Skírnir - 01.01.1959, Page 169
Skirnir
Eignir einokunarverzlunar konungs á Islandi
163
Keflavíkur og Hafnarfjarðar, en hvarf þó frá því ráði, þegar
kaupandi bauðst að eignunum þar. Nokkrir fleiri Islendingar
höfðu þó hug á þátttöku í verzluninni, þótt lítið yrði úr því á
þessum fyrstu árum, nema helzt í Reykjavík.
Eins og allar aðstæður voru á Islandi á þessum tíma, var
það eðlilegt, að verzlunareignirnar lentu að langmestu leyti
í höndum danskra kaupmanna. Þetta hefði ekki þurft að koma
að sök, er til lengdar lét, ef verzlunartilskipunin hefði ekki í
reyndinni komið í veg fyrir, að þessir menn samlöguðust ís-
lenzku þjóðinni. Kaupmönnum, sem búsettir voru á Islandi,
var nefnilega bannað að hafa bein viðskipti við lönd utan
Danaveldis, enda þótt margt af þeim vörum, sem þeir þurftu
á að halda, væri ekki framleitt í löndum Danakonungs og eigi
heldur markaður þar nema fyrir sumar íslenzkar vörur. Til
þess að geta haft bein viðskipti við önnur lönd, urðu kaup-
menn því annaðhvort að vera í félagi við fyrirtæki í verzl-
unarborgum í Danmörku, Noregi eða hertogadæmunum, og
önnuðust þessi fyrirtæki þá utanríkisviðskiptin, eða til dæm-
is vera sjálfir búsettir í Kaupmannahöfn og hafa umboðsmann
(faktor) á Islandi til að annast verzlunina þar. Þetta síðast-
nefnda varð mjög algengt, og komu þá kaupmenn aðeins til
landsins að sumrinu til að líta eftir verzlunarrekstrinum.
Raunveruleg íslenzk verzlun var því óhugsandi, fyrr en allar
hömlur á verzlun við aðrar þjóðir höfðu verið afnumdar.
AÐALHEIMILDIR:
Bréfabækur sölunefndar og bréf til nefndarinnar, Rikisskjalasafn: re-
gistr. 140, ennfremur Lovsamling for Island.