Alþýðublaðið - 20.10.1938, Blaðsíða 3

FIMTÚDAG 20. OKT. 1938.
ALÞfÐUBUÐIÐ
StSTSTJÓEl:
r. K. VÆSjOEMAIíSSON.
AFQEEIBSIi&s
ALÞfOBHÖSINB
(Inngangur Irá Hverfisgötu).
SÍMASt; 49*®—4S#6.
4900: Afgreiðsia, auglýsingar.
4001: Ritstjóm (innlenilar fréttir),
mZ'. Rilsfjöri.
4903: Viltif. S.ViJhjölmsson(heima)
4904: F. R. Valdemarssoa (freímal
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4SOB: Algreiðsia.
ALÞÝÖCPRENTSMÍÐJAN
Sambands-
þingið.
'tl’IÐ fimtánda þing Álþýðu-
sambands íslands hefst í
kvöld kl. 6. Eins og á undan-
förnum þingum bíða þess mörg
og stór verkefni bæði á sviði
verkalýðsfélaganna og stjórn-
málabarát.unnar.
En þau tíðindi, sem alþýðan
um land alt bíður eftir með
mestri eftirvæntingu, eru þau,
hvernig verði útkljáð deilumál
þau innan Alþýðnflokksins, sem
hóíust upp úr samningaumleit-
ununum við Kommúnistaflokk-
inn og leiddu til brottvikningar
Héðins Valdimarssonar úr Al-
þýðuflokknum.
H. V. lýsti því yfir, að hann
teldi brottvikningu sína mark-
leysu eina og að hann áfrýjaði
henni til næsta Alþýðusam-
bandsþings. Síðan hafa þessi
mál verið rædd í öllum verka-
lýðsfélögum landsins og full-
trúar verið kosnir til sambands-
þings. Þar mun hinn lýðræðis-
legi meirihluti taka endanlega
ákvörðun um brottvikninguna
og þar með er þetta mál út-
kljáð innan Alþýðuflokksins.
En ætlar H. V. og þeir fylg-
ismenn hans innan Alþýðu-
flokksins, sem fylgt hafa honum
undanfarið, að hlíta þeim úr-
skurði? Það er bersýnilegt að
það ætlar H. V. ekki að gera.
Hann hefir fyrir löngu fastá-
kveðið að ganga í Kommún-
istaflokkinn, enda hefir hann í
einu og öllu unnið með komm-
únistum síðasta árið gegn Al-
þýðuflokknum og ekki sparað
sér neitt ómak til þess að vinna
sínum gamla flokki tjón. H. V.
hefir með öllu framferði sínu
sannað, að liann er ekki lengur
Alþýðuflokksmaður. Og hann
er búinn að sýna það svart á
hvítu, að hann skirrist ekki við
að gera alt, sem í hans valdi
sténdur, til þess að kljúfa og
sundra verkalýðssamtökunum
og að hann stefnir að því með
ráðnum hug með tilstyrk kom-
múnista, að leggja Alþýðusam-
bandið 1 rústir.
Hin dæmalausa tillaga, sem
hann lét síðasta Dagsbrúnar-
fund samþykkja, sýnir betur en
alt annað, að hverju er stefnt.
Þar lætur H. V. samþykkja að
Dagsbrún skuli neita að greiða
skatt — og þar með svifta full-
trúa sína atkvæðisrétti á sam-
bandsþingi — nema það sam-
þykki fyrirfram skilyrðislaust
alla fulltrúa félagsins og að
itrygt verði í þingbyrjun, að sú
lausn fáist á því máli, sem ætla
má að verði aðaldeilumál þings-
ins, sem H. V. nú telur rétta,
enda þótt hann á sínum tíma
væri upphafsmaður þess skipu-
lags, sem hann nú vill koll-
varpa. Það er svo mikil fjar-
stæða að láta sér detta í hug
að Alþýðusambandsþingið geti
gengið að slíkum skilyrðum, að
í raun réttri getur þetta fram-
ferði ekkert annað þýtt en að
H. V. er staðráðinn í að reyna
að kljúfa Dagsbrún og önnur
verkalýðsfélög út úr alþýðu-
samtökunum.
Þeir fulltrúar á þingi Al-
þýðusambandsins, sem eru Al-
þýðuflokksmenn og hingað til
hafa fylgt H. V., verða því að
gera upp við sig, hvort þeir ætla
að fylgja honum áfram á ó-
heillabrautinni.
