Helgarpósturinn - 09.07.1982, Blaðsíða 24

24
-> -lUp^fcM'ÍCÖl
Föstudagur 9. júlí T982
Elliðaárdalurinn verður fólkvangur Reykjavíkur og Kópavogs, en —
„Nú
fer enginn
í berjamó í Grænugróf'f
Höfðabakkabrúin er risin þvert yfir Elliðaárdalinn miðjan og
það er verið að leggja siðustu hönd á „tengibrautina” að henni.
Fáeinum hundruð metrum ofar á að risa önnur brú á ánni, sist
minna mannvirki. Ofanbyggðarvegur svonefndur á að liggja þar
um.
Rétt íyrir neðan Höfðabakkabrúna hafa verið framkvæmdir á
vegum Vatnsveitunnar og þykir mörgum sem frágangur þar sé
ekki upp á hið besta. Blesugrófarmegin við Elliðaárnar eru svo
malargryfjur og mikið jarðrask.
— Það fer enginn lengur i berjamó i Grænugróf, sem er efst i
Breiðholtinu, sunnan árinnar, og það eru siðustu forvöð að
bjarga dalnum.
Þetta segir Garðar Þórhallsson, hvunndags aðalféhirðir i Bún-
aðarbankanum en i sjálfboðavinnu formaður svonefndrar Ell-
iðaárnefndar Stangaveiðifélags Reykjavikur, þegar Helgarpóst-
urinn rölti með honum Elliðaárdalinn, þessa ,,perlu Reykjavik-
ur”, sem hann er stundum nefndur.
Eiliöaárdalurinn hefur löngum veriö paradis stráka. En fullorönir hafa lika leitaö þangaö
á sumardögum til aö njóta útiveru, og væntanlega veröur enn meira um þaö i framtiöinni.
Ef ekki væri l'yrir áhuga stangveiði-
manna og einstaka snyrtimennsku og
framtakssemi íorráðamanna Rafveitu
Reykjavikur allt frá þvi Elliðaárstöðin var
reist í dalnum árið 1921, væri þar sjálfsagt
ekki friðsælt útivistarsvæði né ein besta
laxveiðiá landsins, svo að segja i borginni
miðri.
Eins og allir vita hefur hvergi verið byggt
meira i Reykjavik á undanförnum tveimur
áratugum en sitthvoru megin víð Elliða-
árdalinn. Arbæjarhverfi að norðanverðu,
Breiðholtið að sunnan. Byggðin hefur færst
nær og nær, og Árbæjarmegin er ekki langt
niður á árbakkann frá neðstu húsunum.
Fólkvangur
En nú litur út fyrir að dalnum, eða þvi
sem eftirer af honum, verði bjargað. 1 vor
voru nefnilega lagðar fram tillögur um að
Elliðaárdalurinn verði friðaður og gerður
að fólkvangi.
Þessar tillögur komu frá Elliðaárdals-
nefnd, sem var skipuö af borgaryfirvöldum
i Reykjavik og bæjaryfirvöldum i Kópa-
vogi, en Kópavogskaupstaður á landið efst i
dalnum, niður undir skeiðvöll Fáks i Viði-
dal. Að sögn Gunnars Eydal borgarlög-
manns i Reykjavik er nánast ekki annað
eftir af hálfu borgarinnar en ganga frá
formsatriðum til að fólkvangur verði form-
lega stofnaður, en ekki tókst okkur að fá
fréttir af þvi hvernig málin standa hjá
Kópavogsmönnum.
Þegar Elliðaárdalurinn verður orðinn að
fólkvangi verður sett yfir hann stjórn þar
sem sæti munu eiga fulltrúar þeirra sem
hagsmuna eiga að gæta á svæðinu. Þar á
meðal verða fulltrúar ibúasamtaka hverf-
anna sitthvoru megin við dalinn, fulltrúar
hestamanna, iþróttafélagsins Fylkis i Ar-
bæjarhverli, laxveiðimanna og að sjálf-
sögðu borgarinnar og Kópavogs. Það verð-
ur siðan i verkahring þeirra að sjá um
framkvæmdir á svæðinu,og hefur verið tal-
að um göngu- og hjólreiðastíga, hestagötur,
þjónustumiðstöðvar, iþróttasvæði og iafn-
vel ýmisskonar söfn i tengslum við Arbæj-
arsafn, sem segja má að sé i dalnum. Með-
al þeirra safna sem nefnd hafa verið er
tækniminjasafn i tengslum vxo rafstöðina
við Elliðaár, en hún er i sjálfu sér safn útaf
fyrir sig; elstu vélarnar og allur tæknibún-
aður i stöðvarhúsinu og húsið sjálft eru frá
þviárið 1921. Það herrans ár ræstu Kristján
tiundi kóngur og Alexandria drottning hans
tvær elstu vélarnar, og þær lita ekki út fyrir
að vera deginum eldri 61 ári siðan.
