Helgarpósturinn - 28.05.1987, Blaðsíða 9

MARKAÐI
löggjafinn okkar hefur verið full-
seinn á sér í þessu, eins og reyndar
mörgu öðru.
En það er ekki þar með sagt að
þessi fyrirtæki starfi utan laga og
réttar. Þau þurfa að hlíta þeim lög-
um sem ná yfir starfsemi þeirra í
dag, til dæmis gjaldeyrislögum, lög-
um um hlutafélög og þeim reglum
er fjármála- og viðskiptaráðuneytið
hafa sett um þessa starfsemi. Allar
erlendar lántökur þessara fyrir-
tækja fara síðan í gegnum gjaldeyr-
iseftirlit Seðlabankans og við í
bankaeftirlitinu teljum að okkur sé
heimilt að krefja þau um þær upp-
lýsingar sem við teljum nauðsynleg-
ar. Þó það sé ekki tekið fram í lögum
að okkur beri að hafa eftirlit með
þessum fyrirtækjum, þá eru þau öll
í eigu banka og verðbréfamiðlara,
sem okkur er ætlað að hafa eftirlit
með. Við teljum því eftirlitsskyldu
okkar ná yfir dótturfyrirtæki þess-
ara aðila. En það hefur reyndar ekki
enn reynt á þetta,“ sagði Þórður
Olafsson.
Snemma á síðasta ári sendi fjár-
málaráðuneytið frá sér auglýsingu
um fjármögnunarleigu. Með henni
var söluskattur felldur niður af
þessari leigu. Þær reglur sem við-
skiptaráðuneytið rýmkaði síðastlið-
inn mánudag fjalla hins vegar um
þá tollflokka sem heimilt er að
kaupa til landsins í gegnum kaup-
leigu.
OPIN LEIÐ FRAMHJA
SKATTINUM?
í auglýsingunni frá fjármálaráðu-
neytinu kemur fram að kaupleiga á
vörum úr ákveðnum tollaflokkum
sé ekki söluskattsskyld. Nokkrir
af þeim vöruflokkum sem heimilt er
að kaupa á kaupleigusamningi, sem
fjármagnaður er með erlendum lán-
um, standa utan við þessa auglýs-
ingu. Af þeim má nefna fiskinet,
steypumót, færibönd og húsgögn
fyrir læknastofur. Þeir sem kaupa
slík tæki á kaupleigusamningi þurfa
því að borga 25% söluskatt. Sam-
kvæmt heimildum Helgarpóstsins
munu þess vera nokkur dæmi að
söluskattur af kaupleigu á slíkum
tækjum hafi ekki skilað sér.
Kaupleigufyrirtækin hafa í aug-
lýsingum sínum haldið því fram að
kaupleigunni fylgi skattalegar íviln-
anir. Samkvæmt þessum auglýsing-
um virkar það á þann hátt, að þar
sem leigutíminn er í flestum tilfell-
um styttri en afskriftartími tækj-
anna sem keypt eru hljótist af því
skattalegur hagnaður. Tökum
dæmi:
Fyrirtæki kaupir tæki á kaup-
leigusamningi til þriggja ára. Kaup-
verð tækisins er 2 milljónir króna og
heimilt er að afskrifa það um 20% á
ári. Þegar þóknun kaupleigufyrir-
tækisins, vextir og annar kostnaður
eru lögð ofan á er verð tækisins
komið í 2,56 milljónir króna (raun-
vextir á kaupleigusamningum
nema allt að 28%). Miðað við fast
verðlag eru því árlegar leigugreiðsl-
ur 853 þúsund krónur. Þá upphæð
gjaldfærir fyrirtækið og kemur hún
því til frádráttar við álagningu
skatta. Að þremur árum liðnum
kaupir fyrirtækið síðan tækið á
smávægilega upphæð og tekur að
afskrifa það.
Ef hins vegar annað fyrirtæki
keypti samskonar tæki án milli-
göngu kaupleigufyrirtækis gjald-
færði það ekki nema 400 þúsund
krónur vegna afskrifta fyrsta árið.
Mismunurinn á gjaldaliðum á
skattaskýrslum þessara tveggja fyr-
BIG BANG
A undartförnum ( tueimur árum
hefur fjármálaheimurinn á íslandi
tekid stakkaskiptum. Verdbréfa-
markaðurinn hefur þanist út og má
œtla að velta hans á þessu ári verði
6- 7 milljarðar krána. Eign þeirra ell-
efu verðbréfasjóða. sem nú þegar
hafa verið stofnaðir, er um 1,6-1,8
miUjarðar króna. Innlend fjár-
mögnunarleiga hefur á einu ári
vaxið úr nœr engu í um tveggja
milljarða króna veltu á ári.
