Fram - 08.04.1922, Side 2

40
FRAM
Nr. 12
anlands, og veittur verði fjárstyrkur
til tílraunanna. Líklegt að nái fram
að ganga.
Ny heimildariög.
Minni hluti viðskiftanefndar Nd
leggur til að ríkisstjórninni sé heim-
ilað að taka að sér yt'irráð á öll-
um erlendum gjaideyri sein inn
kemur fyrir íslenskar útílutnings-
vörur, og jafnframt sé stjórninni
heimilað að takmarka innflutning á
óþaría varningi.
i. umræða um mál þetta er í dag.
Leiðrétting.
i sambandi við þingfregnirnar vilj-
um vér leiðrétia það, að vegna mis-
heyrnar í síma hefir hér í blaðinu
verið rangt skyrt frá viðskiftum
Stefáns alþm. Stefánssonar og sjáv-
arútvegsnefndar Nd. út af síldar-
toilsmálinu, að því leiti sem hér
hefir verið sagt að nefndin hafi lyst
því yfir að hún mundi eigi kalla
hann á fund sinn til þess að ræða
málið; þetta er mishermt, en hitt
er það að nefndin hefir eigi enn
kallað þingmanninn á sinn fund,
eins og hann þó baðst eftir, og
neitaði honum urn að taka málið
að sér, svo alt ber að sama brunni.
Greinargerð
send Alþingi með tillögu frá
Fiskiþingi íslands um afnám
síldartollsins.
Samin af Jóni Bergsveinssyni
forseta Fiskifélagsins.
Skömtnu eítir að Fiskiveiðasjóð-
urinn *var stofuaður, eða með lög-
unum um útflutningsgjald frá 31.
júlí 1907, er í annari grein nefndra
laga gjört ráð fyrir að 10% af út-
fluíningsgjaldi af síld, — sem þá
var hækkað úr 20 upp í 50 aura á
tunnu, skuli greiða í Fiskiveiðasjóð
íslands »og skal því varið til efl-
ingar sildarútvegi innlendra manna«
segir í áminstri iagagrein.
Feíta sýnir máske betur en nokk-
uð annað, að skoðun þings og
stjórnar á þeim tíma hefir verið sú,
að síldarveiðar íslendinga væri at-
vinnuvegiir, sem vert væri að gefa
gaum að og styrkja; enda er það
sú atvinnugrein, sem með töluverð-
um saimi má segja um, að hafi opn-
að nýja margþætta leið í íslensku
atvinnulífi.
Að síldveiðarnar hafi verið þess
trausts og þeirra vona maklegar,
sem þing og stjórn gerði til þeirra,
sem lýsti sjer í því að veittur var
til þeirra áminstur styrktir, getur
tæplega dulist nokkrum manni, sem
fylgst hefir með í því, hve stórkost-
iegum framförum atvinnuvegurinn
tók meðan hann var rekinn ár. í-
hlutunar utanaðkomandi afla.
Samkvæmt verslunarskýrsltinum
var útílit'ningur at' síld íslendinga
árið 190ö 20,025 tunnur, en árið
1916 201,557 tunnur. Áriðl916eru
íslendingar eigendur að töluvert
meira en 'nelmingi allrar útfluttrar
síldar og cr það fyrsta skifti, að
þeir hafa náð því rnarki. 1906 voru
svo að segja engar sðltunarstöðvar
til á landinu, sem vorti eign ís-
lendinga, en árið 1916 áttu lands-
menn bryggjur og ýmiskonar áhöld
tilheyrandi atvirmurekstriniim sem
yar miljóna virði og ailt þrátt fyrir
óhagstæð iáns og vaxtakjör á frurn-
býisárunum t. d. 1908, þegar út-
lánsvextir komust tipp fSafluindr-
aði.
Fað er óhætí að fullyrða, að eng-
ii\ atvinriugrein hefir tekið jafpmikl-
um og stórkostlegum framförum á
íslandi eins og síldveiðarnar tóku
á tímabilinu 1906 til 1916 og efa-
samt hvort aðrar þjóðir geti bentá
meiri framfarir hjá sjer í nokkurri
atvinnugrein ef miðað er við þjóð-
arauð og fólksfjölda. Peir menn sem
nú lifa og voru á Alþingi eða í
stjórn iandsins 1907 og voru svo
framsýnir að styrkja síldveiðar inn-
lendra manna á áðurnefndan hátt,
geta með ánægju litið til baka yfir
þetta tímabil og sjeð að íslensku
síldveiðarnar hafa ekki brugðist þeim
vonum er gjörðar voru til þeirra.
