Helgarpósturinn - 21.01.1983, Blaðsíða 20

Þar ráða
fáir miklu
og
margir litlu
Föstudagur 21. janúar 1983 .JpiSsturinn.
í veglegu húsi viö Laufásveginn í Reykjavík er til húsa félagsskapur
sem alla jafna lætur lítiö yfir sér. Þar eru skrifstofur á hæöinni og í
kjallaranum snotur samkomusalur. Þessi félagsskapur er STEF -
Samband tónskálda og eigenda flutningsréttar.
Þaö var Jón Leifs sem á sínum tíma, eöa skömmu eftir síöari
heimsstyrjöldina, baröist fyrir stofnun STEFs í þeim tilgangi aö tryggja
hagsmuni tónskálda og annarra þeirra sem eiga flutningsrétt á tón-
verkum. Jóni tókst ætlunarverk sitt, og á þeim árum sem liðin eru frá
stofnun STEFs hefur veriö búið svo um hlutina af forsvarsmönnum aö
óvíöa í heiminum eru borgaðar hærri upphæöir fyrir opinberan flutning
á tónverkum en einmitt hér - miðað viö höföatölu
En tónsmiðir eru samt ekki allir jafn ánægöir meö STEF. „Þetta er
forstokkað íhaldskerfi fámenningsklíku“ varö t.d. einum höfundi léttrar
tónlistar að orði þegar hann var beðinn álits á fyrirtækinu. Og aðrir tóku
í svipaðan streng.
Er STEF-
For-
stokkað
íhaldskerfi
fámennings
klíku“
eða
heilbrigð
hagsmuna-
samtök?
Eftir Guðjón
Arngrímsson
Myndir
Jim Smart ofl.
Lokað félag
Ástæðan er sú að STEF er sérlega stétt-
skiptur félagsskapur, ef nota má slfkt orða-
lag. Þar fara „alvarlegir" höfundar með öll
völd. Höfundar léttrar tónlistar ráða nánast
engu í þessu hagsmunafélagi, þótt þeir séu
bæði miklu fleiri og þótt opinber flutningur á
þeirra verkum sé langtum, langtum meiri.
Tónskáldafélag íslands, sem er lokaður fé-
lagsskapur 27 helstu alvarlegu tónskálda
þjóðarinnar, ræður lögum og lofum í STEFi.
Inn íTónskáldafélagiðerengum hleypt nema
þeim sem félagar ákveða og þeir eru ekki
margir, kannski 1 á ári. stundum enginn. FA
- sem er Félag alþýðutónskáldá, höfunda
léttrar tónlistar ræður engu.
í fjórðu grein samþykktar fyrir STEF
segir: „Hverjum félagsmanni Tónskáldafé-
lags Islands er rétt og skylt að verða félags-
maður í STEFi. Svo geta og erfingjar látins
félagsmanns í Tónskáldafélagi íslands verið
félagi í STEFi ef öll stjórn STEFs samþykkir
það“.
Aðrir eru í raun ekki í þessunt hagsmuna-
samtökum. En aðrir tónsmiðir (þ.e. léttir
höfundar) geta gefið STEFi skriflegt umboð
til að annast alla innheimtu fyrir sig. I reynd
er það samt þannig að STEF innheimtir fyrir
alla þá sem semja tónlist á Islandi, hvort sem
þeir hafa gefið STEFi umboð eöa ekki.
Sérstæð stjórn
I stjórn STEFs eiga sæti fimm menn. brír,
þ.e. meirihlutinn eru kjörnir af Tónskáldafé-
lagi íslands, en tveiraföllum öðrunt tónsmið-
um og rétthöfum flutningsréttar tónverka
sem hafa gefið STEFi umboð sín. Annar
þessara tveggja skal vera fulltrúi nótnafor-
leggjara (útgefenda). Formaður stjórnar
STEFs kemur úr Tónskáldafélaginu.
Stjórn STEFser nú þannig skipuð: For-
maður er Skúli Halldórsson, en aðrir í stjórn
Jón Nordal, Fjölnir Stefánsson, sem korna
allir úr Tónskáldafélaginu, Sigurður Reynir
Pétursson, sent erframkvæmdastjóri STEFs,
og fulltrúi forleggjara, og Þorbjörg Leifs,
sem vinnur á skrifstofu STEFs er fulltrúi
utanSTEFsmanna.