Fyrirtœki á fjármagnsmarkaöin-
um eru þegar farin að undirbúa
nœstu skref. Búist er við að reglur
um erlenda fjárfestingu verði rýmk-
aðar. Einnig að skattalögunum
verði breitt svo fjárfesting í híuta-
bréfum hlíti sömu reglum og verð-
bréfaeign. Með því rynnu stoðir
undir hlutabréfamarkað. Á kom-
andi árum er þuí von á enn frekari
breytingum í fjármálaheiminum.
Af atburðum síðasta árs má sjá
hvert stefnir á þessum markaði.
Ýmiss konar samstarf og samruni
fyrirtækja í fjármálaheiminum hafa
átt sér stað. Þetta samstarf takmark-
ast ekki við íslensk fyrirtæki, heldur
hafa ný fyrirtæki verið sett á lagg-
irnar í samstarfi við erlend fjármála-
fyrirtæki.
Þessi þróun er um margt lík þeirri
sem hefur orðið víðar á Vesturlönd-
um. Fyrirtæki á fjármagnsmarkaði
hafa, hvert fyrir sig, verið að leita
inn á fleiri svið markaðarins. Þessu
hefur fylgt uppstokkun á markaðin-
um, yfirtökur, samruni og samstarf.
UPPSTOKKUN Á
TRYGGINGA-
MARKAÐINUM
Lítum á hvert þessi þróun er kom-
in hérlendis. , '
Skýrastur hefur þessi samruni ef
til vill verið á tryggingamarkaðin-
um. Þar hafa fjögur tryggingaféiög
verið stærst; Samvinnutryggingar,
Sjóvá, Brunabótqfélagiö og Trygg-
ingamiðstöðin. Á skömmum tíma
gleypti Sjóvá Hagtryggingu, Trygg-
ingamiðstöðin keypti Reykvíska
endurtryggingu og Líftryggingafé-
lag Sjóvá og Líftryggingamiðstöðin,
dótturfyrirtæki Tryggingamið-
stöðvarinnar, sameinuðust. Með
þessum samruna hafa fyrirtækin
náð hagkvæmari rekstrareiningum
og aukið við starfsemi sína. Trygg-
ingafélögin hafa einnig komið við
sögu í öðrum geirum fjármála-
heimsins.
Fjármögnunarleigumarkaðurinn,
sem varla getur talist eldri en eins
árs, hefur líka getið af sér ný tengsl.
Þar eru nú starfandi fjögur fyrir-
tæki.
Glitnir hf. var stofnað fyrir rúmu
ári og nýtur enn forskots á markað-
inum. Glitnir er í eigu norska fjár-
málafyrirtækisins Nevi a.s. (49%),
lönaðarbankans (35%) og Sleipner
Itd. (16%), fjármálafyrirtækis í Lond-
on í eigu fyrrverandi starfsmanna
Citibank. Meðal eigendaSleipner er
Edda Hetgason, dóttir Siguröar
Helgasonar, fyrrverandi Flugleiða-
forstjóra. í þessu samstarfi nýtur
Iðnaðarbankinn reynslu hinna er-
lendu fyrirtækja af fjármögnunar-
leigu, auk þess sem Glitnir fær
tryggan aðgang að erlendu lánsfé.
BLOKKIR AÐ MYNDAST
Lýsing hf. er næststærst af fjár-
mögnunarieigufyrirtækjunum. Það
var stofnað snemma á síðasta ári, en
hóf ekki starfsemi fyrr en í byrjun
þessa árs. Eigendur þess eru Lands-
bankinn (40%), Búnaöarbankinn
(40%), Brunabótafélagið (10%) og
Sjóvá (10%). Þetta fyrirtæki hefur
alla burði til að vaxa öðrum á mark-
aðinum yfir höfbð. Að baki því
standa báðir ríkisbankarnir, sem
eru rúm 60% af viðskiptabankakerf-
inu, auk tveggja af stærstu trygg-
ingafélögunum.
Auk samstarfs í Lýsingu hafa Bún-
aðarbankinn og Brunabótafélagið
boðið sameiginiega upp á skulda-
vátryggingu.
