Þjóðmál - 01.03.2015, Síða 91
90 ÞJÓÐMÁL VOR 2015
og.slátra.fólkinu ..Hlífðu.þeir.hvorki.ung-
um.né.gömlum,.en.drápu.alla.sem.á.vegi.
þeirra. urðu,. jafnvel. börn. og. konur,. já,.
líka.burðardýr. og.hvaðeina. sem. lífs. var ..
…. Þeir. réðust. til. að. mynda. á. stærsta.
drengja.skólann. í. borginni .. Börnin. voru.
ný.komin.inn.og.drápu.þeir.þau.öll ..Aðrar.
eins.ógnar.hörmungar.höfðu.aldrei.dunið.
á.þessari.borg.(Þýkýdídes,.VII:xxix:4–5) .
Bók.Þúkýdídesar.geymir.ekki.einungis.mik-
inn. fróðleik. um. sögu. Grikkja. heldur. líka.
stjórn.málahugsun,. skilning. á. mannlífinu.
og.vísdóm.sem.enn.er.í.fullu.gildi ..Þýðing.
Sigur.jóns. miðlar. þessu. öllu. á. ljósu. máli ..
Skýr.ingar. neðanmáls. eru. hjálplegar. mjög.
og.landakort.fylgir.á.lausu.blaði ..Þýðendur.
þessara. tveggja. öndvegisrita. hafa. báðir.
vand.að.til.verka.og.eiga.þakkir.skildar .
Hugsjónin.um
ríki.frjálsra.jafningja
Þessi. tvö. sagnfræðirit. eru. ekki. aðeins.
heim.ildir. um. mannlíf. og. atburði. á. forn-
um. tímum .. Þau. eru. líka. mikilvæg. vegna.
áhrifa.sinna.á.hugsjónir.seinni.tíma.manna.
um.lýðræði ..Af.þessum.gömlu.sögum.hafa.
sprott.ið.vonir.og.draumar.um.ríki. frjálsra.
jafn.ingja .. Heródótus. talar. opinskátt. um.
kosti.lýðræðis,.til.dæmis.þar.sem.hann.segir.
í.fimmtu.bók:
Nú.tók.Aþeningum.að.vaxa.ásmegin ..Þeir.
sýndu. fram. á. að. jafnrétti. er. ekki. fram-
faraskref. í. einu.heldur.öllu ..Á.ein.veldis-
tímanum.höfðu.Aþeningar.til.að.mynda.
verið. síst. betri. bardagamenn. en. nábúar.
þeirra ..En.þegar.þeir.köstuðu.einveldinu.
urðu. þeir. öðrum. fremri:. Þá. var. ljóst. að.
undir.oki.höfðu.þeir.verið.viljalitlir.eins.
og. sá. sem. þrælar. fyrir. húsabónda. sinn ..
En.þegar.þeir.voru.orðnir.frjálsir.var.hver.
öðrum.framgjarnari.(Heródót.os,.V:78) .
Þúkýdídes. hefur. sama. ímugust. á. einveld-
inu.og.Heródótus ..Allvíða.í.textanum.gefur.
hann.talsmönnum.lýðræðis.orðið.með.eftir-
minnilegum.hætti,.til.dæmis.í.annarri.bók.
þar.sem.einn.helsti.leiðtogi.aþenskra.stjórn-
mála,.Períkles,.minnist.fallinna.hermanna.í.
ræðu.og.segir.meðal.annars:
Stjórnkerfi. okkar. nefnist. lýðræði,. því.
að. það. er. ekki. í. höndum. fárra. heldur.
margra .. Allir. eru. jafnir. fyrir. lögunum.
hvað. einkadeilur. varðar .. Og. verðleikar.
manna.ráða.því.hvaða.embætti.og.heiður.
þeim.hlotnast ..Ekki.kemur.heldur.fátækt.
eða. hóglátt,. frægðarlaust. líf. í. veg. fyrir.
að. sá. sem. hæfnina. hefur. þjóni. ríkinu.
(Þýkýdídes,.II:xxxvii:1) .
Hugmyndir.hinna.fornu.sagnaritara.um.sjálfstjórn.
frjálsra.jafningja.eru.sam.ofnar.
manngildishugsjón.þar.sem.
still.ingu,.hófsemi.og.hugrekki.
er.hampað.meir.en.flestum.
kostum.öðrum ..Svipaðar.hug-
myndir.um.höfuðdygðir.má.
finna.víðar.í.grískum.fornritum,.
bæði.leikritum.og.skrifum.heim-
spekinga ..Platon.talaði.til.dæmis.
um.að.hófsemi.og.hugrekki.væru.
ásamt.visku.og.réttlæti.aðalsmerki.
góðra.manna.og.Sófókles.minnir.
aftur.og.aftur.á.að.dramb.er.falli.
næst.og.„hóflaust.líf.hreppir.að.
lokum.hóflaust.böl“. . . .