Fetrar það er nú athugað, livað
miklum framförum síldveiðarnartóku
á þeini stutta tíma, sem íslendingar
hafa rekið þær sein atvinnugrein og
að af síldveiðunum leiðir margs-
konar aukin viðskifti og þar með
atvinna bæði inuanlands og utan,
er óhjákvæmilega setur fjármuni
manna í hreyfingu bæði innlendra
manna og útlendra og það er ein-
milt hreyfing fjármunanna, sein
nauðsynleg er á erfiðleika iímuuum
eins og þeim, er nú ganga yfir, þá
er næsta óskiljanleg sú breyting,
sem orðið hefir á hugarfari sumra
manna til inniendra síldveiða nú í
seinni tíð og má í því sambandi
sjerstaklega benda á stjórnarfrum-
varp, sem lagt var fyrir hið háa
Alþingi 1921 urn úflutningsgjald af
síld og gjört var að lögum á s.l.
áP;
I greinargerðinni fyrir því frum-
varpi erfrá stjórnarinnar hendi rje'ti-
lega bent á, að útfiuíningsgjald af
framleiðsluvörum landsins , muni
draga úr framleiðslunui og það því
fremur sern gjaldið er hærra. Stjórn-
in tekur það fram í þessari grein-
argerð sinni, að leggja beri alla al-
úð við aukning framleiðslunnar og
að forðast beri að leggja stein í
götu liennar eftir því sem við verð-
ur komið, sjerstaklega eins og nú
(d: í fyrra) standa sakir. þegar
stjórnin hefir lýst þessari skoðun
sinni töluvert ýtarlegar en hjer erá
vikið, bætir hún við:
Rað sem tekið er fram hjer að
ofan, virðist þó ekki leiða til þess,
að ástæð.y sje tii að afnema útflutn-
ingsgjald af síld, bæði af því að
hún cr eigi enn neysluvara hjer inn-
anlands og einkum af því, að hin
síðustu ár virðast hafa sýnt það
að erlendur markaður fyrir síld er
alltakmarkaður. Fað er því naumast
mikil ástæða ti! að leggja kapp á
að auka framleiöslu hennar og það
því síður sesn síldveiðin hefir
reyust mjög misbrestasöm og oft
valdið miklum skaða, þótt síuridum
hafi verið mikið í aðra hönd. Enn
má og á það líta, að síldveiðar draga
mjög vinnukraftinn frá hinum at-
vinnuvegunum, einkum landbúnað-
iiium, og þegar síidveiðarnar ganga
tregt, veldur það iniklu tjóní. Pá ber
og þess að geia, að úíílutnings-
gjaldið af síld er sá skattur, sem út-
lendingar greiða lúutfallsiega mest
af, allra hjerlendra skatta og að
síldveiðarnar eru reknar svo skamm-
an tíma af árinu að þær geta nauin-
así talist atvinnuvegur«.
jeg vil nú leyfa mér -að athuga
þessar ástæður stjórnarinnar nokk-
uð, í þeirri von að málið mætti skýr-
ast ofurlítið við þaö.
Fyrsta ástæðan: að rjett sje að
haída útflutningsgjaldinu 3 kr. af
tunnu, al því að síldin sje ekki
neysluvara hjer innanlands, er engin
ástæða, vegna þess að útflutnings-
gjald af síid, sem neytt er í landinu,
kemur málinu bókstaflega ekkert
við.
Önnur ástæðan: að síðustu árin
hafi erlendur markaður verið mjög
takmarkaður fyrir síld. Fá er þar til
að svara, að svo mun það vera
tneð íleiri vörutegundir en síldina,
að erfiðlega gangi með sölu á, og
mætti neftia dænú því til sönnunar,
þótt ásiæðulaust virðist að nefna
þau hjer. En vert er að athuga það
að vegna ýmiskonar örðugieika í
verslun og siglingum á stríðsárun-
um, söfriuðust saman óhemju byrgð-
ir af síld, bæði í Noregi og víðar,
og að þegar verslunar og flutniuga-
höftunum Ijetti svo af, að hægt varð
að koma vörunum frá sjer, var al-
staðar satna sagan, að menn höfðu
þörf og vilja á því að selja síldar-
byrgðirnar er fyrir lágu, en gáiu
ekki nema með tapi; þá er ekki svo
unclarlegt þótí íslendingar — yngsti
og óreyndasti þátttakandinn í þess-
ari atvinnugrein — færu ekki al-
gjörlega varhluta af söluerfiðleikim-
tun, en niðurstaðan er þó í raun-
inni sú, að íslendingar hafa slopp-
ið ljett við tapið af síldinni, sam-
anborið við nágrannaþjóðirnar. Fví
til sönnunar má geta þess, að af
franúeiðslunni 1919 mun hafa látið
nærri að ekki hafi nema % af fram-
leiðslunni orðið verðlaus, en %
verið seldir fyrir hátt verð, semúlega
með töluverðum hagnaði,. Af fiam-
leiðslu ársins 1920 mun % til i|s
hafa orðið verðlaus. Framleiðsla árs-
ins 1921 er öll seld og það með
hagnaði fyrir útgerðarmenn yfirieiít,
eftir því sem næst verður komist,
Til samanburðar má geía þess,
aö Norska ríkið varði tugum mil-
jónum króna til styrktar síidveið-
unum yfir stríðsárin, aðallega með
því að kaupa framleiðsluna af fiski-
mönnunum og bar sjálft hallann við
söfuna. íslenska ríkið hefir aftur á
móti haft beinar tekjur af síldveið-
unum yfir árin 1917 til 20 að báð-
um þeim árum meðtöldum 2.100.000
kr. þar með talinn tunnutoilurinn;
auk þess heíir ríkissjóðurinn haít
töhiverðar óbeinar tekjur af síld-
veiðunum, t. d. toll af salíi og kol-
um er notað hefir verið til síldveið-
anna o. íl, o. fl.; svo að óhætt mun
„Andvaka“ er allra líficyggingarfje-
laga best. — Utr.boðsmaöur
Friðb. Níe/sson.