Féfang hf. er þriðja fyrirtækið á
fjármögnunarmarkaðinum. Það var
stofnað seint á síðasta ári og tók yfir
fjármögnunarleigu Fjárfestingarfé-
lags Islands. Miklar breytingar hafa
orðið á eignaraðild Fjárfestingarfé-
lagsins að undanförnu. Stærstu eig-
endur þess eru nú Verslunarbank-
inn (23%), Eimskip (18%), Lífeyris-
sjóöur verslunarmanna (10%) og
Tryggingamiðstöðin (7,5%). Fjár-
festingarfélagið er stærst á verð-
bréfamarkaðinum, en eign sjóða
þess nemur nú lítillega á annan millj-
arð króna. Eigendur Féfangs eru
Fjárfestingarfélagið og stærstu eign-
araðilar þess, utan Eimskips, sem
keypti sig inn í Fjárfestingarfélagið
eftir stofnun Féfangs. Vöxtur Eim-
skips í flutningum hefur nú náð
mettun, eftir að félagið yfirtók
markaðshlutdeild Hafskips. Það
hefur að undanförnu haslað sér völl
í öðrum atvinnugreinum og það,
ásamt öðrum stórum fyrirtækjum,
mun sjálfsagt leita eftir áhrifum á
fjármagnsmarkaðinum í ríkari mæli
á næstu árum. Erlendi aðilinn að
baki Féfangi er sænski bankinn PK
bank og dótturfyrirtæki hans, PK
finans.
ÚTVEGSBANKINN
MISSTI AF LESTINNI
Lind hf. er fjórða fyrirtækið á fjár-
mögnunarmarkaðinum. Það var
stofnað fyrir ári, en hefur vart tekið
til starfa enn. Það er í eigu Banque
Indosuez, eins stærsta banka Frakk-
lands (40%), Samvinnubankans
(30%) og Samvinnusjóðs íslands
(30%). Samvinnusjóðurinn var iagð-
ur niður við stofnun Lindar og mun
hið nýja fyrirtæki taka yfir hlutverk
hans. Þegar Lind kemst á skrið mun
fyrirtækið sjálfsagt vaxa hratt, enda
með Sambandsveldið sem bakhjarl
hér heima og öflugan banka erlend-
is sem uppsprettu fjármagns. Ný-
lega var stofnuð veðdeild við Sam-
vinnubankann, svo ætia má að
hann sjái um næsta veðskuldabréfa-
útboð Sambandsins. Áður en veð-
deildin var stofnuð sáu Kaupþing og
Landsbankinn ’um útboðin fyrir
Sambandið.
í kringum þessi fjögur fjármögn-
unarleigufyrirtæki hafa risið fjórar
blokkir er samanstanda af bönitum,
tryggingafélögum, erlendum sam-
starfsaðiium og ísienskum fyrir-
tækjum sem ery að brjóta sér leið
inn á fjármagnsmarkaðinn. Sam-
setning þeirra þarf engum að koma
á óvart. Þar er ríkisbankablokk,
Sambandsblokk og þar eru tvær
einkaframtaksblokkir, þar sem
menn skipa sér tii sætis eftir sögu-
legum hefðum.
En hverjir standa fyrir utan?
Útvegsbanki íslands var ekki til
stórræða þegar þessar hræringar
áttu sér stað í miðju Hafskips-
hneykslinu. Útvegsbanki fslands hf.
bíður nú þess að viðskiptaráðherra
riti undir heimild til hans að stunda
verðbréfaviðskipti. Ef honum er
ætlað að spjara sig í samkeppninni
mun sjálfsagt ekki líða á löngu áður
en hann fer út í fjölbreyttari fjár-
magnsviðskipti, þar með talda fjár-
mögnunarleigu. Þeir aðilar innan
sjávarútvegsins sem hafa sýnt því
áhuga að kaupa sig inn í bankann
halda enn að sér höndum. Það mun
_ kosta þá sem ætla sér áhrif innan
bankans um 500 milljónir króna að
gera hlut ríkisins óvirkan.
AÐEINS FYRSTA
SKREFIÐ
Sparisjóðirnir hafa starfað saman
til að ná auknum áhrifum á markað-
inum. Sparisjóður Reykjavíkur og
nágrennis, Sparisjóöur Hafnarfjarð-
ar, Sparisjóöur Kópavogs og Spari-
sjóöur Kéflavíkur keyptu í samein-
ingu 49% í Kaupþingi á móti Pétri H.
