Saga - 2011, Blaðsíða 9

Hvaða hugmyndir búa að baki
skilgreiningu ævisögunnar?
Hvað er ævisaga?
Ævisagan er eins og skáldsagan, um hana skortir ekki spakmæli.
Ekki heldur efasemdir, sem teygja sig að minnsta kosti aftur til
skrifa ýmissa þeirra heimspekinga sem kenndir eru við upplýs ing -
una á 18. öld þótt venjan sé að tengja gagnrýni á ævisöguna við hug-
myndafræðilegt umrót á síðari hluta 20. aldar. Það má hafa til marks
um alla þá miklu fræðilegu umræðu sem átt hefur sér stað um ævi-
sagnaformið á síðustu áratugum að ein kennslubókarskilgreining á
ævisögu er sú að hana sé ekki hægt að skilgreina. Það er skynsam-
leg fullyrðing en þó ekki sérlega áhrifarík, því allt það sem sagt er
um ævisögur er í raun tilraun til skilgreiningar á forminu. Saga
gengur hér meira að segja út frá því að til sé eitthvað sem kalla megi
ríkjandi hugmynd um ævisagnaformið. Einhverjum kann að þykja
það hæpin forsenda — engin vísindaleg könnun hefur farið fram —
en í fræðilegri umræðu er stundum nauðsynlegt að búa sér til slík
viðmið til að setja önnur sjónarmið í samhengi. Hin ríkjandi hug-
mynd um ævisöguna sem hér er gengið út frá er þó enginn upp-
spuni, því hún hefur verið fyrirferðarmikil í bókmennta umræðu
fjölmiðla hér heima og erlendis, og fyrir tilstilli bókaútgefenda hefur
hún öðlast bæði sess og sýnileika. Tölvupóstur til svarenda hljóðaði
því svo:
Ævisagnaritun hefur tekið umtalsverðum breytingum á síðustu árhundr uð -
um og þó einkum frá upphafi þarsíðustu aldar. Þá komu smám saman fram
ný viðfangsefni og breyttar áherslur, gerðar voru ýmsar formtilraunir á
ævisögunni, jafnframt því sem gildi hennar var dregið í efa þar eð vonlaust
var talið að endurskapa mætti ævi einstaklinga sem samstæða heild í texta
á bók. Þrátt fyrir þetta ríkja enn nokkuð hefðbundin viðhorf til þessa vin-
sælasta frásagnarforms okkar tíma, bæði hér á landi og annars staðar. Hin
velheppnaða ævisaga er jafnan hin trausta og yfirgripsmikla saga sem upp-
Saga XLIX:2 (2011), bls. 9–52.
S PURNING SÖGU
Saga haust 2011 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 11/24/11 9:49 AM Page 9