Þjóðmál - 01.03.2015, Side 59

58 ÞJÓÐMÁL VOR 2015
viðbúið,.að.hvötin.til.nauðsynlegs.samstarfs.
og. ábyrgðar. meirihluta. eyddist“. eins. og.
Bjarni.Benediktsson.komst.að.orði .36
Það. er. athyglisvert. að. þær. minni.hluta-
stjórnir. sem. Ólafur. Thors. átti. hlut. að.
mörkuðu. allar. ákveðin. skil. í. íslenskri.
stjórn.málasögu .. Fyrri. minnihlutastjórn.
Ólafs.(1942).gerði.löngu.tímabæra.lagfær-
ingu.á.hinni.óréttmætu.kjördæmaskipan.og.
stóð.að.nauðsynlegri.stjórnarskrárbreytingu.
til.að.undirbúa.stofnun. lýðveldis.á.Íslandi.
árið. 1944 .. Seinni. minnihlutastjórn. Ólafs.
(1949–1950). lagði. drög. að. miklum. efna-
hags.umbótum.sem.hefðu.losað.þjóðina.úr.
haftaviðjum,.ef.þeim.hefði.verið.fylgt.eftir.
af.þeirri. ríkisstjórn. sem.við. tók,.og.voru. í.
vissum. skilningi. nauðsynlegur. undan.fari.
stökkbreytingarinnar.sem.varð.á.viðreisnar-
árunum ..Minnihlutastjórn.Emils.Jónssonar.
(1958–1959),. sem. Sjálfs.tæðis.flokkurinn.
veitti. stuðning,. vann. í. sam.ráði. við. Sjálf-
stæðisflokkinn.að.miklum.umbótum.í.kjör-
dæmamálum. og. undir.búningi. að. hinum.
viðamiklu.viðreisnar.aðgerðum.sem.breyttu.
ásýnd.íslensks.samfélags .
En. virðing. Ólafs. fyrir. lýðræðinu. hafði.
afdrifaríkar. pólitískar. afleiðingar .. Þjóð-
stjórnin. féll. 1942. þegar. Sjálfstæðis.f.lokk-
ur.inn. tók. höndum. saman. með. Al.þýðu-
flokki. og. Sameiningarflokki. alþýðu. —.
Sósíal.ista.flokknum. um. lagfæringar. á. því.
misræmi. sem. var. í. atkvæðisvægi. kjósenda.
eftir. búsetu .. Framsóknarmenn. brugðust.
ókvæða. við. og. sökuðu. sjálfstæðismenn.
um.„eiðrof“,.þeir.hefðu.lofað.að.gera.ekki.
breytingar.í.kjördæmamálum.að.svo.stöddu ..
Sjálfstæðismenn. sögðu. á. hinn. bóginn. að.
þeir.hefðu.einungis.lofað.að.hafa.ekki.sjálfir.
frumkvæði. að. slíkum. breytingum. meðan.
þjóðstjórnin.sæti ..„Hvað.á.maður.að.gera,.
þegar. sex. steiktar. gæsir. fljúga. inn. um.
gluggann.hjá.manni?“.sagði.Magnús.Jónsson.
dósent,.alþingismaður.og.ráðherra,.en.talið.
var. að. þingmönnum. Sjálfstæðisflokksins.
gæti. fjölgað. um. sex. við. fyrirhugaða.
kjördæmabreytingu .37. Mestu. varðaði. auð-
vitað. að. forysta. Sjálfstæðisflokksins. gat.
ekki. setið. með. hendur. í. skauti,. kjósenda.
sinna. vegna,. þegar. skyndilega. myndaðist.
meirihluti.á.Alþingi.til.að.leiðrétta.að.hluta.
það.ranglæti.sem.um.margra.ára.skeið.hafði.
gert. sjónarmið. 40%. þjóðarinnar. nánast.
hornreka.í.íslenskum.stjórnmálum .
En. eftir. þetta. greri. ekki. um. heilt. milli.
Ólafs.Thors.og.Hermanns.Jónassonar,.for-
manns.Framsóknarflokksins ..Réði.þar.miklu.
metnaður.Hermanns.sem.vildi.ekki.una.því.
að. Framsóknarflokkurinn. væri. skör. lægra.
en. Sjálfstæðisflokkurinn .. „Allt. er. betra. en.
íhaldið“.var.kjörorð.Framsóknarflokksins.í.
formannstíð. Hermanns .. Hann. aftók. með.
öllu. að. setjast. í. ríkisstjórn. undir. forsæti.
Ólafs.Thors.og.torveldaði.það.mjög.mynd-
un. meirihlutastjórnar. á. Alþingi. næstu.
árin .. Raunar. voru. Hermann. og. Ólafur. á.
öndverðum. meiði. um. helstu. grund.vallar-
mál.í.íslenskum.stjórnmálum.á.ferli.beggja,.
svo. sem. um. frelsi. í. viðskiptum,. hvernig.
staðið. var. að. stofnun. lýðveldisins,. mótun.
utanríkisstefnunnar. og. inngönguna. í. At-
lants.hafsbandalagið .. Skoðanaágreiningur.
Ólafs.Thors.og.Hermanns. Jónassonar.um.
tíðina. kristallaðist. í. gerólíkri. stefnu. við-
reisnarstjórnar.Ólafs.1959–1963.og.vinstri.
stjórnar.Hermanns.1956–1958 .
Ólafur. Thors. hafði. forystu. um. að. Ís-
lend.ingar. tækju. að. fullu. öll. sín. mál. í.
sínar. hendur,. eins. og. sagði. í. stefnuskrá.
Sjálf.stæðisflokksins,. jafnskjótt. og. samn-
ingstímabil. sambandslaganna. var. á. enda,.
þ .e .. á. árinu. 1944 .. Það. var. ekki. sjálfgefið.
að. svo. yrði,. samanber. málflutning. ýmissa.
áhrifa.manna.á.heimsstyrjaldarárunum.síð.ari.
og.ákvarðana.Sveins.Björnssonar.ríkisstjóra.
sem.forystumenn.Sjálfstæðisflokksins.töldu.
að.væri.beinlínis.ætlað.að.koma.í.veg.fyrir.
stofnun.lýðveldis.án.sérstakra.viðræðna.við.
Dani .. Þá. var. Ólafur. eindregið. fylgjandi.