Helgarpósturinn - 23.07.1982, Blaðsíða 25

25
~!pústurinn_ Föstudagur 23. júli 1982
Samgönguhnútar
Svona milljónaborgir eru
auðvitað alltof stórar og
ekki furöa þó þaö gangi illa
að koma fólki og f arangri á
þá hræðilega mörgu staði
sem það getur átt erindi á.
Enda eru samgöngur hér
alltaf meira og minna i
hnút, eða hnútum, þvi að
hér eru eiginlega þrir rosa-
legir samgönguhnútar.
Það er nú sá króniski
umferðarhnútur á götun-
um, sérstaklega i byrjun og
lok vinnutima. Maður
heyrir allt um þetta i út-
varpinu, þvi að þeir senda
út umferðarfréttir á hálf-
tima fresti að vara fólk við
þéttustu fl ækjunum.
Gatnakerfið annar bara
ekki umferðinni, og til úr-
bóta þyrftióskaplega dýrar
Lundúnwóstur
fyrir billeysingja, og svo
trúðu þeir að fleiri myndu
nota ódýru þjónustuna og
eitthvað fækka bilum á
götunum. Og það gerðist,
farþegum fjölgaði um 10%
eða meir, og eitthvað
aðeins létti á bila-
umferöinni. Það hafði
alltaf verið tap á London
Transport, og fyrirsjáan-
lega myndi það aukast við
fargjaldalækkunina, far-
þegum gæti ekki fjölgað
svo mikiö. Stefnt var að þvi
að fargjöld skiluðu rétt
rúmum helmingi af út-
gjöldum fyrirtækisins, sem
er vist bara mikið eftir þvi
sem gerist i stórborgum
Evrópu, og tapinu var
fyrirfram jafnað niður sem
viöauka við fasteigna-
gjöldin.
framkvæmdir, mikið af
brúm og göngum og bila:
geymsluhúsum, sem
ekkert þýðir að tala um
núna i kreppunni.
Umferöartafirnar eru ekki
bara ergilegar fyrir fólk,
þær eru lika dýrar fyrir
fyrirtæki, þau sem þurfa að
hafa vörubila i förum.
Menn hafa þess vegna
áhyggjur af þvi aö
umferðin fæli atvinnu-
rekstur úr borginni og auki
þannig atvinnuleysið.
Hér er þvi mikil þörf á
góöum almenningssam-
göngum, ekki aðeins i' þjón-
ustu skyni við þá sem ekki
eru á bil, heldur lika til
þess aö létta á gatna-
kerfinu, fá fólk til að spara
bilana. En i almennings-
samgöngunum eru lika
hnútar og aðallega tveir:
sifelld verkföll, og rifrildið
mikla um fargjöldin.
Tvö fyrirtæki annast hér
almenningssamgöngurnar.
Bresku rikisjámbrautimar
eru með stöðvar i úthverf-
unum — t.d. tvær stöövar i
góðu göngufæri við mig —
og ferðir inn i miðborgina,
á einhverja stóru járn-
brautarstööina. Leiða-
kerfiö er svona eins og
krossfiskur, allt i áttina að
eða frá miðborginni, en
ekki gegnum hana. Svo er
London Transport, fyrir-
tæki á vegum borgarinnar,
sem bæöi rekur strætis-
vagnana og neðanjarðar-
lestamar. Þær hafa þétt-
riðið leiðakerfi um miö-
borgina og fara lika sums
staðar langt út í úthverfin
— ekki samt alveg til mín.
Fyrir utan miöbæinn fara
þær mest ofanjaröar, en
nota aöra teina og stöðvar
en rikisjárnbrautirnar. Og
strætó gengur auövitað um
allt.
Það er London Trans-
port sem stendur i far-
gjaldarifrildinu. Vinstri
meirihlutinn i borgar-
stjórninni tók upp á þvi' i
fyrrahaust að lækka öll far-
gjöld, bæði með neðan-
jarðarlest og strætó. Þetta
átti bæöi að vera kjarabót
Annars eru það einstöku
sveitarfélögin, ekki London
i heild, sem leggja á fast-
eignagjöldin og áttu nú að
innheimta þessa viðbót.
Eitt þeirra, undir stjórn
ihaldsflokksins, kærði
borgarstjómina fyrir ólög-
lega skattheimtu. Og
niðurstaða hæstaréttar
varð sú að hún væri ólög-
leg. Ekki af þvi að borgar-
stjórnin gæti ekki f sjálfu
sér hækkað fasteigna-
gjöldin, heldur heföi hún
bara engan rétt til þess að
reka almenningssamgöng-
urnar með halla af ásettu
ráði. Hér mega nefnilega
sveitar- og héraðsstjómir
gera það eitt sem beinlínis
er sagt i lögum um London
Transport á si'num tima, en
þar skortír heimild til að
greiða niður fargjöldin —
annað mál þó að borgin
neyðist til að taka á sig
halla sem verður óvart —
og ihaldsmeirihlutinn á
þingi ætlar sko ekki að
breyta þeim lögum núna.
