Alþýðublaðið - 20.10.1938, Blaðsíða 2

FIMTUDAG 20. OKT. 1938.
álþvðUblaoið
HEYRT OG SEÐ
STRÍÐSUNDIRBÚNINGUR-
INN, sem fraim' hefir fairiö
í flestum lönd'uim undanfariö er
áætlaöur muni fcoata uim 2500
milljónir króna. Þýzkaland, sem
vtar eina landið, sem eititlivaö
fékk fýrir sínia peniinga hefir eytt
500 milljönum, aiðjeihs tii her-
væöinigar. Ennfrenm'r liefir veriö
eytt til víggirðinga um 600 omilij.
En þesisar víggiröingar verða
senaiiliegia' aldriei nptaiðar aö
minsta fcosti ekki af [>eim, siem
bygðu pær. Flestar þessar víg-
girðingaT voru bygðar af Tékkó-
slóvökum og áttu a& notast i
striði gegn Þjóðverjum. En nú
hafa Þjóðverjar ftengið þær fyjv
írhiafoarlaust — og þdr fara
ekki aö nota þær gegn sjáifum
sér.
*
Nýlega fórust tveir ntenn í ie-in-
v%i í Lawnenoe.
Annar þeirra vair lögrieglustjór-
|jnn, í Moulton í rikiniu Alabaana,
J. T. Speiafc. Dag nokíkum mætti
hann lanria sínum efauim aö nafni
Clyde Horton. Þeir höföu veriö
óv’inir frá því í barnæsku og
ekfci talaö saanan frá því þeir
voru í iskóJa.
Þieir gengu i»n í tósmt tjald
og skömmu steinnia. heyrðust fiimm
stoot úit úr tjaldi'nu.
Pegar menn komu aö' vorit
þieir báðir djauðk. Hoirton haföi
fengið þrjú sfcotsár, en Speak
tvö.
*
Fyrverainrii undiTkO'nuingiur í
Indiawdi, Minto lávarður, féfck
ungan Englending í heimsófcn.
Hann sendi Englendiingiinin á
veiðar ásamt innfædduim þjóntom
síntom. Um kvöldið sagði tonriir-
koniungturinu við eimin >af þjóniu'm
isÍTitom:
— Hvemiig gengu veiöariiar?
— Shaib, sagöi Ind'verjinn. —
Hinn umgi Engliendingur sfcaut
meistanaliega, en bleösun Aliah
bvijrii yfir dýrhm
*
Siggi og Guinmi stóóu á götu-
homi og töiuöu saanau'.
Siggi:
— % var á bió í gærfcveitíi og
hioriöi á nýjustu dönsfcu mynri-
ina, En þegar ég vax toom'iinn
heim og sofnaðiur dneymdi mig
bræðilegan draum.
Gunni:
— Hvað dreymrii þig?
Siggi:
— Að ég væri að hiorfa á
mynriina aftur.
Fráiall Johaames Poulsen.
í blöðum á Norötorlötnriiuim er
mikiÖ' ritaö tom Joliainnies. Potol-
siein, og ber öllum siamain u:n, aö-
ruorræn lieikli'st bafi beðíö mikinin
bnefcki viö fráfall hains. Potol
Retomiert siegir um baran, aö hann
hafi verið miestur liStaimiaöMr og
gæddur stóriieuglegustiu hæfiileiik-
tom allnai jafna.ldra 'simnia á sviði
iistianhmair. FO.
Auglýsið í Alþýðublaðinu.
Nýir kaupendur fá
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ókeypis
til næstu mánaðamóta
4.
Hert verður á sókninni með rót-
tækari berklavörnum en áður.
—-----«i----
filtal vil Signrl Signrlssoa, krklayfirlækni.
SIGURÐUR SIGURÐSSON
berklayfirlæknir boðaði
blaðamenn á fund sinn í gær,
en þeir höfðu óskað eftir við-
tali við hann um ýmsar fram-
kvæmdir, sem verið er að gera
og fyrir dyrum standa viðvíkj-
andi berklavörnum í landinu.
Leysti berklayfirlæknirinn úr
eftirfarandi spurningum:
— Hvernig er berklaveikinni
nú komið hér á landi?
