Peningamál - 13.05.2015, Blaðsíða 40

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
40
VERÐBÓLGA
vöruliða, bensíns, opinberrar þjónustu og raunvaxtakostnaðar hús-
næðislána, var 1,6% í apríl og hafði aukist úr 1,3% í janúar sl. (mynd
V-2). Tölfræðilegir mælikvarðar á undirliggjandi verðbólgu benda
einnig til þess að hún hafi aukist nokkuð að undanförnu. Miðað við
vegið miðgildi og klippt meðaltal (e. trimmed mean) gæti hún verið á
bilinu 1,7-2,2% sem er að meðaltali um ½ prósentu meira en í janúar.
Hún er hins vegar meiri sé horft til undirliggjandi verðbólgu metinnar
með svo kölluðu kviku þáttalíkani en samkvæmt því er hún um 3½%
og hefur aukist lítillega að undanförnu (sjá nánar í rammagrein 5).
Verðbólguþrýstingur virðist því vera lítill en þó eru blikur á
lofti, einkum í tengslum við komandi kjarasamninga og þróun hús-
næðisverðs enda þessir þættir megindrifkraftar verðbólgu um þessar
mundir.1 Húsnæðisverð hefur hækkað hratt að undanförnu en árs-
hækkunin nam um 8½% í apríl miðað við markaðsvirði húsnæðis í
vísitölu neysluverðs (sjá kafla III). Sá undirþáttur vísitölu neysluverðs
sem átt hefur stærsta framlagið til ársverðbólgu undanfarið að hús-
næðisliðnum undanskildum er verð almennrar þjónustu en árshækkun
undirliðarins var 2,5% í apríl (sjá mynd V-3). Innlendar kostnaðar-
hækkanir, einkum launahækkanir, hafa jafnan mikil áhrif á þennan
undirlið.
Ýmsar aðrar vísbendingar um innlendan verðbólguþrýsting
benda þó ekki til þess að horfur hafi breyst að einhverju ráði.
Framleiðsluverð afurða sem seldar eru innanlands hafði hækkað um
tæplega 2½% á fyrsta ársfjórðungi frá því á sama tíma í fyrra. Þessi
hækkun er í ágætu samræmi við 2% hækkun á verði innlendrar vöru
í vísitölu neysluverðs á sama tímabili (sjá mynd V-4).
Samkvæmt niðurstöðum könnunar Gallup sem var gerð í febrúar
og mars sl. voru stjórnendur mun bjartsýnni um þróun framlegðar
(EBITDA) á næstu sex mánuðum en bæði í síðustu könnun í septem-
ber og á sama tíma fyrir ári. Athygli vekur jafnframt að bjartsýni þeirra
hefur ekki mælst meiri á þennan mælikvarða síðan í febrúar 2007.
Horfur virðast hafa batnað í langflestum atvinnugreinum en einna
helst í fjármála- og tryggingastarfsemi og iðnaði og framleiðslu. Þetta
gæti verið vísbending um að fyrirtæki hafi nokkurt svigrúm til að taka
á sig kostnaðarhækkanir án þess að velta þeim út í verðlag eða hægja
á ráðningum. Hvort þau nýti sér aukið svigrúm á þann hátt fer hins
vegar eftir markaðsaðstæðum hverju sinni.
Innflutt verðlag hefur lækkað síðan í byrjun árs 2014
Stöðugt gengi krónunnar, lítil verðbólga í viðskiptalöndum okkar og
mikil lækkun olíuverðs á heimsmarkaði eru meginþættirnir sem hafa
dregið úr verðbólgu hér á landi undanfarin misseri. Verð innfluttrar
vöru hefur lækkað um 3,7% sl. tólf mánuði og hefur undirliðurinn á
þeim tíma haft 1,3 prósentna áhrif til lækkunar vísitölu neysluverðs
(mynd V-5). Í ljósi stöðugs gengis krónunnar og mikillar lækkunar olíu-
verðs sl. tólf mánuði auk afnáms vörugjalda í byrjun þessa árs hefði
samt sem áður mátt búast við því að verð innfluttrar vöru hefði lækk-
1. Í viðauka 2 í Peningamálum 2014/1 var lagt mat á efnahagsleg áhrif aðgerða stjórnvalda
til lækkunar húsnæðisskulda og m.a. talið að lækkunin myndi leiða til þess að verðbólga
yrði um 0,2 prósentum meiri á árinu 2015 en í grunnspánni og um 0,4 prósentum meiri á
ári á næstu tveimur árum.
Mynd V-3
Undirliðir verðbólgu
Framlag til verðbólgu janúar 2010 - apríl 2015
Prósentur
Innfluttar vörur án áfengis, tóbaks og bensíns
Bensín Húsnæði
Innlendar vörur án búvöru og grænmetis
Almenn þjónusta Aðrir liðir
Vísitala neysluverðs (12 mánaða %-breyting)
Heimild: Hagstofa Íslands.
-2
0
2
4
6
8
10
‘1520142013201220112010
Mynd V-4
Framleiðslu- og smásöluverð innlendrar vöru
1. ársfj. 2007 - 1. ársfj. 2015
Breyting frá fyrra ári (%)
Framleiðsluverð afurða sem eru seldar innanlands
Verð innlendrar vöru í vísitölu neysluverðs
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-5
0
5
10
15
20
25
30
20142013201220112010200920082007
Mynd V-5
Innlend og innflutt verðbólga1
Janúar 2011 - apríl 2015
12 mánaða breyting (%)
Vísitala neysluverðs
Innflutt verðlag (33%)
Innlent verðlag utan húsnæðis (45%)
Húsnæði (22%)
Verðbólgumarkmið
1. Innflutt verðbólga er nálguð með verði innfluttrar mat- og drykkjar-
vöru, nýrra bíla og varahluta, bensíns og annarrar innfluttrar vöru.
Innlend verðbólga er nálguð með verði innlendrar vöru og almennrar
og opinberrar þjónustu. Tölur í svigum sýna núverandi vægi viðkomandi
liða í vísitölu neysluverðs.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
‘152014201320122011