Peningamál - 01.03.2004, Page 8

PENINGAMÁL 2004/1 7
Gögn um þróun framleiðslu og breytingar á
vinnuaflsnotkun sem fyrir liggja benda til þess að
framleiðni vinnuafls hafi aukist verulega á sl. ári.
Eins og greint er frá hér á eftir virðist sem vinnu-
aflsnotkun hafi dregist verulega saman á milli ára,
þótt ekki sé hægt að meta nákvæmlega hve mikið. Al-
gengt er að framleiðni aukist verulega í upphafi efna-
hagsbata, þegar umtalsverð vannýtt framleiðslugeta
er jafnan til staðar og því hægt að auka framleiðslu án
þess að fjölga starfsfólki. Á uppgangsárunum 1998-
2000 jókst fjárfesting verulega og framleiðslugeta
jókst. Tilefni til hagræðingar sem í henni fólust hafa
enn verið að koma fram á síðasta ári. Eftir að hafa
fjölgað ört árin 1999-2001 fækkaði starfsfólki t.d. í
verslun töluvert sl. tvö ár, þegar nýjar verslanir ruddu
öðrum frá.
Viðskiptahalli jókst á öðrum fjórðungi 2003 og
síðustu þrjá fjórðunga nam hallinn u.þ.b. 7% af
áætlaðri landsframleiðslu ársfjórðunganna að meðal-
tali. Fara þarf aftur til ársins 2000 til að finna
svipaðan halla á sama árstíma, en á fyrsta fjórðungi
ársins var hann aðeins rúmlega 1%. Hann varð því
töluvert meiri en Seðlabankinn spáði í nóvember.
Vöruútflutningur jókst reyndar heldur undir lok árs-
ins, en innflutningsvöxtur var áfram svipaður og fyrr
á árinu. Á síðasta fjórðungi ársins var mun meiri halli
á þjónustujöfnuði en árið áður, sem átti þátt í því að
hallinn í heild varð meiri en spáð var.
Vinnumarkaður
Vöxtur þjóðarútgjalda á sl. ári var ör, auknu opinberu
fjármagni var varið til atvinnuskapandi aðgerða og
framkvæmdir við virkjanir komust á skrið. Við þess-
ar aðstæður hefði mátt búast við að atvinnuleysi
minnkaði nokkuð ört. Þrátt fyrir augljós batamerki og
aukið framboð lausra starfa, hefur þó dregið fremur
hægt úr atvinnuleysinu. Í janúar sl. var árstíðarleiðrétt
atvinnuleysi 3,1% og hafði þá minnkað um 0,4 pró-
sentur frá ágústmánuði 2003. Þessar hægu breytingar
atvinnuleysis má væntanlega að einhverju leyti rekja
til sveigjanleika íslensks vinnumarkaðar. Breytingar
á vinnuaflseftirspurn koma ekki af fullum þunga fram
í atvinnuleysi heldur einnig vinnutíma og atvinnu-
þátttöku, en margfeldi vinnutíma og fjölda starfandi
hefur í þessu riti verið kallað vinnumagn. Niður-
stöður vinnumarkaðskönnunar Hagstofunnar á síð-
asta ári eru ekki fyllilega sambærilegar við fyrri
vinnumarkaðskannanir. Lauslegur samanburður
bendir þó til að vinnumagn hafi ekki dregist minna
saman í fyrra en árið 2002, en áætlað er að samdrátt-
urinn hafi þá verið tæplega 3%.
Hagvöxtur án atvinnusköpunar er algengur í upp-
hafi efnahagsbata og tengist meðal annars aukinni
framleiðni, eins og áður var getið. Einnig er hugsan-
legt að atvinna sem er í boði henti ekki hinum at-
vinnulausu. Þetta birtist í því að atvinnuleysi jókst á
milli áranna 2002 og 2003 á sama tíma og lausum
störfum fjölgaði um helming.
Samband eftirspurnar og framboðs á vinnu-
markaði má skoða með svokallaðri Beveridge-kúrfu,
Mynd 5
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
15
20
25
30
35
Ma.kr.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Fjármunamyndun 1997-2003
Á föstu verðlagi ársins 1990
0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
Laus störf (% af mannafla)
Atvinnuleysi og laus störf 1996-2003
Samkvæmt Beveridge-kúrvu
1997
2001
2000
1999
2003
1998
2002
Atvinnuleysi (% af mannafla)
1996
Mynd 6
Heimild: Vinnumálastofnun.