Hingað til hafa þeir að
minsta kosti margir hverjir,
fylgt honum af því, að
Deir hafa trúað þeirri blekkingu
hans, að hann vildi sameina al-
pýðuna í landinu. Nú sjá þeir
svart á hvítu að hann stefnir
að enn víðtækari klofningu al-
pýðusamtakanna, ekki aðeins
linna pólitísku, heldur einnig
'iinna faglegu. Nú sjá þeir að
H. V., enda þótt hann hafi að-
eins lítið brot af Alþýðuflokkn-
um með sér, ætlar að ganga inn
í Kommúnistaflokkinn og taka
upp merki byltingarinnar. Vilja
óeir skipa sér í slíka sveit?
Alþýðuflokknum er engin
eftirsjá að þeim mönnum, sem
verið hafa dulbúnir kommúnist-
ar innan vébanda hans og unn-
ið að því undanfarið að kljúfa
Alþýðuflokkinn. Það er aðeins
gott að þeir snúi heim til föður-
húsanna, og Alþýðuflokknum
er engin eftirsjá að þeim mönn-
um,. sem láta draga sig á móti
sannfæringu sinni yfir til kom-
múnista.
En þeir Alþýðuflokksmenn,
sem unnið hafa að sameiningu
Alþýðuflokksins og Kommún-
istaflokksins í þeirri von að unt
væri að sameina þessa flokka
óskifta, þeir hljóta að sjá að
slíkur möguleiki er ekki til,
sameinihg verkalýðsins er engu
nær þó nokkrir Alþýðuflokks-
menn gengju inn í Kommún-
istaflokkinn. Um þetta tvent er
því að velja: Vilja þeir áfram
vera Alþýðuflokksmenn, eða
eru þeir reiðubúnir til þess að
gerast kommúnistar?
Alþýðublaðið treystir því að
enn sem fyr muni yfirgnæfandi
meirihluti fulltrúa verkalýðs-
og alþýðufélaganna skilja, að
þeir eiga heima í röðum þess
flokks, sem haldið hefir trúnaði
við lýðræðishugsjón sósíalism-
ans, Alþýðuflokksins.
„Súðin“
austur um land hringferð n.k.
þriðjudag kl. 9 sd.
Tekið verður á móti flutn-
ingi, eftir því sem rúm leyfir, á
laugardag (til kl. 3) og til há-
degis á mánudag.
Athugið að flutningi á Vest-
ur- og Norðurlandshafnir verð-
ur að skila fyrir helgi, en flutn-
ingi á Suðausturlandshafnir
þarf ekki að skila fyrr en á
mánudag.
Pantaðir farseðlar óskast
sóttir degi fyrir burtferð.
„Alden“
hleður til Arnarstapa, Sands,
Ólafsvíkur, Grundarfjarðar,
Stykkishólms, Hvammsfjarðar,
Gilsfjarðar og Flateyjar n.k.
föstudag.
Flutningur óskast tilkyntur
fyrir hádegi á morgun.
Kaupum flöskur, flestar teg-
undir, soyuglös. dropaglös með
skrúfuðu loki, whiskypela og
bóndósir. Sækjum heim. Verzl.
Hafnarstræti 23 (áður B. S. í.).
Sími 5333.
ftLÞÝÐUBLAOIO
i
ar oo
Eftlr Jén Bléndal.
(Niðurl.)
Áhrif innflutningshaftanna á
verðlagið.
Eins og áður var sagt var
meðalinnflutningur áranna
1931—35 ca. 18,5 millj. kr.
lægri heldur en meðalinnflutn-
ingur áranna 1926—30. En
þessi takmörkun á innflutningn
um hefir ekki komið jafnt niður
öllum vörum, ýmsar nauð-
synjavörur svo og framleiðslu-
vörur hafa verið fluttar inn svo
að segja ótakmarkað, en því
meiri hefir auðvitað orðið tak-
mörkunin á öðrum vörum, sér-
staklega ýmsum neyzluvörum.
