Fróðskaparrit - 01.01.1989, Page 106

110
GUNNAR HAVREKI OG ÓLI DANSKI
av fløskuni. Bartal fer á føtur, sløðrar út á
stokkin, og báturin hvølvist. I seinna helm-
ingi eru tríggir av teimum fýra monnunum
komnir á kjøl. Gunnar lovar at svimja til
lands og fáa bát eftir hinum.
I 3. parti eru vit stødd á bátastøð í heim-
bygd Gunnars. Ein annar bátsformaður,
Gudmundur, fær vissu fyri illgruna sínum, tá
ið hann sær, at neystið hjá Gunnari er tómt,
og hann hevur at bátsfelaga sínum, Jógvani,
tí hann hevur ripað kleppin á eina hond, ið
kom upp á stokkin. Hetta heldur Gudmund-
ur hava verið hond Gunnars, tí hann trýr
hvørki upp á sjódregil ella marmennil.
Tá ið Inga kemur omanat og spyr tíðindi,
sigur Gudmundur, at hann ikki vil dylja, at
hann heldur tað vera lítil líkindi til, at hon
fær Gunnar aftur at síggja.
V
Tað kundi verið áhugavert at spurt, hvaðan
Rasmus Effersøe hevur fingið tilfar til henda
leik.
Sjálvt heitið bendir huganum móti einum
kendum persóni í Føroya søgu, Heina Hav-
reka,15 og tað, ið Inga í einarøðu síni í 1.
parti sigur um, hvussu Gunnar kemur til
Føroya, og hvussu tey finnast, er ikki ólíkt
frásøgnini um Heina og Herborg. Og bæði í
sjónleikinum og søgnini verður rættiliga fitt
gjørt burtur úr einum dreymi - men teir eru
ikki líkir í øðrum enn tí, at í báðum førum er
tað gentan, ið fær drong, ið droymir, og í
báðum førum verða dreymarnir útlagdir at
merkja okkurt.
Rasmus kann væl hava hoyrt søgnina um
Heina Havreka á manna munni. Somuleiðis
aðrar søgur henni líkar um skipbrotnar ung-
lingar. Hann kann eisini hava lisið søgnina,
sum hon stendur prentað í Antiquarisk
Tidsskrift 1849-51 s. 160-165 í tí hami, J.H.
Schrøter16hevur givið henni.
Dramatisku frásøgnina um bátsvanlukk-
una, og um at maður slær við onkrum áhaldsi
niður á hond, ið kemur upp á stokkin, kann
Rasmus væl hava úr heimbygd síni, av Tvør-
oyri, haðan eg havi fingið hesa frásøgn17:
„Langabbi mín, Ole Petersen, var
nevndur Oli Danski av teirri einføldu
orsøk, at hann var føddur í Selsø nær-
hendis Roskilde 9/7-1838. Hann var
sjómaður av yrki og kom til Tvøroyrar
við skipi. Har giftist hann við Katrinu
Malenu, dóttur Jaspur á Stóra Tippi -
hann var tá einasti ognarmaður á
Tvøroyri, átti víðagitnu Tippismørk-
ina, ið røkk frá grótbrotinum undir
Akurgerði og inn til smiðjuna hjá Jør-
gen innan fyri kaiina.
Óli Danski v?~ tiltikin fyri at duga
væl at svimja, t.d. sigst, at hann skuldi
svimja um fjørðin yvir á Gálgan at
skera torv við grevinum millum herð-
arnar.
Tá ið tað frættist 25. nov. 1871, at
báturin hjá Mortensen, sum Óli var
útrógvin við, var funnin holvdur úti
fyri Froðba, og eingin maður var
bjargaður, høvdu fólk ilt við at trúgva
hesum av grundum, ið eru nevndar
omanfyri.
Tá ið so samstundis tey tíðindi fóru
at ganga millum fólk, at Ranamenn,
sum somu nátt eisini vóru útrónir og
høvdu havt brennivínskagga við sær,
skuldu hava sagt frá, at sjódregil var
komin eftir teimum og hevði tikið um
stokkin á bátinum, men at teir høvdu
sligið hann á fingrarnar við ár, til hann