Skírnir - 01.01.1975, Blaðsíða 179

SKÍRNIR
MÁLFAR blaða og útvarps
177
í dagblaði var talað um að leggja, á sig fórnir. Þarna er bland-
aS saman tveimur orStökum: aS fœra fórnir og aS leggja á sig
byrðar.
Allt lýtur að sama brunni. Þarna er f ariS ranglega meS orStakiS:
allt ber að sama brunni. AS vísu hefur orSiS breyting á orSalagi
þessa orStaks frá fyrstu tíS, en þetta orSalag er löngu orSiS fast.
Merking orStaksins er: AHt bendir í sömu átt, niSurstaSan er sú
sama.
SkíSabrautin varS mörgum erfiður Ijár í þúfu. NjósnamáliS mun
verSa mörgum erfiður Ijár í þúfu. Rétt er orStakiS aS reynast ein-
hverjum óþœgur Ijár í þúfu.
Framkoma Kissingers réð baggamuninn. Rétt er orStakiS aS ríða
baggarnuninn eSa ríða af baggamuninn. Upprunaleg merking orS-
taksins er aS jafna þyngdarmun bagga meS því aS sitja á baki
áburSarhesti og þrýsta til annarrar hliSar, svo aS baggarnir haldist
í jafnvægi. Merking orStaksins er nú aS „ráSa úrslitum“. ÞaSan
kemur sögnin aS „ráSa“ en tengslin viS upprunann eru slitin.
Tengslin viS upprunann hafa einnig slitnaS hjá þeim sem talar
um aS verða lialloha. ÞaS heitir aS fara halloka og merkir aS bíSa
ósigur eSa aS láta í minni pokann. ViS skulum hugsa okkur tvö
dráttardýr (t. d. uxa) ganga fyrir æki undir sama oki. Sá sem er
ónýtari dregst aftur úr þannig aS okiS hallast á hann. Hann fer
halloka.
Einhvers staSar hef ég séS eSa heyrt talaS um aS þrœða milli
skers og háru. Hér er slengt saman tveimur orStökum: aS sigla
milli skers og báru og aS þrœða meðalveginn.
Notkun orStaka getur veriS vafasöm þó aS orSfæri þeirra sé ekki
brenglaS. Gerist það einkum ef tengslin viS upprunann slitna alveg.
Heyrt í barnatíma: „SkapiS fór út um þúfur.“ Getur huglægt orS
eins og skap fariS út um þúfur? Fyrirsögn í dagblaSi: „Klukku-
strengir ríSa á vaSiS á laugardag.“ Þetta ber aS skilja þannig aS
leikritiS Klukkustrengir verSi fyrst tekiS til sýningar. OrStakiS aS
ríða á vaðið merkir aS verSa fyrstur til einhvers, eiga frumkvæSiS
aS einhverju. Líkingin er tekin af manni sem fyrstur leggur út á
hættulegt vaS í á. Æskilegt er aS orStakiS sé áfram tengt persónu.
Er hægt aS gera Klukkustrengi aS persónu? Væri hægt aS segja:
„Klukkustrengir brjóta ísinn?“ AS brjóta ísinn er svipaS orStak og
12