Sumpart hefir það orðið til þess
að framleiðsla þeirra hefir fluzt
inn í landið að miklu eða öllu
eyti. Áhrif innflutningshaft-
anna á verðlagið hafa því verið
misjöfn, eftir því um hvaða
vörutegundir er að ræða. Þær
vörur, sem fluttar hafa verið
inn svo að segja ótakmarkað og
samkeppni hefir verið um, hafa
ekki hækkað í verði, af þeirra
völdum a. m. k., ,en þær vörur,
sem talcmarkaður hefir verið
verulega innflutningur á, hafa
hins vegar hlotið að hækka
mjög í verði. Kaupgetan hefir
vafalaust minkað tiltölulega lít-
ið, þó framleiðsla sjávarafurða
hafi minkað allverulega, hefir
3ar komið á móti aukning iðn-
aðarins og miklar opinberar
framkvæmdir.
Eftirspurnin eftir erlendum
vörum hefir því ekki minkað
að sama skapi sem framboðið
(innflutningurinn), og því verið
skilyrði til verðhækkunar. Þau
fyrirtæki, sem fengið hafa inn-
flutningsleyfi t. d. af vefnaðar-
vöru, hafa í rauninni haft ein-
okunaraðstöðu og hafa ekki
þurft að miða voruverðið við
kostnaðarverð, heldur við það,
sem mestan ágóða gaf. Lesend-
ur blaðsins hafa undanfarið
lesið skýrslur um hærri álagn-
ingu á vefnaðarvörum, en þá
hefir órað fyrir.
í sjálfu sér er það ekkert ó-
venjulegt fyrirbæri, að verzlan-
irnar miði verð sitt ekki við
kostnaðinn, heldur við það, sem
gefur mestan hagnað, en mögu-
leikarnir til aukinnar álagning-
ar eru vitanlega margfalt meiri,
þegar innflutningurinn er tak-
markaður.
Til skýringar því, sem sagt
hefir verið hér á undan, skulu
settar nokkrar tölur.
Innflutningur af kornvöru
var t. d. 1929 14,3 millj. kg., en
1936 17,6 millj. kg. Hann hefir
sem sagt aukist verulega. Af
kaffi var flutt inn að meðaltali
1926—30 667 þús. kg., en 1936
760 þús. kg. Af sykri 1926—30
ca. 4 millj. kg., 1936 5 millj.
kg. Sama niðurstaða; allar þess
ar vörur hafa lækkað allmikið
í verði á erlendum markaði og
er því verðmæti þeirra minna
1936 en 1929.
En sé aftur á móti tekinn inn-
flutningur á vefnaðarvörum,
var hann að meðaltali 1926—30
10,4 millj. kr., en 1936 4,2 millj.
kr. (þyngdin segir lítið um
þennan vöruflokk) og heimilis-
munir og munir til persónulegr-
ar notkunar voru 1926—30
fluttir ■ inn fyrir að meðaltali
4,7 millj. kr., en 1936 fyrir 2,1
millj. kr.
Áhrif tollanma á verðlagið
nú sem stendur.
Þegar rætt er um þann þátt,
sem tollarnir eiga í dýrtíðinni
sem stendur, þarf að hafa áð-
urgreindar staðreyndir í huga:
Hvað snertir þær vöruteg-
undir, sem fluttar eru inn
nokkurnveginn ótakmarkað og
samkeppni er um x verzluninni,
má ætla að tollarnir veltist að
fullu yfir á neytendurna og
íollalækkanir á þeim ættu því
að koma fram í lækkuðu vöru-
verði.
Ef vér t. d. tökum áðurnefnd-
ar vörutegundir, kornvörur,
kaffi og sykur, má gera ráð fyr-
ir að þessi niðurstaða sé á góð-
um rökum bygð. Á kornvöru er
mjög lítill tollur, enginn þunga-
tollur, en verðtollur á sumum
tegundum 2.24% og á öðrum
8.96% af fobverði.
Sykur og kaffi eru aftur á
móti hátollaðar vörur, verðtoll-
ur á þeim er 11.20%, en þunga-
tollur á kaffi 0.67 kr. kg., en
sykri 0.17 kr. pr. kg.