Það mun óhætt að fullyrða,
að berklaveiki sé rénandi. Á
það bendir fyrst og fremst það,
að dánartala þerklasjúklinga
fer ört lækkandi, svo að
berkladauðinn, sem fyrir nokkr
um árum var hæstur í röðinni,
er nú sá þriðji í röð dánarmeina
á eftir dauða úr ellikröm og
krabbameini.
í öðru lagi bendir til hins
sama minkandi aðsókn berkla-
veikra að sjúkrahúsum og
heilsuhælum. Þó er valt að
treysta því, að óslitið framhald
verði á þessu, því að farsóttir
(mislingar kikhósti og inflú-
enza) geta hvenær sem er haft
þau áhrif, að berklaveikin
blossi upp, að minsta kosti um
tíma.
í þriðja lagi minkandi berkla-
smitun meðai almennings, og
benda til þess próf á börnum,
sem fram hafa farið 1 sambandi
við barnaskólana.
En þó að svo sé komið, að
berklaveiki sé í rénun meðal
landsmanna, þá má ekki láta
staðar numið, heldur halda á-
fram baráttunni, þar til berkla-
veikinni er útrýmt.
— Iiverjar eru helztu ráð-
stafanirnar gegn bérklaveik-
inni?
— Auk þeirra berklavarna-
ráðstafana, sem þegar eru
kunnar, að einangra fólk á
sjúkrahúsum, hafa á síðustu ár-
um verið teknar upp víðtækar
rannsóknir á fjölda fólks, eink-
um röntgenrannsóknir, en rönt-
genskoðun hefir reynst happa-
drýgst til þess að finna berkla-
veiki í tæka tíð, og hefir sann-
| fært lækna um það, að á byrj-
I unarstigi hefir berklaveikin oft
svo fá einkenni, að sjúklingar
leita ekki læknis. Það þarf því
að leita sjúklinganna. En náist
sjúklingur í tæka tíð vinst það
tyent, að batahorfur eru betri
og að smithætta frá honum er
minni.
— Hvað hafa svo rannsókn-
irnar leitt í ljós?
— Þær hafa leitt það í ljós,
að þar sem rannsóknir eru
gerðar á berklaveiku umhverfi,
hafa um 10% þeirra, sem rann-
sakaðir hafa verið, reynst
berklaveikir, jafnvel án þess
þeir viti sjálfir, en þar sem
heildarskoðanir eru gerðar,
hafa um Vz% reynst veikir af
berklum. Það liggur því í aug-
um uppi, að berklavarnastöðv-
arnar hafa orðið að færa út
kvíarnar.
í fyrstu voru aðeins rann-
sökuð berklaveik umhverfi, en
smám saman var hringurinn
víkkaður, svo að erlendis eru nú
gerðar heildarskoðanir á íbúum
ýmsra bæja og héraða.
— Hvernig er hagað rekstri
berklavarnastöðva hér á landi?
— Berklavarnastöðin „Líkn“
í Reykjavík er að vísu einka-
fyrirtæki, en fær styrk frá rík-
inu, bæjarfélaginu og sjúkra-
samlaginu, svo að segja má að
um opinberan rekstur sé að
ræða.
Aðalerfiðleikarnir fram til
ársins 1936 voru vöntun á rönt-
gentækjum. En strax og fjár-
framlag óx og starfslið var auk-
ið, færðist reksturinn í betra
horf og er nú um kerfisbund-
ið starf að ræða.
Aðsókn að berklavarnastöð-
inni, sem frá árinu 1919 til 1935
var um 200 sjúklingar á ári,
var árið 1937 rúmlega 2000, og
hefir því tífaldast.
Á árinu 1937 vitjuðu stöðv-
arinnar 65 smitandi berklaveik-
issjúklingar, en það voru 3% af
þeim, sem komu á árinu, og
6.4% höfðu virka berklaveiki. A
því ári voru framkvæmdar á
stöðinni 4400 gegnumlýsingar
og teknar 730 röntgenmyndir.
Húsakynni berklavarnastöðvar-
innar eru mjög bágborin, en von
Sigurður Sigurðsson
berklayfirlæknir.
er til að það lagist á næsta ári.
