Peningamál - 01.03.2006, Blaðsíða 30

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
1
30
Í öðru lagi fær mat á framleiðsluspennu með nýja þjóðhags-
líkaninu vægi í heildarmatinu. Í nýja líkaninu er framleiðslugetan
metin út frá Cobb-Douglas fram leiðslufalli, sem er metið fyrir tíma-
bilið 1981-2004, án þess að stuðst sé við HP-síu. Framleiðsluspenn-
an er þá fengin á hefðbundinn hátt sem mismunur landsframleiðslu
og framleiðslugetu.
Í þriðja lagi eru gerðar nokkrar breytingar á því hvernig tek ið
er tillit til stóriðjuframkvæmda. Áður var eldra þjóðhagslíkan Seðla-
bankans notað til að meta landsframleiðslu, fjármunastofn, vinnu-
afl snotkun og mannafl a sem myndast hefðu ef framkvæmdirnar
ættu sér ekki stað. Þetta hefur reynst sífellt erfi ðara í framkvæmd
eftir því sem liðið hefur á framkvæmdatímann. Í stað þess að reyna
að búa til fráviksspá án stóriðjuframkvæmda er framleiðsluspennu
sem metin er með nýja þjóðhagslíkaninu gefi ð aukið vægi í heild-
armatinu þar sem það byggist ekki á notkun HP-síu. Í því er einn-
ig tekið nokkurt tillit til áhrifa innfl utts vinnuafl s á framleiðslugetu
hagkerfi sins en ljóst er að aðgangur að erlendu vinnuafl i hefur létt
verulega á þrýstingi á innlendum vinnumarkaði sem ella hefði brotist
fram í enn meiri verðbólgu.
Ný framsetning framleiðsluspennumats
Ekki er síður mikilvægt að huga vel að framsetningu mats á fram -
leiðslu spennu en sjálfri aðferðafræðinni. Mikilvægt er að undirstrika
þá óvissu sem umlykur mat á framleiðsluspennu. Því er óheppilegt
að umræðan snúist um of um misáreiðanlegt punktmat. Þess vegna
er mat á framleiðsluspennu nú sett fram með óvissubilum sem 50%,
75% og 90% líkur eru taldar á að framleiðsluspennan verði inn-
an við út frá meðaltali staðalfráviks ólíkra matsaðferða síðan 1981.
Myndrænt er óvissumatið sýnt með sífellt dekkri litum eftir því sem
bil matsins þrengist. Rétt er að undirstrika að þessi framsetning tek-
ur aðeins á óvissu sem snýr að útreikningum á framleiðslugetunni
og áhrifum hennar á framleiðsluspennumat bankans. Ekki er gerð
til raun til að gera grein fyrir áhrifum gagnaóvissu á mat bankans á
framleiðsluspennu.
Á myndinni má sjá að veruleg spenna er í hagkerfi nu um þess-
ar mundir og engar líkur eru taldar á að framleiðsluslaki myndist
á spátímabilinu, eða að þjóðarbúskapurinn sé ná lægt jafnvægi eftir-
spurnar og framleiðslugetu.
Aðrar vísbendingar um framleiðsluspennu
Peningayfi rvöld víða um heim hafa stóraukið notkun kannana við
mat á framleiðsluspennu. Reynsla síðustu ára sýnir að slíkar kann -
anir veita peningayfi rvöldum gagnlegar upplýsingar um framleiðslu-
spennu og gera þeim kleift að bera saman niðurstöður þeirra og
hefðbundinna hagrannsókna. Niðurstöður kannana geta því þjón-
að mikilvægu staðfestingarhlutverki gagnvart niðurstöðum ann arra
hagrannsókna en einnig brýnu vísbendingahlutverki um stefnur og
strauma í efnahagslífi nu.
Í febrúarkönnun Gallups á stöðu og framtíðarhorfum stærstu
fyrirtækja landsins var í fyrsta skipti spurt um getu fyrirtækja til að
bregðast við óvæntri aukningu í eftirspurn eða sölu. Túlkun svara
fyrirtækja er nokkrum takmörkunum háð þar sem ekki er hægt að
bera svör þeirra saman við fyrri svör. Engu að síður kemur glögglega
í ljós að mikill munur er á getu fyrirtækja til að bregðast við óvæntri
aukningu eftirspurnar eða sölu á milli atvinnugreina.
Mynd 1
Framleiðsluspenna/framleiðsluslaki1
% af framleiðslugetu
1. Mat á framleiðsluspennu með óvissubili, þar sem 50%, 75%
og 90% líkur eru á að framleiðsluspennan verði innan við það, miðað
við meðaltal staðalfráviks ólíkra aðferða síðan 1981.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
-7
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
7
‘93 ‘95 ‘97 ‘99 ‘01 ‘03 ‘05 ‘07