Gripla - 01.01.1993, Page 172
172
GRIPLA
skipta ritklifum niður í virk og óvirk, eftir því hvort þau hafa merkingu
eða ekki. Eðli sínu samkvæmt eru þau alltaf virk, einn liður í bók-
menntahefð, þau eru eins og ég hef eftir Heinrich Lausberg (bls. 72),
‘eine Form (. . .) die (wie ein GefáB bald mit Wasser, bald mit Wein:
jeweils mit verschiedener Funktion) mit jeweils aktuell gemeintem In-
halt gefiillt werden kann’ (Elemente der literarischen Rhetorik, 39).
Skipting Bjarna Guðnasonar felur í sér að hann vill skilja að efni og
form eins og var í tísku meðal bókmenntafræðinga fyrir um það bil
öld. Hér má bæta því við að ég geri mér fyllilega grein fyrir því að klif
þekkjast í munnmenntum og hef ég kallað þau sagnaklif (bls. 70). Orð-
ið munnklif sem Bjarni Guðnason notar um hugtakið er hins vegar
ótækt og á fremur heima í talmeinafræði. Uppástunga Bjarna um rann-
sókn á samruna hefðar í bók- og munnmenntum á elstu stigum er
illframkvæmanleg, meðan menn eru ekki sammála um hver séu ein-
kenni munnlegrar frásagnarlistar og hvaða ritaðar frásagnir eigi rót
sína að rekja til hennar. Af þessu leiðir að óljóst er hve mikill hluti
fornra bókmennta á uppruna sinn í munnlegri frásagnarlist. Um þetta
efni vísa ég (bls. 70) í alkunna skólabók eftir Scholes og Kellogg, The
Nature of Narrative, bls. 27. Ég mun víkja lítilsháttar að þessu efni síð-
ar.
1. Um byggingu verksins
Við byggingu verksins hefur Bjarni Guðnason margt að athuga. Hann
finnur að því að inngangur þess sé of langur og gera hefði mátt ‘hærra
undir höfði þeim undirkafla inngangsins sem nefnist 'Formálinn, skýr-
greining, hlutverk og bygging’.' (bls. 138) Af athugasemdum andmæl-
andans virðist mér ljóst að hann geri sér allt aðra hugmynd um bygg-
ingu fræðirits en ég. Mér þykir t. a. m. eðlilegt að allar skýrgreiningar
sem snerta höfuðefni verksins séu í inngangi þess en standi ekki einar
sér. f»að er hins vegar rétt hjá Bjarna Guðnasyni að sumt í inngangi
hefði mátt vera styttra, en lengdin ákvarðaðist nær einvörðungu af því
að ekkert hafði verið skrifað á íslensku um efnið. Alla umræðu um
klassísk áhrif, skóla eða hugtök mælskufræða skorti í íslenskum fræði-
ritum og sökurn skyldleika við efni bókarinnar varð að gera því skil.
Og þetta efni getur síður en svo kallast erlendur lærdómur, þar sem
það snýst um menntun manna á íslandi.
Um þann hluta inngangsins sem lýtur að sjálfum formálanum er ég