Öldrun - 01.02.2003, Blaðsíða 14

14 ÖLDRUN – 21. ÁRG. 1. TBL. 2003
versta er að með lokuninni er búið að sá verulegri tor-
tryggni hjá þessum hópi til þeirrar þjónustu fyrir sjúk-
linga með heilabilun og aðstandendur þeirra sem búið
er að byggja upp í mörg ár.
Umræða
Víða erlendis hefur verið gert sérstakt átak til að
efla heimaþjónustu fyrir sjúklinga með heilabilun og
fjölskyldur þeirra. Það fylgir yfirleitt sögunni að slíkt
sé ekki framkvæmanlegt nema að um sé að ræða skiln-
ing yfirvalda á sérstökum þörfum þessa hóps (Gang,
1995; Hjorth-Hansen, 1997). Sjaldan eða aldrei hefur
umræðan um þjónustu við sjúka aldraða verið meiri
hér á landi en einmitt eftir lokun heilabilunardeildar-
innar á Landakoti. Greinilegur vilji er hjá stjórnmála-
mönnum að bæta þjónustu við aldraða og vinna að
meira flæði út af sjúkrahúsunum. Flestir þeirra tala um
að það verði að bæta heimaþjónustuna vegna þess að
inni á sjúkrahúsunum eru margir sem gætu verið
heima með réttri aðstoð. Einnig þarf að auka framboð
á hjúkrunarrýmum fyrir þá sem ekki geta verið heima
með hámarksaðstoð. Það er þó ekki nóg að stjórnmála-
menn vilji efla heimaþjónustuna því það þarf einnig að
vera viðhorf stjórnenda Félagsþjónustunnar að starfs-
fólk heimaþjónustu tengist óhjákvæmilega heilbrigðis-
sviði á köflum. Heilbrigðir aldraðir þurfa sjaldnar á
heimaþjónustu að halda en þeir sem eiga við einhvern
sjúkleika að stríða og góð samvinna milli félagsþjón-
ustu, heilbrigðisþjónustu, sjúklinga og aðstandenda er
eina leiðin til að þjónustan við slík heimili sé skilvirk
og traust. Í átta sveitarfélögum í Danmörku var gert
mikið átak í heimaþjónustu fyrir sjúklinga með heila-
bilun á árunum 1994-1996 að tilstuðlan danska félags-
málaráðuneytisins. Flest sveitarfélögin tóku upp þann
sið að einn starfsmaður frá heimaþjónustu og einn frá
heimahjúkrun settust niður með nánasta aðstandanda
þar sem gerð var skrifleg áætlun um umönnun þess
sjúka. Þar kom skýrt fram hvaða verk voru á ábyrgð
ættingja, heimaþjónustu og heimahjúkrunar. Áætlunin
var svo endurskoðuð að ákveðnum tíma liðnum.
Áhersla var einnig lögð á að fræða starfsfólk heima-
þjónustu um heilabilun og efla samstarf við heilsu-
gæslu og sjúkrahús þar sem starfsfólkið gæti hæglega
unnið fyrirbyggjandi vinnu ef það yrði vart við byrjun-
areinkenni heilabilunar hjá skjólstæðingum sínum
(Hjorth-Hansen, 1997).
Sú framtíðarsýn sem ég myndi vilja að yrði að veru-
leika er stóraukin samvinna heimaþjónustu, heima-
hjúkrunar, heilsugæslu og ættingja. Auk þess væri
kostur á að fá teymi í heimahús frá heilabilunareiningu
LSH til aðstoðar öllum þessum aðilum. Teymið væri þá
jafnframt tenging við legudeildir á Landakoti og dag-
vistanir fyrir sjúklinga með heilabilun og gæti gripið
inn í ef erfiðleikar koma upp í heimahúsum, til dæmis
með innlögn.
Samvinna og samhæfing
Vægi félagslegrar heimaþjónustu er mikið varð-
andi það að sjúklingar með heilabilun fái að búa sem
lengst heima hjá sér, en það getur verið miklu meira ef
hægt væri að uppfylla 1. grein laga um málefni aldr-
aðra þannig að aldraðir fengju alltaf þá þjónustu heim
sem þörf er á hverju sinni (Lög um málefni aldraðra,
1999). Í þeim tilvikum sem heilabilun er á ferðinni er
starfsfólk heimaþjónustu ekki aðeins að uppfylla þarfir
þess sjúka, heldur ekki síður að létta undir með
aðstandendum og leysa þá af í umönnuninni. Þegar
heilbrigður maki er til staðar eru það kannski ekki
þrifin sem skipta mestu máli heldur fyrst og fremst að
hafa ofan af fyrir sjúklingnum og styðja hann á meðan
makinn fær að skreppa frá og sinna erindum. Lengri
viðvera hentar því í flestum tilvikum betur þessum
skjólstæðingahópi heldur en stutt innlit, eins og er
algengt í dag, og var það eitt af því sem Danirnir lögðu
meira upp úr eftir úttekt sína á heimaþjónustu fyrir
heilabilaða (Hjorth-Hansen, 1997).
Gildi þess starfs sem starfsfólk heimaþjónustu
vinnur á heimilum aldraðra verður seint metið til fjár.
Það er einnig erfiðara að meta og sýna fram á áhrif
þeirrar þjónustu sem veitt er inni á einkaheimilum
heldur en inni á stofnunum eða dagvistunum. Mikil-
vægi heimaþjónustunnar verður fyrst sýnilegt þegar
hennar nýtur ekki við.
Heimildir
Bickman, L. og Rog, D. J. (1998). Handbook of applied social research
methods. London: SAGE Publications.
Bloor, M., Frankland, J., Thomas, M. og Robson, K. (2001). Focus
groups in social research. London: Sage Publications.
Bogdan, R. C. og Biklen, S.K. (1998). Qualitative research for educ-
ation: An introduction to theory and methods. (3. útgáfa). Boston:
Allyn and Bacon.
Clinco, J. (1995). The personal assistant: A new option for home care.
CARE magazine, 14 (4), 65-67
Ebenstein, H. (1998). They were once like us: Learning from home care
workers who care for the elderly. Journal of Gerontological Social
Work, 30 (4), 191-201.
Gang, V. (1995). New directions for care of Alzheimer’s disease and
dementia. CARING Magasine, 14, (7), 68-76.
Gerður G. Óskarsdóttir og Hildur Björk Svavarsdóttir (1999). Rannsókn