Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2015, Blaðsíða 45

Lífsstíll 33Helgarblað 4.–7. desember 2015
„Þráin eftir „lækum“
getur verið sálræn“
Kolbrún Baldursdóttir sálfræðingur hvetur foreldra til að fylgjast vel með netnotkun barna sinna
É
g hef oft áhyggjur af þeim
mikla tíma sem krakkar og
unglingar verja í þetta og
með hverju árinu fæ ég fleiri
mál inn á borð sem tengj-
ast þessum vanda og foreldrum
sem upplifa sig vera að missa
tökin,“ segir Kolbrún Baldurs-
dóttir sálfræðingur um áhrif sam-
skiptamiðla á borð við Facebook,
Snapchat, Instragram og Twitter á
börn og unglinga.
Börn eru börn
Kolbrún hvetur foreldra til að fylgj-
ast vel með því hvernig börnin noti
þessa miðla. „Og endilega að eiga
samtal við barnið svo það skilji að
börn eru börn að 18 ára aldri og
skylda foreldra er að passa upp á
börnin sín og sjá til þess að verja
þau gegn ytri vá, þar með talið öll-
um þeim hættum sem leynast á
netinu. Netið er komið til að vera
en við þurfum að byrgja brunninn
með forvörnum og tala við börnin
um leið og þau hafa þroska til. Ég
lít á netið sem stórborg með öll-
um sínum kostum og skemmti-
legheitum, upplýsingum, fræðslu
og samskiptamöguleikum en
þar leynast, eins og í öðrum stór-
borgum, hættur,“ segir Kolbrún
og bætir við að algengt sé að ung
börn séu með reikninga á Face-
book þótt þau hafi ekki tilskilinn
aldur til. „Ég skil að það geti ver-
ið erfitt að banna barninu sínu
þegar allir hinir krakkarnir mega
þetta en þá gæti verið sterkt ef for-
eldrahópar, til dæmis foreldrar
heilu bekkjanna, taka sig til, ræða
málin og komast að sameiginlegri
niðurstöðu.“
Auðvelt að mistúlka
Kolbrún segir augljóst að allir
þessir miðlar hafi áhrif á sjálfs-
mynd óharðnaðra krakka. Krakk-
ar séu stöðugt að máta sig við
umhverfið, líka umhverfið á sam-
félagsmiðlum eins og Facebook.
„Vandamál með samskipti í gegn-
um tölvu eru að þú ert ekki að sjá
líkamsmálið sem fylgir orðun-
um, heyrir ekki tóninn í röddinni,
svipbrigðin og svo framvegis. Þess
vegna er svo auðvelt að mistúlka
skilaboð í gegnum tölvu. Ef það
eru ekki broskallar á réttum stöð-
um er auðvelt fyrir barn að oftúlka,
persónugera eða misskilja skila-
boð sem voru ef til vill send út
með einhverju allt öðru hugarfari
en móttakandinn upplifir.
Svo er það samanburðurinn
sem þessi forrit bjóða upp á og
þráin eftir „lækum“ sem getur ver-
ið mjög sálræn. Við þurfum ekki að
vera unglingar til að upplifa slíkt
og þekkjum flest tilfinninguna um
vonbrigði þegar kannski einhver
„frábær“ færsla sem við settum
fram fær ekki nein læk að heitið
geti en svo eru aðrir sem fá fjölda
læka á nánast allar sínar færslur.
Samanburðurinn er þannig allt
eins í gangi meðal fullorðinna eins
og unglinganna. Til að ná athygli
er hætta á að viðkomandi fari að
finna leiðir til að teygja sig lengra,
til dæmis segja eitthvað meira
„krassandi“, eitthvað sem haldið er
að fangi athygli frekar. Sé farið yfir
strikið getur verið erfitt að draga í
land.“
Vanlíðan, streita og kvíði
Kolbrún segir marga unglinga eins
og fullorðna hreinlega fá höfn-
unartilfinningu fái færslur þeirra
enga athygli. „Þá kemur upp þessi
tilfinning að maður sé ekki vinsæll,
nógu spennandi, hafi ekki nógu
áhugavert efni fram að færa. Læk
er eins og hrós. Að fá engin læk er
eins og að fá ekkert hrós. Þetta get-
ur verið mjög erfitt fyrir unglinga
sem eru enn að taka út mikinn til-
finninga- og félagslegan þroska.
