
heimahús til að ná í áfengi fyrir sig
og þar var mér nauðgað. Ég fór á
lögreglustöðina í Kópavogi og var
færð í lítið yfirheyrsluherbergi þar
sem sátu fjórir eða fimm lögreglu-
menn. Eftir að ég hafði sagt þeim
frá nauðguninni spurði einn þeirra
hvort pabbi væri hvort sem er ekki
búinn að kenna mér þetta allt sam-
an og hinir glottu. Skömmin sem
helltist yfir mig var yfirþyrmandi.
Þarna missti ég alla trú á yfirvöldum
og hugsaði að enginn gæti hjálpað
mér.“
Hún lærði að lifa af og treysta á
engan nema sjálfa sig. Byggði vegg í
kringum sig sem á vissan hátt bjarg-
aði henni og gerði hana ónæma fyr-
ir ofbeldinu og hörmungunum sem
dundu á fjölskuldunni dag hvern.
„Ég varð algjörlega aftengd til-
finningum mínum, eins og vél-
menni. Ég grét aldrei. Ég man ekki
eftir að hafa grátið síðan ég var um
átta ára en vanlíðanin var mikil. Ég
var mjög hlédræg og alltaf á nálum.
Ég hlakkaði til að fara í skólann, því
að þá var ég ekki heima hjá mér.
Ég var ofboðslega feimin í skólan-
um, lagði allt mitt í námið og fékk
mjög góðar einkunnir. Ég átti engar
vinkonur og var óörugg og hrædd í
samskiptum við aðra og langt í frá
að vera þessi týpíski unglingur. Þeg-
ar ég sé svona einstaklinga núna
„Ég upplifði aldrei
mömmu mína og
pabba sem hamingjusöm
hjón og var alltaf mjög
meðvituð um þetta and-
lega ofbeldi sem hann
beitti hana.
Hanna Ólafsdóttir
blaðamaður skrifar hanna@dv.is
„MANNESKJUR
EINS OG ÉG ERU
HÆTTULEGAR“
Eilífðarverkefni að vinna úr ofbeldi Björg segist hafa farið vitlaust forrituð út í lífið og
ekki kunnað að vera foreldri og eiga eðlileg samskipti við annað fólk. MYNDIR SIGTRYGGUR ARI
n Upplifði hryllilegt ofbeldi á heimili sínu n Dreymdi um
að sér yrði bjargað n Beitti eigin börn andlegu ofbeldi