Kaffi og sykur er í verzlun-
arskýrslum kallað munaðar-
vara, og rökstuðningurinn fyrir
hinum háa tolli á þessum vöru-
tegundum mun vera sá að svo
sé. Enda þótt þessar vöruteg-
undir séu ekki beinar lífsnauð-
synjavörur, er þó langt frá því
að rétt sé að telja ær í sama
flokki og vín og tóbak. Sykur
og kaffi verða að teljast nauð-
synleg vara, jafnvel fyrir hið fá-
tækasta heimili á íslandi, enda
er neyzla þeirra mjög mikil, eða
af kaffi 6.6 kg. á mann árið
1936, en af sykri 42,9 kg. Væri
tollinum af þessum vörutegund-
um létt af með öllu, myndi
neyzlan hinsvegar aukast veru-
lega, þó hvergi væri í hlutfalli
við verðlækkunina, og má því
,segja, að slíkt sé ekki fært,
eins og gjaldeyrisástæður okkar
eru sem stendur.
Hvað þær vörur snertir, sem
takmarkaður er verulega inn-
flutningur á, er hinsvegar mjög
litlar líkur til að tollalækkanir
á þeim hefðu nokkur teljandi
áhrif til lækkunar á verðinu.
Um vefnaðarvöruverðið hefir
það t. d. verið upplýst um ýms-
ar vörutegundir, að álagningin
er ca. 10 sinnum hærri en toll-
arnir, ef hvorutveggja er miðað
við innkaupsverðið. Það er þvi
varla nokkur ástæða til að ætla
að verðið á slíkum vörutegund'
um myndi lælcka sem nokkru
næmi, þótt tollarnir væru lækk-
aðir, þar sem verðið er alls
ekki ákveðið nema að litlu leyti
með hliðsjón af kostnaðarverði.
Tollalækkun myndi því aðeins
auka gróða milliliðanna. Það
verður því ekki með neinum
sanni sagt, að dýrtíðin, hvað
slíkar vörutegundir snertir, —
stafi af tollunum eða tolla
hækkunum síðustu ára.
Nú hefir að vísu verið skipuð
verðlagsnefnd og munu ýmsir
sjálfsagt vænta sér mikils af
starfsemi hennar. En þó nún
eflaust geti látið til sín taka um
ýmsar vörutegundir, þá kemur
varla til mála að hún geti hindr
að óhóflega álagningu á mörg
um vörutegundum. T. d. eru af
vefnaðarvöru til ótal tegundir
með mismunandi innkaups- og
útsöluverði. Ef hafa ætti ná-
kvæmt eftirlit með álagningu
á þeim öllum eða með því að ♦
almenn ákvæði um verðlag
væru ekki brotin, yrði að hafa
afar umsvifamikið og nákvæmt
eftirlit. Sama máli gegnir um
ýmsar aðrar vörur, sem há á-
lagning er á. Hlutverk verðlags-
nefndar hlýtur því fyrst og
fremst að verða að fylgjast með
álagningu nokkurra stærstu
vörutegundanna og ennfremur
er mikil nauðsyn á að hún hafi
eftirlit með stærstu iðnaðarfyr-
irtækjunum, sem eru tiltölu-
lega fá og njóta sum hver nærri
ótakmarkaðrar einokunarað-
stöðu í skjóli innflutningshaft-
anna.
Niðurstaðan af þessum hug-
leiðingum verður þá sú, hvað
tollana snertir, að þeir eigi lít-
inn þátt í hinu háa verði á þelm
vörum, sem innflutningur er
takmarkaður mikið á miðað við
innflutningsþörfína, og að til-
gangslaust myndi að lækka toll-
ana á slíkum vörum í því skymi
að draga úr dýrtíðinni. Ef ein-
hverjar breytingar ætti að gera
á tollunum til lækkunar, ætti
það að vera á þeim neyzluvör-
um, sem fluttar eru inn svo að
segja ótakmarkaðar, t. d. korn-
vöru, kaffi og sykri og þeim
vörum, sem fara beint til fram-
leiðslunnar.
Ettskur Istandsvin-
ur látinn.
May Morris, dóttir stðrskálds-
ins WilEiam Morrís.
.
UNGFRO MAY MQRRIS asnd-
iaðist síiðast Uðmn surraudag
á heimili síwu1 Reimscott Mamor
á Bnigliandi, og mun hafa verið
komiin mokkiuð yfi:r sjötugt.
Fiaðjr hiennar var sttekáidið
Willfam. Morxis, maður, sem
mjög kynti nafn íslamds á imeðai
eriiendm1
Bilfurafélag íslands
fnr msnarlega gjðf
DANSK Ligbrændingsforen-
ing hefir gefið Bálfarafé-
lagi íslands fimm þúsund krón-
ur til byggingar bálstofu í
Reykjavík og er tilkynning um
þessa i-ausnarlegu gjöf komin
frá próf. Dr. Knud Secher, sem
er formaður félagsins.
