Sagnir - 01.06.2013, Page 113

114
karl manna og ef eitthvað var, þá var
skömm karlsins meiri en konunnar ef
eitthvað bar út af. Konur gátu þó einnig
farið illa út úr þessum hugsunarhætti,
til dæmis ef óvinir eiginmanns hennar
réðust á hana til að koma höggi á
hann.16 Þetta er sú sýn sem sturlunga
gefur á sam lífi karla og kvenna en önnur
sýn og önnur hugmynda fræði blasir við
þegar litið er á riddara sögurnar. Konur
riddara sagnanna styrkja sambönd fóst-
bræðranna og innsigla vináttu þeirra.
Í stað þess að gera mikið úr aðstöðu
kvenna til að valda missætti er að finna
í riddara sögunum aukna áherslu á að
sýna konur sem gjöf sem styrkir vináttu
karl mann anna. Þessi gjöf gat öðlast
meira vægi en áður, því hugmyndin
um hjóna bandið sem órjúfanlegt sakra-
menti tók að festa rætur á Íslandi. sterk
og órjúfan leg hjónabönd fengu það
hlut verk að binda aristókratíuna þéttar
saman og styrkja vald hennar. Foreldr-
arnir völdu sér tengdason og sam-
þykki dótturinnar gerði gjöfina óaftur-
kræfa.17 Það er því áberandi boð skapur í
íslenskum riddarasögum að það sé eðli-
legt fyrir karl menn af jafn háum stigum
að bindast sterkum vináttu tengslum og
mægjast inn byrðis. Á sama tíma er því
komið á fram færi að sannir riddarar
sýni slíka sjálfs stjórn og hæversku að
það sé ómögulegt að kona geti valdið
sundurlyndi eða óvináttu á milli þeirra.
aristókratar deila ekki um konur. til
þess virða þeir hver annan of mikið.
Það voru þó ekki aðeins karl menn sem
þurftu að laga sig að hug sjónum riddara-
mennskunnar. Konur urðu einnig að
temja sér ákveðna félags lega hegðun til
að hin aristó kratíska hjóna bands pólitík
gengi upp.
Fyrirmyndarkona?
Með hvaða hætti er hægt að nota
riddara sögur til að draga hald bærar
álykt anir um samfélagsstöðu kvenna?
Þar er að finna ótal gerðir af sögu-
þráð um og kven persónur sem eru bæði
hetjur og skúrkar. Hvernig er hægt að
velja út nokkrar sögur og lýsa því yfir að
þær séu dæmi gerðar? Ef ætlunin er að
fjalla um kven fyrir litningu er hægðar-
leikur að finna kvenpersónur sem fengu
illa út reið og slæm eftirmæli en með
sama hætti er auðveldlega hægt að finna
kven hetjur sem hljóta eintómt lof og
komast þannig að þeirri niðurstöðu að
staða kvenna hafi verið sterk og þær
mikils metnar. rannsóknaraðferð sem
skilar alltaf þeim niðurstöðum sem
lagt var upp með að finna er þó ekki
væn leg til árangurs. Lausnin er að leita
dýp ra, að því gildismati sem höfundur
og áheyrendur dæmdu sögu persónur
út frá. Kven hetjur og -skúrkar riddara-
sagnanna breyta alltaf í samræmi við
ákveðið gildismat sem ætla má að hafi
höfð að til þorra áheyrenda. Munurinn
liggur í því hvort þær breyti í sam-
ræmi við það eða brjóti það. sem dæmi
um kvenpersónu sem hentugt er að
rannsaka með þetta í huga er drottningin
Ermenga, sem leikur stórt hlut verk í
fyrsta hluta Mágussögu.
sá þáttur Mágussögu sem lýtur að
deilum Ermengu og eiginmanns hennar
er eitthvað á þessa leið: Hlöðver kon-
ungur Frakk lands er einn mesti riddari
sam tíðar sinnar en óvinsæll sökum
skap ofsa. til að auka á dýrð hirðar
sinnar biður hann konungsdótturinnar
Ermengu, sem sögð er fallegust kvenna.
Henni er bón orðið lítt að skapi en sam-
þykkir til að reita hann ekki til reiði
Vor2013-A5-288+4bls-BN.indd 114 6/5/2013 5:19:29 PM