Tvisvar hefir verið leitað er-
lends styrks, til þess að hefja
víðtækar berklarannsóknir hér
á landi, en ekki tekist, og verð-
um við því að kosta þær sjálfir.
— Hefir ekki alþingi veitt fé
til heilsuverndar?
— Á fjárlögum 1936 voru
fyrst veittar 15 000 krónur
til heilsuverndarstöðvarstarh
semi, gegn tvöföldu framlagi
annars staðar frá, og á fjárlög-
um 1939 er gert ráð fyrir 18
þúsund krónum í sama tilgangi.
Er því um 54 þúsund króna
framlag að ræða, ef aðrir aðilar
fást til að sinna málinu, en það
eru bæjarfélög og sjúkrasam-
lög.
— Er víða farið að starfrækja
berklavarnastöðvar ?
— í sumar hafa tekið til
starfa berklavarnastöðvar á
Akureyri og í Vestmannaeyj-
um, og í haust taka til starfa
berklavarnastöðvar á Siglufirði,
ísafirði og Seyðisfirði. Stöðv-
arnar eru allar, nema hér, í
sambandi við sjúkrahúsin, og
er gert ráð fyrir, að hver þeirra
hafi eina hjúkrunarkonu, sem
einnig hafi eftirlit með barna-
skólunum.
— Hvert er svo starfssvið
stöðvanna?
— Starfssviðið er alls staðar
það sama. Með bei'klaprófi á
börnum er reynt að finna
berklaheimili og eru þau síðan
rannsökuð ásamt þeim heimil-
um, sem kunnugt er um að
berklasjúklingar hafa verið
skrásettir frá, og er þetta köll-
uð rannsókn á umhverfi berkla-
H. R. Haggard:
Kynjalandið.
ei.
yötor, Bjargari, aÖ sto stunri sé ekJti' náiæg, er þér
imanduð helriuð kjósa ,áð deyja fyrir kúlu þeirri, er
þér nú hótlð mér, &to að þér fcoimi'st tonidan því, sem
\ierra er. Snéri hún sór svo' undatn og gekfc burt.
— Ég er etoki taiugtoveikwr, sag-ði Looniajrd við Fnan-
cáisoo, en ég óttast þeman kvenndjöí’to'l. Væri þ,aó efcki
VJúönwu vegnia, þá miU'todi hún iáta dnepai ofcfcur hve
nær s©m fæti gæfist og gæti hún séð hettói borgið,
held ég iað hún mtoni ena gera það.
— Og ég helri aið' hún sjé göldrótt, Outram, svaraði
pi'ieiatiurinn með allmíiklium hita, þjónn •djöfulsiins, einB
og hiorwim er lýat i ritninguani. í gærkvölrii sá ég að
hún var að biðja tií guðr sjitona'; hún vissi eikki að' ég
var nærri, því sitaðurinn var einmaina en ég sá ha-na:,
og ég kýa ekfci' aið sjá niein elík ólsiköp aftur. Ég skal
siegjal yðtrr hveTsvegna) hún hat&r lofckiur öll svona, Out-
ram. Hpnni þykir fyrir að Seniorain baitar oktar ekfci.
Hjarta þessa kvtemimianns er illt; vonzka er hienni m©ð
fædd; en eins og engimn er ajgjöriiega illur, svo heifir
hún og einm toost, og það er ást hranar á Senoratoiinni'.
Hún á hvoitoi mianin, né böm, því enda mieðaJ syert-
ingjanna, að því er NýJendtomtenninnir höffa sagf mér,
hlaffa allir hTeeðst hanai 'Og forð&st h,ana,' þrátt fyriir
friðleik hennar. Þess vegna hefir alt það, sem' gott
er í ihenni, farið til þess að ala þessa ást hteniaar tii
fcorrii þeirrar, er hún fóstraði frá blautu bamsbeiini.
Það var vegna of sp hennar, að Senor Rodd, sem. nú
er dáinn, kauisi hana fyrir fósthu bairns sáns, þegair
hiarm varð þess áskynja hverkisiuí húm toimi barniniu' því
hánn vissi að fyr mtonrii hún deyja, en hún léti það
verða fyrir nokfcrtom ósifcunria.
— Harm fór þar vittortega að, nxeelti Leonard. þvi
hefði efcki Sóto verið, þá hefði nú Júanna verið ambátt
eða riáin.
