Skagfirðingabók - 01.01.1967, Síða 46

SKAGFIRÐINGABÓK
„en í því eru flögur af venjulegu bergi, og hingað og þangað eru kvarts-
korn í því, það kalla menn silfurberg, af því að á það glitrar." Hann fann
í Málmey kísilsteina (rauða tinnu) og einnig grænan jaspis. Eggert Ol-
afsson og Bjarni Pálsson, sem ferðuðust um landið nokkru fyrr, 1752-57,
virðast ekki hafa farið út í eyjuna, nefna hana að vísu nokkrum sinnum
í bók sinni, en aðeins lauslega. I lýsingu Fells- og Höfðasókna, er séra
Davíð Guðmundsson samdi handa Hinu íslenzka bókmenntafélagi árið
1868, segir m. a.: „Móbergsstandbjarg er norðan á eyjunni" . . . „Upp-
ganga er miklu brattari í Klifinu en Jarðfallinu; eru þar leirkenndar grjót-
götur upp að ganga með móbergsklöppum í." Þorvaldur Thoroddsen segir
í Ferðabók sinni, að eyjan sé úr „blágrýti," en ekki er að sjá, að hann
hafi kcmið þar í land. Samkvæmt athugunum Þorleifs Einarssonar jarð-
fræðings, sem skoðaði eyjuna eftir jarðskjálftana miklu árið 1963, er í
Málmey sandmóberg, sams konar og í Hrolleifshöfða. Þar sem eyjan er
hæst, liggur ofan á því þykkt grágrýtislag, en sunnan til á eyjunni er það
rofið burt. Frá myndun bergsins eru liðin meira en 7OO þúsund ár.
Jakob H. Líndal á Lækjamóti birti árið 1941 ritgerð í Náttúrufræð-
ingnum, sem hann nefndi: Drangey og hvernig hún er til orðin (endur-
prenmð í bókinni Með huga og hamri, Rvík 1964). Þar semr hann einn-
ig fram kenningu um myndun Málmeyjar, og munu jarðfræðingar telja
hana rétta í öllum aðalatriðum. Segir höfundur, að á hlýviðrisskeiði á jök-
ultímanum, þegar stórárnar ofan af hálendinu höfðu myndað með fram-
burði sínum land, sem fyllti Skagafjörð lengra norður en nú eru eyjar,
hafi komið upp eldar um utanverðan fjörðinn og séu rústir þeirra eld-
varpa Þórðarhöfði og Ketubjörg. I gosum þessum myndaðist upphækkað
belti um norðanverðan Skagafjörð, síðan lagðist jökull yfir í annað sinn
og gróf upp á leið sinni til sjávar land það, sem myndaðist á hlýviðris-
skeiðinu, náði sér „vel niðri beggja vegna við Hegranesið, sem er um-
fangsmikill blágrýtisás í miðju undirlendinu . . . Þórðarhöfði hélt velli
austan megin álanna, enda er hann goseitill úr hörkublágrýti. I vari höfð-
ans að norðan varð einnig eftir spilda. Leifar af henni er Málmey."
Málmey er sérstæ.t örnefni hér á Iandi. Það er eflaust búið til á land-
námsöld, þótt eyjan sé hvergi nefnd í Landnámabók. Til er eyja, sem
Málmey heitir á Oslóarfirði, og ef til vill fleiri eyjar á Norðurlöndum með
sama nafni. Orðliðurinn málm- mun ekki vera í neinu sambandi við málma
í venjulegum skilningi, heldur tiltekinn jarðveg, sandborinn. Sú merking
orðsins þekkist vel í öðrum Norðurlandamálum, malm á sænsku merkir
sendna slétm - borgarnafnið Málmey í Svíþjóð er orðið til úr Málmhaugar,
sem þá hefur merkt sandhóla eða því um líkt. Verður því að teljast senni-
legt, að Málmey á Skagafirði dragi nafn af sandmóbergi því, sem eyjan
er gerð úr, fornmenn hafi kallað það málm. „ p
44