Sumir hafa jafnvel efasemdir um
sig, glíma við slaka sjálfsmynd af
einhverjum orsökum eða líður
ekki vel í eigin skinni. Hjá þeim
geta svona samskipti á netinu
valdið vanlíðan; streitu, kvíða sem
getur svo orðið til þess að einstak-
lingurinn fer að ganga lengra og
lengra til að fá staðfestinguna.“
Foreldrar fyrirmyndir
Kolbrún segir foreldra mikilvæg-
ustu fyrirmyndina í þessum efn-
um. „Við fullorðna fólkið getum al-
veg eins gleymt okkur í símunum
og það getur verið skondið að
sitja í veislu, sem dæmi, þar sem
helmingurinn er bara að skoða
símann sinn eða fylgjast með for-
eldrum með börn sín þar sem
foreldrarnir eru að horfa á sím-
ana sína. Sjálf þarf ég að taka mig
á í þessum efnum, ég kíki óþarf-
lega oft á símann. Hjá okkur full-
orðna fólkinu er þetta allt spurn-
ing um að taka ákvörðun um að
breyta og beita sig smá sjálfsaga til
að gera breytinguna að veruleika.
Hvað varðar börnin þá er megin-
reglan sú að mínu mati að svo
fremi sem barnið og unglingurinn
uppfyllir þær skyldur sem hon-
um ber að sinna samkvæmt aldri
og þroska, svo sem stunda skól-
ann vel og sinna náminu, sinna
tómstundum/íþróttum þá hefur
hann vissulega val hvernig hann
vill verja sínum frítíma. Margir
krakkar velja þá að vera í tölvunni,
í leikjum eða á samfélagsmiðlun-
um. Sé svo komið að unglingurinn
er farinn að hunsa t.d. skólann og
vill bara verja lunganum úr deg-
inum fyrir framan skjáinn þá er
vandi á höndum sem verður að
taka á strax ef það á ekki bara að
versna.“
Sterk sjálfsmynd forvörn
Kolbrún segir trúna á sjálfan sig
sterkustu forvörnina. „Við verðum
að byrja snemma að hlúa að sjálfs-
mynd barnanna okkar og kenna
þeim nokkrar grunnreglur ekki síst
í samskiptum og að geta sett sín
eigin mörk og virt mörk annarra.
Hvað varðar netið er mikilvægt að
krakkar viti að ekki eigi að trúa öllu
sem sagt er á netinu og að sjálf-
sögðu aldrei að hitta neinn sem
þú kynnist þar, hvorki að senda
myndir sem maður vill ekki að fari
í umferð né senda áfram myndir
af öðrum í leyfisleysi. Mikilvægast
er að fá þetta samþykki barnanna
okkar á að fá að fylgjast með og
best er ef þessi mál geta öll verið
í samvinnu milli foreldra og ung-
linga.“ n
Indíana Ása Hreinsdóttir
indiana@dv.is
„Sjálf þarf ég
að taka mig á í
þessum efnum, ég kíki
óþarflega oft á símann
Kolbrún Baldursdóttir
Kolbrún Baldursdóttir
sálfræðingur hefur áhyggjur
af þeim mikla tíma sem margir
krakkar og unglingar eyða á
samskiptamiðlunum.
FYRIR MEÐFERÐ EFTIR 2-7 DAGA EFTIR MEÐFERÐ
ekki gera upp a mil li,
al lir eiga skilid Baby Foot!
,
F Æ S T Í V E R S L U N U M U M L A N D A L L T
FYRIR MEÐFERÐ EFTIR 2-7 DAGA EFTIR MEÐFERÐ
ekki gera upp a mil li,
al lir eiga skilid Baby Foot!
,
F Æ S T Í V E R S L U N U M U M L A N D A L L T
FYRIR MEÐFERÐ EFTIR 2-7 DAGA EFTIR MEÐFERÐ
ekki gera upp a mil li,
al lir eiga skilid Baby Foot!
,
F Æ S T Í V E R S L U N U M U M L A N D A L L T
FYRIR MEÐFERÐ EFTIR 2-7 DAGA EFTIR MEÐFERÐ
ekki gera upp a mil li,
al lir eiga skilid Baby Foot!
,
F Æ S T Í V E R S L U N U M U M L A N D A L L T
FYRIR MEÐFERÐ EFTIR 2-7 DAGA EFTIR MEÐFERÐ
F Æ S T Í V E R S L U N U M U M L A N D A L L T
FYRIR MEÐFERÐ EFTIR 2-7 DAGA EFTIR MEÐFERÐ
F Æ S T Í V E R S L U N U M U M L A N D A L L T