RR til fyrirmyndar
Undanfarin 20 ár eða svo hefur Elliðaár-
stöðin aðeins verið „keyrð” á veturna, frá
þvi i byrjun mai þar til i október standa þær
ónotaðar eins og hverjar aðrar fornminjar
og þvi alveg gráupplagt að hafa þær al-
menningi til sýnis.
— Snyrtimennska þeirra hjá Rafveitu
Reykjavikur hefur alltaf verið til fyrir-
myndar, hér er öllu haldið vel við, jafnt ut-
an húss sem innan. Auk þess hafa þeir séð
um að rækta upp skóg i Kermóahólmanum
og fyrir tveimur árum i'óru þeir að planta
tr jám á nyrðri bakkanum. í fyrrahaust var
svo enn bætt um betur og sett falleg göngu-
brú út á hólmann, sem raunar gengur undir
ýmsum öðrum nöfnum en Kermói, eins og
Arhólmi og Elliðaárhólmi, segir Garðar
Þórhallsson þegar við komum að rafstöð-
inni á gönguferð okkar um dalinn.
Það eru fleiri en rafveitumenn sem hafa
ræktað upp dalinn. Dálitið uppi i hliðinni,
innmeð Rafveituveginum, eru nokkur ibúð-
arhús, sem sum hver sjást varla fyrir trjá-
gróðri. Stærsti iundurinn er þó sá sem
Sveinbjörn heitinn Jónsson hæstaréttarlög-
maður ræktaði i kringum húsið sitt.
Heilu sófasettin
— Á vegum SVFR er svo starfshópur,
Elliðaárnefnd, sem sér um hreinsun á ánni
á hverju vori, og það er margt skrýtið sem
þá kemur upp. Við höfum hirt upp heilu
sófasettin, divana, barnavagna og allt sem
nöfnum tjáir að nefna, en mest angra okk-
ur þó plastpokarnir og annað rusl, heldur
Garðar áfram.
Þá barðist Elliðaárnefndin hetjulegri
baráttu við allskonar mengunarvalda aðra.
Þeim tókst aðfá þá sem búa i gömlu húsun-
um i grennd við ána til að grafa sér rotþrær
i stað þess að leiða skólpið út i hana, og það
varfyrirþeirra tilstilli að hesthús þau sem
gengu undir nafninu Kardimommubærinn
vorufjarlægðog sömuleiðis „Stanleyville”,
hesthús sem voru á hinum bakkanum.
— Nú eru Elliðaárnar eins tærar og þær
geta verið, ég held það finnist ekki kóiiger-
ill i þeim, segir Garðar.
Borgarstjórahola
Elliðaárnefndin sá lika um fiskeldi i ánni
til skamms tima, en nú hefur borgin tekið
við þvi starfi — að þvi er virðist ekki beint i
þökk þeirra hjá SVFR, þótt Garðar vilji
ekki fara frekar út i þá sálma, en fer að
benda á ýmsa veiðistaði þar sem iaxinn
heldur sig oft. Rétt innan við Kermóahólma
eru Skáfossar, en undir þeim veiðist oft vel;
ofar er Stórifoss, en þar er Stórhylur þar
sem er fullt af laxi að hans sögn. Svo nefnir
hann Kerlingaflúðir, sem eru uppundir Ar-
bæjarstiflu, og þar fyrirofan eru staðir eins
og Hundasteinar og Selárfoss, að ógleymd-
um Breiðholtsfossi, en við hann er Borgar-
stjórahola. Hún dregur nafn sitt af þvi, að
eitt sinn var þar göngubrú, sem Knud
Ziemsen borgarstjóri var vanur að standa á
þegar hann renndi fyrir lax.