Svo að London Trans-
port varð i vor að tvöfalda
öll fargjöld. Núna kostar
t.d. minnst átta ísl. kr. i
neðanjarðarlest og yfir
tuttugu á langleiðum, og
algengustu fargjöld i
strætó eru átta og sextán
krónur. Miðaö viö vega-
lengdir hugsa ég að þetta
samsvari svona 10—12
króna fargjaldi hjá strætó I
Reykjavfk, en I haust, eftir
lækkun, fannst mér far-
gjöldin ósköp svipuö i
London og Reykjavik, þótt
samanburðurinn verði
óljós þvi að fargjöld hér eru
misjöfn eftir vegalengd.
Það kom strax i ljós að
farþegum fækkaöi, sér-
staklega i strætó.
Umferðarspekúlantar
þykjast sjá, að fækkunin
liggi aö hálfu i þvi að fólk
fari labbandi eða fari bara
hvergi, en að hálfu komi
hún fram í aukinni notkun
einkabila. Fyrir utan þá
sem skipta yfir á rikisjárn-
brautirnar, en það eru vist
ekkert margir þvi að fólk
tók þærhvortsem var fram
yfir á þeim leiöum sem
þeim varð við komið. Með
þeim er núna miklu ódýr-
ara að ferðast, enda eru
þær reknar með stórkost-
legu tapi, og enginn getur
bannað rikinu að tapa á þvi
sem þvi sýnist.
Stjórnendur járnbraut-
anna segjast tapa svona
miklu af þvi að þeir séu
með alltof marga starfs-
menn. Þeir segjast geta
sparað öll ósköp með því að
hafa t.d. einn ökumann i
staðinn fyrir tvo I hverri
lest, með þvi að hafa sjö og
niu tima vaktir i staðinn
fyrir eintómar átta tima
vaktír — svoleiöis yrði auð-
veldara að manna auka-
lestir á annatimum — og
með þvi að hafa færri verði
á brautarstöðvum, láta
ekki alla farþega sýna
miða við inn- og útganginn,
heldur kæmi bara eftirlits-
maöur i lestina öðru hvoru
og skoðaði miöana hjá
fólki, eins og reyndar er
gert i strætó. Allt þetta
banna verkalýðsfélögin,
þvi að hér i atvinnuleysinu
snúast vinnudeilur aðal-
lega um það að ekki sé
fækkað fólki. Um þetta
voru skæruverkföll i allan
vetur, þvl aö jámbrauta-
stjórnin neitaði að borga
umsamda kauphækkun
fyrr en verkalýðsfélögin
hefðu uppfyllt fyrirheit i
kjarasamningunum um að
komið yrði á auknum af-
köstum miðað við starfs-
mannafjölda.
London Transport er
vist lika með fleiri starfs-
menn en brýn þörf krefur.
Ætlaði samt ekki að fækka
þeim, en núna, þegar far-
þegum fækkar, stendur til
að strjála feröirnar. Þá
fara starfsmenn að óttast
uppsagnir, eða sjá a.m.k.
fram á að missa yfirtið.
Skyndiverkfall hjá neðan-
jarðarlestunum spratt af
þvi að menn neituöu að
vinna eftir nýja leiða-
kerfinu. Þá fór umferðin
auðvitað öll i hnút uppi á
yfirborðinu. A öðrum degi
verkfallsins hittiég mann á
já rnbrautars töðinn i
Viktoriu. Amerikana eftir
framburöi hans að dæma,
en hann vann hjá fyrirtæki
úti á landi og haföi átt að
koma á fund I London
klukkan ellefu. Kom með
flugvél sem lenti klukkan
niu og ætlaöi með neöan-
jarðarlest i bæinn. Haföi
misskiliö verkfallið, haldið
að það væri bara eins dags
verkfall, en eins dags verk-
föllin voru öll hjá rikisjárn-
brautunum, og þessu
ruglaði hann saman, sak-
laus útíendingur. Hann tók
þá bara rútu i staöinn niður
á Viktoriu, sem átti að vera
fjörutiu minútur á leiðinni
en lenti i umferðarhnút og
var nokkúö á þriðja
klukkuti'ma að brjótast á
leiðarenda. Hann ætlaði þá
að skella sér ileigubll og ná
i niðurlagið af fundinum,
og það var einmitt þar sem
éghitti hann, þar sem hann
var að hverfa frá nokkur
hundruð metra langri bið-
röð eftír leigubll og lötra
aftur út i flugvallarrútu.