Blöndal síðastliðið haust. Kaupþing
er öflugt á verðbréfamarkaðinum,
en verðbréfasjóðir þess saman-
standa nú af hátt í 600 miiljónum
króna. Kaupþing er einnig stórt í
kröfukaupum og er nú þessa dag-
ana að ganga í Norfactor, sem er
samtök kröfukaupenda á Norður-
löndum. Einnig stendur fyrir dyrum
að ganga til samstarfs við Interfact-
or, alþjóðleg samtök kröfukaup-
enda.
Alþýðubankinn hefur veðdeild,
en lætur annars lítið yfir sér á fjár-
magnsmarkaðinum. Nýlega var
gerð hallarbylting þar, skipt um
stjórn og bankastjórinn sendur í frí.
Það kann því eitthvað að standa fyr-
ir dyrum hjá bankanum.
Eins og sjá má af þeim hræringum
sem greint hefur verið frá hafa mikl-
ar breytingar gengið yfir fjármála-
heiminn á undanförnu ári. Þetta er
varla nema fyrsta skrefið, sem
gefur þó til kynna hvað kann að
vera framundan.
irtækja er 453 þúsund krónur. Ef
bæði fyrirtækin skiluðu hagnaði á
þessu ári þyrfti fyrirtækið sem
keypti sjálft sitt tæki að greiða 231
þúsund krónum meira í skatt.
ÚRSKURÐAR
SKATTSTJÓRA AÐ
VÆNTA
Það eru ekki allir sáttir við þessa
mismunun. Hjá ríkisskattstjóra hef-
ur fyrirspurn um þetta atriði verið til
meðferðar frá því síðastliðið haust.
Helgarpósturinn innti Ævar H. Is-
berg, vararíkisskattstjóra, eftir af-
greiðslu þessa máls.
„Úrskurður ríkisskattstjóra liggur
enn ekki fyrir,“ sagði Ævar.
„Embættið hefur viðað að sér gögn-
um frá nágrannalöndum okkar og
það má búast við úrskurði innan
tíðar."
Ævar vildi ekkert tjá sig um hvers
eðlis sá úrskurður kynni að verða.
„Mín persónulega skoðun er þó sú
að þessi mismunun sé óeðlileg. Ég
tel að það sé erfitt að réttlæta eign-
arhald kaupleigufyrirtækjanna á
þeim tækjum sem þau lána fjár-
magn til kaupa á. Þau sýna engan
rekstrarkostnað af þessum tækjum.
Ég lít svo á, að þessi fyrirtæki séu að
leigja fjármagn til kaupa á tækjum,
en ekki tækin sjálf," sagði Ævar H.
'ísberg.
Ef niðurstaða ríkisskattstjóra fell-
ur á þá lund sem Ævar sagði vera
sína persónulegu skoðun geta þau
fyrirtæki sem keypt hafa tæki í
gegnum kaupleigufyrirtækin gjald-
fært vaxtakostnað vegna kaup-
anna, en ekki leiguna sjálfa. Þó
vaxtakostnaður og þóknun kaup-
leigufyrirtækjana séu umtalsverð
nægir það ekki til að dæmið komi
eins vel út skattalega og sam-
kvæmt auglýsingum kaupleigufyr-
irtækjanna.
Hér hafa verið tilgreind dæmi um
þá árekstra er hafa orðið vegna
þessa nýja viðskiptamáta á fjár-
magnsmarkaðinum. Þau eru þó
fleiri. Til dæmis hafa sérleyfisbif-
reiðaeigendur og leigubílstjórar
lent í vandræðum eftir að hafa
keypt rútur í gegnum kaupleigufyr-
irtæki. Samkvæmt lögum um þenn-
an atvinnurekstur er þeim er hann
stunda skylt að eiga sín atvinnutæki
sjálfir. Þessir aðilar hafa því lent í
vandræðum með að endurnýja
starfsleyfi sín.
Fjármögnunar- og kaupleiga eru
dæmi um þær breytingar sem orðið
hafa í íslensku fjármálalífi. Þessi við-
skipti eru einnig dæmigerð fyrir af-
skipti löggjafans af því. Ekki er enn
farið að huga að lagasetningu um
þennan viðskiptamáta, jafnvel þó
það sé yfirlýst stefna Seðlabankans
að fjármögnunarleigu sé ætlað um-
talsvert hlutverk í framtíðinni. (Sjá
„Minnkandi miðstýring" grein hér
á opnunni.)
HELGARPÓSTURINN 9