Það er ekki að undra þótt talið vilji berast
að laxinum, enda eru Elliðaárnar þekktast-
ar sem laxveiðiá, liklega heimsþekkt. Og
þau málaferli sem talin eru einhver þau
umfangsmestu, flóknustu og mikilfengleg-
ustu á Islandi fyrr og siðar snerust einmitt
um laxveiðiréttindi i ánni. Þau stóðu með
litlum hvildum frá 1870 -1884, eða i 14 ár, og
þar áttust við Thomsenfeðgar, voldugustu
kaupmenn i Reykjavik á sinni tið, og Bene-
dikt Sveinsson aiþingismaður og yfirdóm-
ari, faðir Einars Benediktssonar skálds, en
hann fæddist einmitt að Elliðavatni árið
1864.
Laxinn hefur þvi vægast sagt verið aðal
málið frá ómuna tið og er það enn, þótt ekki
veiðist lengur fimm til sex þúsund laxar á
dag eins og sagt er að hafi komið i laxakist-
urnará öndverðri siðustu öld. Metveiði sið-
ari tima er hinsvegar 2267 laxar á einu
sumri, það var árið 1973, og að sjálfsögðu
var það veitt á stöng.
Gösl illa séð
Hvernig lita þeir stangveiðimenn þá þró-
un sem framundan er, að Elliðaárdalurinn
verði eitt allsherjar útivistarsvæði borgar-
búa?
— Það er sjálfsagt að fólk fái að nota dal-
inn til útivistar, og það er þegar töluvert
um það nú þegar að fólk sækir hingað i góðu
veðri, sérstaklega þeir sem búa hér i
grenndinni, segir Garðar um það.
— En það er vel séð ef fólk reynir að
ónáða ekki veiðimennina. Það fer ekki vel
samanaðveiða lax og gösla úii ánni eins og
dálitið ber á að fólk geri. Sjálfum finnst mér
leiðinlegt að stugga við fólki, en ef það
kemur mjög nærri hóa ég i það. Um daginn
gerðist það, að einhver fór að baða sig i
hylnum þar sem ég var að veiða og þegar
hann kom syndandi til min hélt ég að hann
ætlaði i færið! Þetta getur trufiað veiðina,
og það er mönnum að sjálfsögðu illa við
þegar þeir hafa keypt sér veiðileyfi, segir
hann.
Og það er vel skiljanlegt, að menn vilji fá
að veiða sinn lax i friði, þvi hálfur dagur i
Elliðaánum kostar 500 krónur.
Við erum komnir undir Höfðabakka-
brúna umdeildu þar sem hún sker dalinn i
sundur og sleppur naumlega framhjá Ar-
bæjarsafni. Sú leið milli Árbæjarhverfis og
Breiðholts verður liklega opnuð innan
skamms og eftir er að vita hvernig sú fólk-
vangsnefnd sem skipuð verður til að hafa
yfirumsjón með dalnum leysir þann vanda
að opna gönguleið upp i efri hluta hans þar
sem meðal annars er Blásteinshólmi, varp-
staður álftapars mörg undanfarin ár. Þar
er malarhóllinn Skyggnir, sem er rétt við
Norðlingaholt, eitt af byggingarsvæðum
næstu framtiðar, vaxinn lúpinu. Dálitið
innar er fallegur trjálundur, sem fyrrum
stóð við Eddubæ þar sem bjó ekkja ein.
Húsið er löngu horfið, en garðurinn hennar
stendur enn.
Perlunni bjargað
Þegar við Garðar höldum til baka blasir
dalurinn við, hlýlegur og fallegur i góða
veðrinu. „Perla Reykjavikur”, laxveiðiá i
miðri höfuðborginni og væntanlega innan
skamms endapunkturinn á fólkvangi, sem
teygir sig allt utan af Reykjanesskaga, um
Heiðmörk og Rauðhóla. Siðastnefnda svæð-
inu tókst ekki að bjarga fyrr en búið var að
skemma talsvert. Það er farið að þrengja
að Elliðaárdalnum, en frekari eyðiiegging
hefur væntanlega verið stöðvuð.
En þrátt fyrir allt er „betra heilt en gró-
ið”.
eftir Þorgrím Gestsson
myndir: Jim Smart