UM VERÐLAG
Á NAUTUM...
Á okkar dögum, þegar sifellt er suöað um versnandi hag og
lækkandi kaup, viröisl þaö þó si og æ koma mönnum á óvart, hve
kaupgeta, eða réttar sagt verslunargleði landans er mögnuð.
Stundum er eins og verölag varningsins skipti litlu máli og jafn-
vel gæði, þvi allt seist. Trúin á þýðingu verslunarinnar iætur
engan bilbug á sér linna og þaö eins þólt trú á margt annað sé á
undanhaldi.
Vikupóstur
frá Gunnari Gunnarssyni
(Mér linnst ofanskráö klausa svo gáfuleg að hún gæti þess
vegna veriö leiöari i dagblaðí ellegar kirkjuriti).
Um daginn sannfæröist ég endanlega um réttmæti verslunar-
innar, göfgi verslunarlifsins og jafnframt um það, hversu eðli-
legt það hlýtur að teljast, að verslunarstéttin sé full bjartsýni
og trúar á landsins gæði.
Ég brá mér i tótspor leröamanna, þeirra sem landið skoða; ég
fór norður i land.
Þar nyrðra er á einum stað blómlegt byggðarlag, þar sem
mannlif er alit i föstum skoröum að þvi er virðist, sæmilega fag-
urt þegar vel veiðist, heitl vatn Ur borholu og rafmagn eins og
hugur manna stendur til. Þetta var I Hrisey.
i eyjuna er nú kominn angi þeirrar veitingahúsamenningar,
sem blómstrað heíur siöustu misseri i þéttbýlinu. Veitingahúsið
„Hrisalundur” biasir viö þegar íerjan rennir inn i höfnina og
sagt, að þar sé helst á borö borin voldug steik af Galloway-
nautum,hreinræktuöum,semhvergifæstannars staðar i rikinu.
(Reyndar tjáðu kunnugir mér, að nokkuð væri um smygl úr
eyjunni og að á reykviskum hótelum væri nokkuð um að menn
snæddu steikur af þessum nautum, sem eiga að vera I sóttkvi og
einangrun þar á miöjum Eyjafirði, en smygl kemur jafnan I
kjölíar einangrunar, boöa og banna, eins og þeir hjá tollinum
vita).
1 veitingahúsi Hriseyinga snæöa menn steikurnar hins vegar
löglega og geta um leiö skemmt sér við að skoða innréttingu
staðarins, sem og lipur handtök kokksa, bragðað dágóða súpu
(að visu ber nokkuö á hárum i skeiöinni), notið eftirréttarins og
hvilt sig vei yfir kalfinu;siðan kemur reikningurinn.
Ég hef veriö aö velta þvi lrir mér, hvort réttur þess sem
kaupir, þurli alfarið aö vera minni en réttur þess sem selur. Það
er ljóst, að veröiagsákvæði og verðlagseftirlit, hefur verið
afnumið á ýmsum greinum þjónustu. Hvarvetna þar sem ég
keypti matarbita ellegar fáeina desilltra af kaffi norðan heiða,
þurfti ég að greiða amk. fimmtiu prósent hærri reikning en tiðk-
ast i Reykjavik. 1 Hrisey kostar nautasteikin tvöhundruð og
fimmtiu krónur og ekki boöið upp á annað en blávatn með, vont
brauð og seinvirka þjónustu.
Nú hafa forsvarsmenn verslunar á tslandi oítlega haldið þvi
fram, aðopinbert verölagseftirlit væri af hinu illa og réttast væri
að aínema það meö öliu.
Kannski er þaöhárrétt, en er þá ekki jafnrétt, að viðskiptavin-
irnir hafi rétt á að þjarka um veröið, bjóða lægri upphæð og siðan
að mætast á miöri leið?
Hugsið um það.
Og úr þvi að verölagning á hvers konar litilræði fær að vera
hömlulaus, hvernig stendur þá á því, að kaupahéðnar eru ekki
látnir taka aíleiöingum „frjálsrar samkeppni” og spreyta sig á
þvi sem er kailað „þjónusta” og „útsjónarsemi” i viðskipta-
heiminum?
Ég var vist eitthvað aö velta þessu fyrir mér þegar ég rann
sakaði þessa fallegu eyju i Eyjafirði, góndi á trillukarlana og
rölti aftur um borö i ferjuna með tóman maga, þvi ég ætla að
geyma mér Gallowaynaut þar til seinna. Kannski fæ ég steik
fyrir hundraökall á Sögu.