Dansk Ligbrændingsforen-
ing hefir frá öndverðu liðsinnt
íslenzka félaginu með ýmsu
móti. Þessi kærkomna gjöf er
snotur vottur um vinarþel
ýmsra danskra manna í okkar
garð. (Tilk. frá Bálfarafélagi ís-
lands. — FB.)
Ást bans til íslamds tók dótti'r
haiTSi í arf. Hún urnni mjög í s~
tondi og reyridi'St ágætlega þieitn
ísliendinjgum, sem í eiwlivierjum
efnium liehuðiu liiðsiamis hönn.ar.
Hún anam íisJienzku til þeiírar
hlítar, aÚ hún la® ísienzkair bæk-
!U‘r, en ekki miun haía anátt siegja,
'að hún talaði máliið. Húai fiehðiáð-
ist tviiswr hér á landi 'Og loiiaði
þá einílcum til þeirxia staða, siem
faðir bennar hafði heimsótt. Á
þessinn feröialögum var með
heimi áldavinkona hen'nar, uitrg-
frú Loibb.
Ungfrú Morris hlaut ágæta
mientun, að nokk'm leyti hjá föð-
lur 'sínlum. Með htonlum IiagÖi hún
is'twnd á listiöaiia'ð og fyrir hug-
sj'ónir hiains lifði hún æfina á
enldia.
Bæ>ð.i í ‘Englaauli og í Amierikíu
fliutti hún fjöltía fyrirlestra. um
listiinia í þágiu alinennrar anemn-
ingar, og eifmiig «m fööiur sicm,
og rit hian:S' galf hún út af milkiili
prýði niokkriu fyrir ófriíðíam mikla.
|Er útgáfan í 24 ibintíium, stónum,
með Sorspjallsritgerðium eftiir lung
frú Morrils. Tvö viöaiuikaibintíi
siamlstæð gaf hún S'vo út fyrir
tvermiur ánuim, og er þair í með-
ai annars þýðing Morris á
Egife sögú, sem ekki hafði áðlur
b'irzt og ekki var fuillgeríð þfögar
þýðarinn lézt (3. ökt. 1896). FO.
Súiðjhun
too m hSnjgað
í ínosrguin.
SiefnibrejrtiiQ í uíamílds-
Bandarikjanna?
Einangrunarstefnan tapar stöðugt fylgi
F
KALUNDBORG í gærkv. FÚ.
RÉTTARITARI Reuters
í Washington skýrir
frá því í dag, að ýmislegt
bendi til þess, að fyrir dyrum
standi gagngerð breyting á
utanríkismálastefnu Banda-
rík j astj órnarinnar.
Eru öll hlöð sammála um, og
ekki sízt þau, sem stjórnixmi
standa næst, að kenningin um
það, að Bandaríkjunum beri að
einangra sig og ekki hlutast til
um deilur í öðrum heimsálfum,
sé að missa fótfestuna meðal
ráðandi manna. Öryggi Banda-
ríkjanna sé þvert á móti undir
því komið, að þau láti hispurs-
laust til sín taka alvarleg á-
greiningsmál, hvar sem þau
rísa.
Hvað eftir annað koma nú
fram raddir um það, að Banda-
ríkjamenn þurfi að auka víg-
búnað sinn stórkostlega, og þá
einkum flota sinn.
Fréttaritari Reuters sej|ir, að
á bak við þessar raddir standi
sá skilningur, að brezki flotinn
sé ekki lengur önnur eins höf-
uðvörn Bandaríkjanna á sjó
eins og verið hefir.
Bfzkir njésnarar fyr
ir rétti í Amerikn.
R
LONDON í gærkveldi. FÚ.
ÉTTARHÖLD í máli
þxiggja njósnara, sem
sakaðir eru um njósnir fyrir
Þjóðverja, hófust afur í dag,
segir í fregn frá New York.
Þeim er gefið að sök, að hafa
falsað nafn Roosevelts forseta
til þess að komast yfir upp-
drætti af tveimur flugvéla-
stöðvarskipum, fyrir að hafa
náð í og komið í hendur Þjóð-
verja upplýsingum um fall-
byssuvirki Bandaríkjanna við
Panamaskurðinn og styrkleika
Kyrrahafsflota Bandarikjanna.