— Það kann að vera, Outriam, en hvont áð við fór-
uim hyggilega að, þegar viö fólmm iíf okfcar mxskun-
siemi hennar, það er annað imál. Heyrið, vinur, haldið
þér að gjöraudi &é að halria lengna út í þett,/?
— Fa'ri það alt bölvoð! mæ'Iti Leonárd meö beiskju.
Hvernig getiuim viö snúið aftiur núna? hugsið aðeins
tom ferðina og hvilíkir1 aiular við þættum. Auk þess
hefir engilnn okfca-r neitt að> lifia á. Það fór mies,t aff guil-
iniu, sem ég haiföii til að múta Pétri og mötmium hans
tit að fara nxeð okklur. Ég þori að segja að við verðjum
öill drepim, það eilu öll líkiindi til þtess; en mér fyrir'
nfitt leyú þykir ekfceri að þvi. Ég er þ||yttjMr á lífiniu,
Frtoncisioo; það er ekfcert niema barátta og basil og
ég er far'itnin að finna til þesis áð friður er hið bezta,
sem ég get óskaö mér. Ég hefi farið hér að efftir
beztu vittond, svo ég fæ 'efcki séð hvens vegna ég sikyldi
óttast ókomna timann, og þaíð sizt úr því ég hefi
litlá von uim hann, þ óég vierði að- segja, að alt fyrir
þaið iet' ég hálfhræddur og immdi sivo hvieir einn vexa.
Hílð eina er velduir mér áhjíggju er það, hvort við eig-
U|m að taka Júönnto aneð okfcur inn á silíkan stað'. En
í raun réttri veit ég ekki' rnema það s:é' jafn hættuilegt
aið halda til baka eiins: og aíð hald:a áfram; þessir herr-
ar með eitruðu ö:rvánnar: kunnt iað haffa náð sér afttu'
eftir byssu'skeikinn. ;
— Ég viiidi: ósfca að> við þyrftum ekkert verra að
óttast en ófcomna títaann, mæiti Francisoo og stundi
við. Það er ferðin þangað, sem er svo hræðiiieg. Hvað
nú ferðalag okkar snertir, þá ætla ég að réttasit væri:
að haíida áfram, einkum1 af því Senoran vxll þaÖ og þaö
er öröug't iafö snúa henni. Hvemig sem fer, þá e!r líf
ofckar í hianídi guð&', og því enum við- alveg eins óhult
Sðiaí i hætfu stödd miéða'l Þofculýðsiins; etns’ og í Noiðiur-
álftobæ. Þeir okfca'r, sem ætlað er að liffa, mtonu lifa,
an hliinir mtonU deyj-a, ef sit'uind þeirra er komdn. Og nú
góðiar nætur, þv iég fer að sofa.
Næs® mörgiun stiuf'tU' eftir dögun, vafcnaði Leon.ard
við leilnhverja hárieysti meðal hinna' innbornu m-anma-,
sfcreið liiann þá undan ábneiiðUnium og varð þess vísari
að niofckrir þeirra, siem, fatíð höfðu mðuir að fljótmu,
höföu hanrisamað tvo skóga'rmienn, er voru aff Tieikiunár-
fiók'W eitoum, er liföi af því að skutla fisk. Vieislihgis)
'ganniaajiir, sem þrákt fyrir kulriainn, ;áð eins höfðu biaifc-'
arstykiffi bundið um heirðaunír, nötmðu aff hræðslu og
það var fyrst þegat' búáð váir að friða þá, með því aði
gefá þeim perlur og tóima látú'ns- púðurstikla, að' unt
vair að fá moktouri ofð úr þpim1. Þega'r þleilr lofcsStís'
vioiru orðnir rólegri, fór Otur að spyirja' þá nákvæm-
fega, fyrir milligöngto einis: mannsins úr Nýlienldunnpj,
sem talaði mál er lífctist svo mjög míáli þieirra1, áði.
