Peningamál - 01.11.2009, Blaðsíða 46

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
46
Horfur eru á verulegum afgangi á vöru- og þjónustujöfnuði á
seinni hluta ársins, því gert er ráð fyrir því að áfram dragi úr innlendri
eftirspurn og innflutningi og að útflutningsverðmæti verði töluvert
meira en á fyrri hluta ársins, sökum hærra útflutningsverðs og aukinna
tekna af ferðamennsku. Á móti kemur verulegur halli á þáttatekjujöfn-
uði. Fyrir árið í heild er gert ráð fyrir að viðskiptahallinn samkvæmt
opinberu uppgjöri nemi 207 ma.kr. eða 14% af vergri landsframleiðslu
en einungis 15 ma.kr. eða sem nemur um 1% af vergri landsfram-
leiðslu sé leiðrétt fyrir áhrifum ,,gömlu” bankanna og áföllnum (en
ógreiddum) vöxtum af skuldum innlendra dótturfélaga til erlendra
móð urfélaga. Áhrif ógreiddra vaxta, sérstaklega vegna „gömlu”
bank anna, eru því mikil.
Áframhaldandi halli á viðskiptajöfnuði samkvæmt opinberum
tölum en undirliggjandi halli snýst í afgang strax á næsta ári
Eins og áður hefur verið rakið er arður og endurfjárfestur hagnaður
orðinn hlutfallslega mjög lítill bæði vegna bankahrunsins og einnig
sökum breyttrar aðferðafræði. Þessar tekjur og gjöld munu því líklega
ekki hafa veruleg áhrif á niðurstöðu jafnaðarins. Vaxtatekjur og -gjöld,
sem nú eru stærstu liðir þáttatekjujafnaðarins, munu því ráða mestu
um þróun hans.
Gert er ráð fyrir að viðskiptahallinn minnki töluvert á næsta
ári og nemi um 10% af landsframleiðslu og að hann haldi áfram
að minnka út spátímabilið. Undirliggjandi viðskiptajöfnuður, þ.e. án
„gömlu” bankanna og hreinna vaxtagjalda, þar sem upplýsingar
skortir, snýst hins vegar í afgang strax á næsta ári sem nemur um
2% af vergri landsframleiðslu. Viðskiptaafgangur heldur áfram að
aukast og verður kominn í 4½% af landsframleiðslu árið 2012. Þetta
er svipuð spá og birt var í Peningamálum í ágúst en þá voru „gömlu”
bankarnir og hrein vaxtagjöld ekki talin með þar sem upplýsingar
skortir um tekjur á móti.
Opinberar tölur um erlendar skuldir þjóðarbúsins gefa ekki rétta
mynd af sjálfbærni þeirra
Eins og rætt var um í rammagrein VII-1 í Peningamálum 2009/2 hefur
hrein erlend staða þjóðarbúsins sem hlutfall af vergri landsframleiðslu
versnað mikið á undanförnum árum. Ljóst er að hrein staða hins
opinbera hefur versnað mikið vegna hrunsins, en meiri óvissa er um
hreina stöðu einkaaðila og þar með þjóðarbúsins í heild.
Af ofangreindu er hins vegar ljóst að varasamt er að draga miklar
ályktanir um sjálfbærni skuldastöðu þess af opinberum gögnum um
erlenda stöðu þjóðarbúsins. Þar er m.a. talin skuld milli innlendra dótt-
urfélaga og erlendra móðurfélaga sem nemur um 70% af landsfram-
leiðslu. Lendi dótturfélag í fjárhagsvandræðum vegna slíkrar skuldar
fellur hún á móðurfélagið og e.t.v. þá erlendu banka sem veittu
móðurfélaginu lán. Það er fyrst og fremst vandi viðkomandi banka og
móðurfélagsins, ekki þjóðarbúsins, nema að því marki sem innlenda
fyrirtækið á innlendar eignir sem það gæti selt og keypt gjaldeyri til
uppgjörs á skuldinni.
Mynd VII-5
Undirþættir viðskiptajafnaðar1
Árlegar tölur 2000-2012
% af VLF
1. Rekstrarframlög talin með þáttatekjum. Grunnspá Seðlabankans
2009-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vöru-og þjónustujöfnuður
Þáttatekjujöfnuður
Viðskiptajöfnuður
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
Mynd VII-6
Viðskiptajöfnuður
Árlegar tölur 2008-2012
% af VLF
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Undirliggjandi viðskiptajöfnuður
Viðskiptajöfnuður
1
-45
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20122011201020092008