Lögmannablaðið - 01.06.2002, Blaðsíða 29

29L Ö G M A N N A B L A Ð I Ð
samgönguráðuneytið vegna niðurfellingar samn-
inga um sjúkra- og áætlunarflug. Á þessum tíma
átti félagið hendur sínar að verja á ýmsum víg-
stöðvum og gat að litlu leyti blandað sér í viða-
mikla fjölmiðlaumfjöllun sem átti sér þá stað.
Á þeim tíma var ákveðið að láta kyrrt liggja og
voru fyrir því ýmsar ástæður s.s. að um var að
ræða tæknilega mjög flókið mál þar sem um-
fjöllun í formi uppsláttar og fyrirsagna var mun
auðveldari en greining á einstökum efnisatriðum
málsins. Einnig var fjölmiðlaáhuginn svo mikill
að forsvarsmenn fyrirtækisins sem í hlut átti hefðu
einfaldlega ekki haft bolmagn til að svara öllu því
sem svara þurfti.
Eitt af því sem þarf að hafa í huga áður en
metið er hvort svara eigi umfjöllun fjölmiðla er að
það hefur verið nokkuð óbrigðul regla að þeir taka
gagnrýni á eigin skrif óstinnt upp og yfirleitt er
henni svarað fullum hálsi með ólund hins óskeik-
ula. Þetta gerir það jafnframt að verkum að menn
hika við að senda leiðréttingar við greinar og
fréttir því jafnan fylgir þeim athugasemd fjölmið-
ilsins um að þessi gagnrýni sé nú tóm vitleysa.
Í áðurnefndum leiðara Morgunblaðsins sagði
m.a. eftir að fjallað hafði verið um að almenn-
ingur ætti að geta treyst því að öryggi flugrekstri
væri tryggt þegar þjónusta flugfélaga væri nýtt:
,,Bregðist yfirvöld flugmála í landinu ekki
við því með neinum hætti … er ljóst að sá
trúnaður sem nauðsynlega þarf að ríkja á milli
almennings og þeirra, sem eiga að hafa eftir-
lit með þessari viðkvæmu starfsemi brestur.
En auðvitað er það samgönguráðherra og
heilbrigðisráðherra að taka af skarið en ekki
embættismanna“.
Með þessum orðum var samgönguráðherra
m.a. hvattur til dáða í tileknu stjórnsýslumáli
einkaaðila sem var til meðferðar í ráðuneyti hans.
Þrátt fyrir að þessi hvatning virðist í fyrstu saklaus
álít ég að þegar nánar er að gáð að hún hafi verið
mistök sem hægt sé að draga lærdóm af. Fyrir því
eru eftirtaldar ástæður:
1. Tekin er afstaða til meðferðar ólokins stjórn-
sýslumáls og samninga ríkisins við einkaaðila
sem eiga mikilla hagsmuna að gæta.
2. Eindregin afstaða var tekin til málsins án þess
að fyrir lægi efnislega viðhorf þess sem í hlut
á. Ekki dugir hér að bera því við að leitað hafi
verið eftir viðhorfi forsvarsmanna félagsins.
Afar skammur tími (7 dagar) voru liðnir frá
því að skýrsla Rannsóknarnefndar flugslysa lá
fyrir. Aukinheldur ber þeim aðilum sem eiga
mál til meðferðar hjá hinu opinbera engin
skylda til að bæta við sig málsvörn í fjöl-
miðlum. Ef þeir gera það ekki ber fjölmiðill
enn meiri ábyrgð á sinni umfjöllun.
3. Eftir að tekin er afstaða á móti aðila ágrein-
ingsmáls í ritstjórnargrein er að mínu mati
ekki hægt að líta á fjölmiðil sem hlutlægan
aðila í þeirri fréttaumfjöllun sem á eftir fylgir.
Fjölmiðlar tóku á þessum tíma þátt í að kynda
undir miklum þrýstingi sem myndaðist á stjórn-
völd að taka á málum flugfélagsins með ein-
hverjum hætti. Í framhaldinu varð sá sérstaki og
vonandi einstæði atburður að ráðuneyti tók til at-
hugunar hvort rétt væri að rifta gerðum samn-
ingum, þrátt fyrir að ráðherra viðurkenndi síðar að
það hefði líklegast verið ólögmætt. Á vegum
ráðuneytanna komu hins vegar að málum hæfir
embættismenn sem sáu skynsemi þess að leita
fremur samninga en að ríkisvaldið fremdi vísvit-
andi lögbrot, þ.e. rifti samningum án dóms og
laga.
IV.
En niðurstaðan er þessi: Ef fjölmiðill gerist
sjálfur þáttakandi í umræðu um tiltekið mál sem
er til meðferðar hjá opinberum aðilum og áður en
það er til lykta leitt; hann tekur eindregna og fyr-
irvaralausa afstöðu án upplýsinga frá þeim sem í
hlut á, þá missir fjölmiðillinn þar með hlutlægni
sína til flutnings og öflunar frétta af málinu.
Í framhaldi af þessu vakna spurningar hvort
fjölmiðlar muni leiðast út á þá braut – sem sjálf-
skipaðir málsvarar almennings – að skora á dóm-
ara að komast að ákveðnum niðurstöðum í dóms-
málum?
Ég tel að slíkir tilburðir grafi á endanum undan
trausti á fjölmiðla og að þeir sem stjórna þessum
miðlum ættu að hugsa sig tvisvar um áður en þeir
blanda sér í viðkvæm og flókin mál sem eru til
meðferðar hjá viðeigandi stjórnvöldum. Frásagnir
og fréttir af dómsmálum eru allt annað mál sem
engin ástæða er til að amast við.