Jökull - 01.12.1975, Qupperneq 71

en bæjarleiðin milli Skarðs og Þverár. í fyrra-
vetur tók brúna af Grefilsgili í sama veðrinu og
Flúðasel sópaðist vestur fyrir Fnjóská. Eflaust
hefur hinn mikli jafnfallni snjór, sem lagðist
yfir allt i vetrarbyrjun, átt sinn þátt í því, hve
snjóflóðin féllu víða og fóru langt í stórhríð-
inni 12.—15. janúar.“
Hér lauk kaflanum í bréfi Erlings um janúar-
snjóflóðin 1975. Erlingur vinnur nú að snjó-
flóðakorti af Dalsmynni.
Snjóflóð i Laxárdal i S.-Þing. 13.—15. janúar
(Heimild: Birkir Fanndal stöðvarvörður, Laxár-
virkjun).
Snjóflóð féllu úr hlíðinni norðan og sunnan
við bæinn Kasthvamm og niður til Laxár. Birk-
ir hefur mælt snjóflóðarásirnar og dregið inn
á landabréf.
Snjóflóð á Ljótsstöðum i Unadal 13. eða 14.
janúar.
Þegar bóndinn Sveinbjörn Sveinbjörnsson
hafði, laust fyrir hádegi þann 14. janúar í blind-
byl, brotist að fjárhúsum syðst og efst í túninu
á Ljótsstöðum, voru þau horfin í snjóflóð. Aðal-
heimild mín um Ljótsstaðasnjóflóðið er frá Ing-
vari Gýgjar Jónssyni byggingarfulltrúa. Heimild-
in er bréf til Ingvars frá Axel Þorsteinssyni,
Litlu-Brekku. Axel er í byggingarnefnd Hofs-
hrepps í Skagafirði. Bréf Axels fer hér á eftir:
„Snjóflóðið 13. eða 14. janúar 1975 hefur
fallið úr öllu fjallinu milli Hugljótsstaðadals og
Ljótsstaðadals. Þar sem fjallið er mishæðalaust
norðan og ofan bæjarins, hefur snjóflóðið að-
eins farið niður í undirhlíðar, þó alveg að túni
beint ofan íbúðarhúss. I fjallsbrún sunnan bæj-
arins eru tvö smágil, þaðan virðist aðalmagn
snjóflóðsins hafa komið.
Snjóflóðið var 540 m breitt á girðingarstað
ofan túns. Norðurjaðar þess tók með öllu 90
kinda fjárhús ásarnt hlöðu, er stóðu efst í túni
sunnan og ofan íbúðarhúss. I húsunum voru 89
kindur og fórust 67. Lifandi náðust 22 kindur,
nokkrar voru meiddar.
Skammt suðaustur af íbúðarhúsi er annað
fjárhús, stálgrindarhús, er snýr enda að fjallinu,
og var í þeim enda hlaða, en þvert við húsið
hafði verið sett fúlga, af henni var tekið og fært
inn í hlöðuna, eftir því sem gefið var. Á þessu
húsi lenti norðurjaðar snjóflóðsins, hlöðuna
fyllti. Snjóflóðið sprengdi skilrúm milli hennar
og fjárhúss, en stöðvaðist þar, og sakaði kind-
urnar ekki. Snjór hlóðst mjög ofan á heyið og
austurenda hússins, skemmdir urðu ekki veru-
legar á húsinu, en hey ódrýgðist nokkuð. Sunn-
an þessa húss var reykhús, og fór það með öllu.
Norðan fyrrnefnds stálgrindahúss fór snjóflóð-
ið ekki yfir. Jaðar þess er 50 m sunnan íbúðar-
hússins. Aðalmáttur hiaupsins virðist hafa verið
í norðurjaðri þess, og eru upptökin vafalaust í
hinu ytra gili, sem fyrr var nefnt.
Alls eyðilagði snjóflóðið 1 km af girðingum,
fjallgirðingu 540 m og fjárhólf í túni sunnan
og neðan bæjarins 460 m. Veggbrot og brak úr
húsunum dreifðist víðs vegar uni túnið. Beint
tjón af snjóflóðiriu var af dómkvöddum rnönn-
um metið á kr. 1.798.575,—.
Ekki er nákvæmlega vitað, hvenær snjóflóðið
féll. Farið var úr fyrrnefndum fjárhúsum um kl.
4 síðdegis þann 13. jan. og komið þar aftur kl.
11 árdegis þann 14. jan. Á þeim tíma hefur
snjóflóðið fallið. Aftaka stórhríð var á, og varð
fólk einskis vart, fyrr en gefa átti fénu.
I stórum dráttum var veðurfar þannig haust-
ið og veturinn 1974—1975, að um 20. september
setti niður mikinn snjó svo jarðbönn voru á
láglendi um tíma. Þennan snjó tók ekki úr fjöll-
um, enda var haustið frernur kalt, þó að oft
væru góð veður. Um 12. nóvember hófst svo
norðanhríð, kafli er stóð hvíldarlítið fram um
mánaðamót janúar—febrúar. Um 4. janúar gerði
hér 30—40 cm djúpa lognfönn, síðan rigndi mik-
ið stuttan tíma og fraus síðan snögglega. Þessi
snjór náði ekki að síga saman og myndaði laust,
frauðkennt lag. Þann 9. jan. gerði svo aftaka
norðaustan stórhríð með mikilli snjókomu. Stóð
það veður dúralaust í 5 sólarhringa. I þessari átt
stendur vindur beint fram af Ljótsstaðafjalli,
sem er um 600 m hátt.
Telja má fullvíst, að ein af aðalástæðunum
fyrir hinum tíðu snjóflóðum þessa daga, á Ljóts-
stöðum, Eyrarlandi og í Óslandshlíð, sé hin fyrr-
nefnda lognfönn. Þá er gengið var hinn 15. jan.
á láglendi mátti sums staðar heyra livin, er hið
frauðkennda lag féll saman undan snjónum,
sem kom í hriðinni 9.—14. janúar.
Að sjálfsögðu er þó aðalástæðan hin stöðuga
og úrkomusama norðaustanátt, er stendur hér
fram af hinum 500 til 700 m háu fjöllum að baki
sveitarinnar. Myndast þá oft ákaflega miklar
hengjur í fjallabrúnum og neðan þeirra dyngj-
ur af lausasnjó. Hvort snjóflóð verða eða ekki,
þegar slíkar hengjur brotna niður, stjórnast svo
af landslagi, giljum, stöllum og þess háttar, og
JÖKULL 25. ÁR 69