rnega gjöra ráð fyrir að tekjur
íslenska ríkisins af síidveiðum yfir
þessi fjögur lang erfiðustu áriu hafi
ekki verið undir 3 miljónum kr.
Englendingar og Skotar höfðu
svipaða sögu að segja með erfið-
leikana við síldarsöluna síðustu
árin. Þannig sagði háttsettur em-
bættismaður í Fishery Board of
Scotland undirrituðum frá því í
mai smánuði í fyrra að þá væru til um
800.000 tunnur af óseldri síld liggj-
andi í Englandi og Skotlandi aðal-
lega frá árinu 1920 ■ sem lítil lík-
indi væru til að hægt væri að selja
nema þá nieð stórkostlegu tapi,
sem ríkissjóður yrði sennilega að
bera að mjög miklu leyti. Og í
brjefi frá vei þektum manni í Skot-
landi til undirritaðs sem skrifað
er í janúarmánuði síðastliðnum
er þess getið, að ekkert af síldinni,
sem veidd var síðustu fjóra mánuði
ársins 1921, sje þá selt. Þetta ásmt
fl. sýnir ofur Ijóslega að críiðleikar
með sölu síldar hafa verið alt eins
tilfinnanlegir hjá nágrannaþjóðunum
eins og okkur og hafa þær þó
margfalt meiri reynslu í ölium sildar-
útvega og síldarsölumálum en ís-
lendingar.
Þriðja ástæðan: að ekki sé rétt
að leggja kapp á framleiðslu síldar
vegna þess að síldveiðin hafi verið
misbrestasörn og oft valdið mikhim
skaða, þá er þar til að svara, að
það er rétt, að árin 1916 og 1918
voru aflaleysisar fyrir síldveiðimenn
sem óhæít mun vera að álíta að
stafaó hafi af óáran í veðráttufari,
sjáfarkuldar afarmiklir vegna hafísa
og veðrátta köld og stormasöm yfir
síldveiðitímann.
Ef dæma á síldveiðarnar ótrygga
og hættulega atvinnugrein fyrir það
þótt harðindi gangi yfir landið eitt
til tvö ár á tuttugu ára tímabili tel
eg rangt, enda tnæíti þá með tölu
verðum sanni segja hið sarna um
aðrar aívinnugreinar, sem veðráttu-
farið hefir áhrif á. En hverjum dett-
ur í hug f. d. að 'nalda því fram, að
landbúnaðurinn sje misbrestasamur
og því eigi að leggja á hann sjer-
staka skatta— þótt venjulegvorharð-
indi gangi og bændur sjeu neyddir
ti! að kaupa kjarnfóður til þess að
halda lífinu í skepnunum ogáþann
hátt verða fyrir stórtjóni, er stund-
um virðist ætla að ríða slig á þann
atvinnuveg í heilum sveitum eða
máske heilum landsfjórðtingum?
Fjórða ástæðan: að síldveiðarn-
ar dragi fólk frá öðrum atvinnu-
vegum, einkum landbúnaðidum, er
auðvitað alveg rjett; en það sann-
ar ekki það, sem síjóriún ætlast
til að það sanni.
Þegar það er nú athugað, að síld-
veiðar ísléhdir.ga eru margfalt yngri
atvinnugrein en nágrantiaþjóðanna
t. d. Norðmanna og að síldveiðarnar
íslensku hafa gefið ríkissjóðnum
tekjur, sem nema um þrem miljón-
um kr. á þessum fjórum árum, og
það þrátt fyiir tvö aflaleysis ár og