1 fjórtándu grein samþykktar STEFs kemur
þessi stéttskipting þó hvað skýrast fram. Þar
segir um fundi STEFs að utansambandsmenn
hafi málfrelsi og tillögu- og atkvæðisrétt. EN:
Þrátt fyrir ákvæði þessi um atkvæðisrétt
skulu félagsmenn Tónskáldafélags íslands
aldrei fara með minna en 3/j atkvæða í
STEFi.“ Og þar sem félagar tónskáldafélags-
ins eru aðeins 27 er ljóst að á fundum STEFs
er aðeins rúm f-yrir í hæsta lagi 6 létta höf-
unda. Þessi klausa tryggir auðvitað algjör
yfirráð.
„Ein af frumskyldum þeirra sem standa
fyrir félagsskap af einhverju tagi er að veita
upplýsingar um starfsemi félagsins til um-
bjóðenda. Það hefur STEF algjörlega van-
rækt varðandi höfunda léttrar tónlistar,"
sagði Haukur Ingibergsson, einn þeirra sem
hafa beitt sér í þessum málurn fyrir höfunda
léttrar tónlistar. „Eina sambandið sem þetta
hagsmunafélag hefur við þessa untbjóðendur
sína er að þeir fá eina ávísun í desember
árlega fyrir þá tónlist sem leikin hefur verið í
útvarpi eftir þá heilu ári á undan. Félagsleg
hvatning, fundir, fréttabréf eða annað slíkt
fyrirfinnst ekki. Stjórn félagsins og fram-
kvæmdastjóri virðast forðast það eins og
heitan eldinn að reyna að byggja upp ein-
hverja samstöðu meðal höfunda", sagði
Haukur Ingibergsson, framkvæmdastjóri, og
tónlistarmaður úr röðum danstónlistar-
manna.
Innheimtu-
félagsskapur
Jóhann G. Jóhannsson, sem hvað mest
hefur barist fyrir auknum réttindum léttu
tónsmiðanna, bætti við að urnræður um
breytingar á þessum „úreltu" regium hefðu
gengið afar treglega. „Eg tei að það sé í raun-
inni afskaplega lítill vilji fyrir því hjá stjórn
STEFs að breyta þessum reglum, sem hver
heilvita maður hlýtur þó að sjá að eru afskap-
lega óréttlátar. Þessi félagsskapur er eins ó-
lýðræðislegur núna eins og frekast getur, eins
og við höfum verið að reyna að benda á nú
um nokkurra ára skeið".
Atli Heimir Sveinsson, formaður Tón-
skáldafélags íslands benti hinsvegar á að
STEF væri fyrst og síðast innheimtufélags-
skapur. „Aðalatriðið er að greiðslurnar komi
til skila, og það gera þær refjalaust. Það getur
svosem vel verið að erlendis séu haldnir rabb-
fundir í þessum félögum, en mér er ekki
kunnugt um það. Ég veit ekki til slíks.
Ég álft að STEF hér eigi að reka á sem
líkustum grundvelli og á Norðurlöndunum.
Og það er gert. Öll þessi svokallaða gagnrýni
á STEF er byggð á vanþekkingu. Hún byggir
á því að höfundar léttrar tónlistar séu hlunn-
farnir, og að aðrir höfundar, félagar í Tón-
skáldafélagi íslands, lifi á þeint tekjum sem
höfundar léttrar tónlistar afla. En þetta hefur
allt verið hrakið. Þetta eru dylgjur sem við
engin rök hafa að styðjast", sagði Atli
Heimir.
„Það segir sína sögu um það hvernig rétt-
indum okkar er fyrir komið að það skuli vera
Þorbjörg Leifs, ekkja Jóns Leifs og starfs-
rnaður skrifstofu STÉFs, sem er í raun okkar
fulltrúi í stjórn STEFs. Með fullri virðingu.
gefur auga leið, að höfundar léttrar tónlistar
hafa ekki kosið hana“, sagði Jóhann G.
Þetta heitir klíka
f fyrra þegar kosið var í stjórnina bauð
Haukur Ingibergsson sig opinberlega fram
sem fulltrúi léttra höfunda, en hann féll fyrir
Þorbjörgu. „Ég fór í kosningabaráttu þarna
Um tvö hundruð krónur þarf að borga til STEF í hvert skipti
sem haldin er jarðarför, eða önnur kirkjuleg samkoma þar
sem sungið er.
Af öMum dansleikjum, hljómleikum og öðrum opinberum hljómlistarflutningi er greitt