Félagsbréf - 01.02.1959, Blaðsíða 20

18
FELAGSBREF
grein fyrir þýðingu þessara eigna,
liefur flestum betur haft vit á,
liverjar eignir voru í raun og veru
mikils virði á íslandi.
Á þe8sum árum var tímabil
liinna miklu ríkisframkvæmda eða
annarra opinberra aðila ekki haf-
ið. Þá voru það einkafélög, sem
hvarvetna um heim réðust í þær
framkvæmdir, sem Einar Bene-
diktsson liafði í hnga.
Einar taldi þó, að um margt af
því, sem hér þyrfti að gera, svo sem
fjáröflun til eflingar landbúnaði,
yrði „þ jóðarvaldið“, sem hann svo
kallaði, að hafa forystu ásamt fé-
lagssamtökum innanlands og segir
herum orðum, að hér liafi allt of
lengi „verið talað hátt um öll fé-
lagsfyrirtæki sem „fjárglæfra“.
Samtímis, þ. e. 1914, segir hann
„að stórfossaiðnaðurinn er svo
liættnsamt fyrirtæki, að þjóðin
mun ekki fara fram hjá tryggum
gróðaleiðum til þess að leggja út
í hann“. En einmitt að þessu verk-
efni ásamt tilraunum til að koma
liér upp stórverzlun og hafnargerð
og síðar námurekstri, gaf Einar
sig um langt árabil, og voru ráða-
gerðir hans um virkjun fossafls-
ins langveigamestar, enda þær,
sem hann lagði sig mest fram um.
Þegar í aldamótakvæði sínu tók
hann svo til orða:
Fram! Temdu fossins gamm,
framfara öld!
Nokkrnm árum síðar kveður
hann enn skýrar að orði í kvæð-
inu um Dettifoss:
Hve mætti bæta lands og lýðs vors kjör
að leggja á bogastreng þinn kraftsins ör,
að nota máttinn rétt í hrapsins hæðum,
svo hafin yrði í veldi fallsins skör.
— Og frjómögn lofts má draga að blómi
og björk,
já, búning hitans sníða úr jökuls
klæðum.
Hér mætti leiða líf úr dauðans örk
og Ijósið tendra í húmsins eyðimörk
við hjartaslög þíns afls í segulæðum. —
Fyrsta stórátak Einars í verk-
legum framkvæmdum var, þegar
liann reyndi að koma á loftskeyta-
sambandi milli íslands og annarra
landa. Sú ráðagerð komst svo
langt, að Marconi-félagið setti
upp móttökustöð hér í Reykjavík,
svo að hægt var á þann veg að
taka við skeytum erlendis frá. Ein-
ar taldi, að síminn væri úrelt fyrir-
bæri og loftskeytin komin í hans
stað, a. m. k. um slíkar fjarlægðir
og eru á milli íslands og annarra
landa. Eins og kunnugt er, varð
annað ofan á og hafa um fá mál
orðið harðari átök liér á landi.
Um þau skal ekki sagt annað en
það, að rökstyðja má, að hugmynd
Einars liafi verið rétt, og er með
því á engan veginn gert lítið úr
því stórvirki, sem lagning símans
var á sínum tíma.
Endalok þessarar tilraunar hafa
vafalaust styrkt skoðun Einars, að
liér væri hans sjálfs hönd liollust.
Enda lagði Einar ekki árar í bát,