Gerðir kirkjuþings - 01.01.2014, Page 57

57
6

1. Þjónusta.
Grundvallaratriði er að staðsetning prestsembættis og þar með ákvörðun um skrifstofu prestakallsins
og heimilisfesti prests á hverjum tíma byggi á því að þjónusta prestsins sé aðgengileg sem flestum
íbúum prestakallsins. Á þessum grundvelli hefur þróunin verið síðustu áratugi og jafnvel lengur aftur í
tímann og þannig lagað sig að búsetubreytingum í landinu. Þannig hefur aðsetur presta mjög oft verið
fært af jörð og inn í þéttbýli. Fjárhagsleg rök geta einnig haft áhrif á mat á þessu t.d. ef mikill
kostnaður er samfara því að eiga, viðhalda og búa á prestssetursjörð. Hér kemur einnig til álita og mats
skipan prestakalla, en starfshópnum var ekki ætlað að fjalla um það mál sérstaklega.

2. Söguleg, menningarleg eða önnur veigamikil rök.
Flestar þeirra prestssetursjarða sem enn gegna því hlutverki eru miklir sögustaðir bæði í sögu kirkju og
þjóðar. Starfræksla þeirra sem prestssetra er því í mörgum tilvikum hluti af varðveislu menningar-
verðmæta, sögunnar og ásýnd kirkjunnar.
Í skýrslu prestssetranefndar frá 1965 , en hún er fylgiskjal með þessari skýrslu, er farið yfir
prestssetursjarðir á öllu landinu á grundvelli tiltekinna sjónarmiða sem um margt eiga við í dag þrátt
fyrir breyttar aðstæður.
Prestaköll þar sem prestssetursjarðir í eigu þjóðkirkjunnar (kirkjumálasjóðs) eru til staðar eru 25
talsins miðað við 1. október 20141.
Þjóðkirkjan tók við umsýslu prestssetranna með lögum frá Alþingi um stofnun Prestssetrasjóðs árið
1994. Þá hófst á vegum kirkjunnar gagnger endurskipulagning á umsýslu prestssetranna, sem m.a.
birtist í sérstökum haldsbréfum. Þau eru ígildi samnings milli kirkjustjórnarinnar og prestsins um
búsetu og forræði staðarins, þar sem m.a. er kveðið á um afgjald sem presturinn greiðir og tekur það
mið af sambærilegum ábúðarsamningum eða húsaleigusamningum eftir því sem við á. Fyrirkomulag
ákvæða haldsbréfs hefur tekið breytingum gegnum árin, en sérstakar starfsreglur hafa gilt um það .
Árið 2008 var sett sérstakt ákvæði um hámarksleigu sem er nú er kr. 82.322 þús. á mánuði.
Prestur fer með forsjá og ábyrgð jarðarinnar og nýtir til þess m.a. tekjur sem jörðin gefur af sér skv.
starfsreglum. Árið 2010 var svofelld regla tekin upp í starfsreglum um prestssetur:
„Prestur nýtur arðs af hreinum hlunnindatekjum prestsseturs, s.s. tekjum af veiði og leigu, sem ekki eru talin
krefjast sérstaks vinnuframlags hans allt að kr. 600.000 á ári. Ef slíkar hlunnindatekjur prestsseturs eru meiri
skulu umframtekjur af þeim, allt að kr. 600.000 renna óskiptar í kirkjumálasjóð. Nemi slíkar heildar
hlunnindatekjur af prestssetri hærri upphæð en kr. 1.200.000 á ári skal helmingur þeirra umframtekna renna til
prestsins og helmingur til kirkjumálasjóðs. Þessi sérstöku hlunnindi skulu tilgreind nákvæmlega í haldsbréfi og
skal getið um takmörkun arðgreiðslu í auglýsingu um embætti. Fjárhæð þessi tekur breytingum samkvæmt
vísitölu neysluverðs frá gildistöku þessara starfsreglna.“
Svipuð regla hafði gilt frá 1. janúar 2008 og hrint í framkvæmd gagnvart prestum sem taka við
embætti eftir að þær öðluðust gildi. Afnota- og umráðaréttur presta gagnvart prestssetursjörðum

1 Fyrir liggur að Staðarhóll á Hvanneyri mun leggjast af sem prestssetursjörð við starfslok núverandi sóknarprests. Hið sama
á við um Skeggjastaði, Austurlandsprófastsdæmi, en núverandi sóknarprestur fékk leyfi til að búa áfram á Skeggjastöðum
eftir að ákveðið var að prestssetur Langanesprestakalls skyldi vera á Þórshöfn. Ekki liggur fyrir hver framtíð Reynivalla,
Kjalarnesprófastsdæmi verður.