gieri sig skiljanlegan, um landiö', siem lá hinumiqglin við}
klottavegginn, og um fölfc það, er liffði þar. Svöruðiui'
þieir, a& þeiir þyrðu efcki að fara þanjgað, en að þte'íir/
hieifðu heyri þeirrai getið aff öðrjum. Kváðu þieir lanldiðj
viera mjðg fcalt og þio'ku'samt og það gv mjög, lað menn
gætui st'undum eigi séö hvom annan svo dögum skiffti,
og þar byggjto stórvaixnir menn, sem væru þaktiir hár-
uim, og færðto þeir höggormi', er þieilr dýrktoðiu, út-
lendinga að fórn og gifftu alLair' hinar fríiðtostto meyjar
dviergi einum'. Þetta var alt sem þeir vissU um laiiidið
og hiixa miltlu mienn, því fáir þeirra', ier heimsóttu laód-
íð, komu noklkrui siUni aftur til að' segja tíðindi það:an'.
Larad þetta væri vissulega töfrað. Þegar nú Leonatrd
varð þess á'skynja, að ekki vár firekatlai að græða á
skóganmöranum þesistom, lét hárrn þá fará leiðár si'nnja'r,
og voru, þieir ekfci seinir að því, bauð hann svo burða'r-
inönnunMm að búa sig tii göngu. En niú fcomu ný
vandræði'. Túlkurinn hafði sagt félögum sínurra alla
sögu skógarmanraauna og ©r óþarfft að sfcýra frá því,
að hún haffði -aiUmifclar verfcaínir. í stáð þes's að tajkía
niður hið Litl-á tjald, sem Júanna svaff í iog hiafá byrðir.’
síraar til reiðu, gengui þeir efftir stutta ráðagiorð allir i
einum hóp tiil Leonards. i
— Hvað' er aö Pétur, spUrði haran formanninn.
— Þtetta, Bjargarii, við' höffum ferðast með yður og
Hjarðfconunni í ffuál þ'rjú tung'l og þolað nxargai' þraut-
veikinnar, en sú rannsókn er
upphaf að víðtækari rannsókn,
eða heildarskoðun, sem gerir
ráð fyrir að röntgenskoða flesta
íbúa viðkomandi bæjar árlega.
Undanfarið hefir verið ferð-
ast um landið með röntgentæki
og fólk skoðað, Á þessu ári verða
milli 5 og 10 þúsund manns
skoðaðir með tilliti til berkla-
varna og er vonast til, að af-
köstin tvöfaldist á næsta ári.
En það, sem leggja verður
mesta áherzlu á í framtíðinni í
sambandi við berklavarnastarf-
semina er:
Að aukin verði til muna
berklavarnastarfsemi í sem
flestum læknishéruðum lands-
ins með tilliti til þess að finna
berklasjúklinga.
Að bætt verði úr húsnæðis-
vandræðum ,,Líknar“ á næsta
ári, svo að vinnuskilyrði batni
og unt verði að auka afköstin.
Að komið verði upp hæli fyr-
ir útvortis berklaveika, annað-
hvort í sambandi við heilsuhæl-
in, sem fyrir eru, eða á öðrum
stöðum, ef það þætti hentugra.
Að koma á fót hæli fyrir
börn með lokaða berkla.
Að vinnudeildir verði settar
á stofn við stærstu hælin, þar
sem sjúklingar, sem færir eru
um vinnu, geti lært alls konar
iðn og geti þannig séð sér far-
borða, er þeir koma af hælinu.
í itkkra vinnn!
LONDON í morgun. FÚ.
Exchangefrétt frá Berlín
hermir, að bráðlega muni verða
gefin út tilskipun, sem bannar
öllum ariskum mönnum að taka
Gyðing í nokkra vinnu, hverju
nafni sem nefnist.
Mun tilskipun þessi ganga í
gildi tim næstu áramót.

að
sem
enga
Saás"
aaaéðisff
sná
vaistm.
veifi
10 Ibs. ptkinn aðeins
2 krónur.
Mt aisasað i gtoksf~
ui*iisn Isesf og éetýrast
BREKKA
Ásvallagötu 1, sími 1678, Berg-
staðastræti 33, sími «2148, og
Njálsgötu 40.
— Hvar drekkið þér eftir-
miðdagskaffið?
— Á Laugavegi 44, því þar
er kaffið bezt og pönnukökurn-
ar með rjóma.
— Hann er góður og mikill
maturinn á Laugavegi 44.
Auglýsið í Alþýðublaðiíiu.