Helgarpósturinn - 17.03.1988, Blaðsíða 6

óna króna tapi á móti 350 milljóna
króna hagnaði árið þar á undan.
Ástæðan sem stjórnendur Flugleiða
nefna er að „utanaðkomandi þætt-
ir", þ.e. fall doliarans, fastgengis-
stefna stjórnvalda og kostnaðar-
hækkanir innanlands, hafi valdið
þessum erfiðleikum. Þeim hafi ekki
verið kleift að hækka flugfargjöld
frá Bandarikjunum nema sem svar-
aði verðbólgustigi í því landi, sem
mun vera um 4%. Reyndar heyrast
gagnrýnisraddir úr höfuðstöðvum
félagsins og segir Kristjana Milla
Thorsteinsson t.d. í viðtali við HP, að
ekki hafi verið viðhöfð næg aðgát í
rekstri. Aðrir heimildarmenn HP
sem þekkja rekstur Flugleiða vel
innan frá taka dýpra í árinni og
segja sem svo að Norður-Atlants-
hafsflug félagsins hafi verið tóm
della síðastliðin 10 ár a.m.k. og hafi
aldrei skilað félaginu öðru en tapi.
NORÐUR-AMERÍKU-
FLUGIÐ — MISTÖK
STJÓRNAR?
Flug Loftleiða byggðist á sínum
tíma á að félagið gat boðið lægri far-
gjöld yfir Atlantshafið en aðrir. Síð-
an er mikið vatn runnið til sjávar,
markaðurinn hefur breyst með
harðnandi samkeppni og ríkið hef-
ur þurft að bjarga Flugleiðum frá
falii. Nú getur félagið ekki lengur
boðið lægstu fargjöldin yfir Atlants-
hafið, þrátt fyrir góða nýtingu, og
tapar stórfé á flugleiðinni. Spurning
hlýtur að vakna um hvort ekki hefði
mátt grípa fyrr í taumana og draga
úr ferðatíðni og jafnvel hætta að
fljúga til óhagkvæmustu áfanga-
staðanna eins og Orlando. Þrátt fyr-
ir að skipuleggja verði ferðir flugfé-
laga langt fram í tímann, eina sex til
átta mánuði, kemur fram í viðtali
við Sigurð Helgason, forstjóra Flug-
leiða, hér í blaðinu, að stjórn félags-
ins hafi gert sér grein fyrir því að tap
yrði á Bandaríkjafluginu í heild
strax í fyrrasumar. Því hefði stjórn
félagsins átt að geta gert viðeigandi
ráðstafanir. Eina skýringin á því að
svo var ekki gert virðist vera sú, að
vonast hafi verið til að dollarinn
rétti úr kútnum og svo kannski ekki
síður að stjórn félagsins hafi sett
traust sitt á að gengið yrði fellt.
Hvorugt varð og niðurstaðan stór-
fellt tap.
En ýmislegt bendir til að stjórnin
hafi gert fleiri mistök — eða a.m.k.
ekki gert nægar ráðstafanir til að
koma í veg fyrir mistök. Flugleiðir
hafa lengi byggt afkomu sína á því
að selja ódýrar ferðir og dæmið hef-
ur gengið upp meðan kostnaður
hefur haldist í lágmarki. Áherslan á
lág fargjöld kann hins vegar að hafa
orðið til þess að félagið hefur ekki
leitt hugann nægilega vel að því að
breikka farþegahóp sinn, að gera
eins og önnur flugfélög sem bjóða
lág fargjöld fyrir þá sem það vilja og
í auglýsingaskyni, en einnig að að-
gæta að selja aðrar ferðir á öðru og
hærra verði. Einn heimildarmanna
HP sagði að ein ástæða slæmrar af-
Hördur Sigurgestsson, forstjóri Eimskips og
varastjórnarformadur Flugleida:
NAUÐSYN AÐ BÆTA
EIGINFJÁRSTÖÐUNA
Þarf félagiö ekki að rifa seglin í
framhaldi af þessu tapi?
„Það hefur engin ákvörðun verið
tekin um það ennþá. Norður-Atl-
antshafsflugið er í skoðun og það
verður fundinn flötur á því.“
Hefur komiö til viörœöna milli
Flugleiöa og SAS um samvinnu á
Noröur-Atlantshafsleiöunum?
„Ég veit ekki til þess og þykir það
mjög ólíklegt. Það þarf að skoða
þetta Norður-Atlantshafsflug vel, en
ég er sannfærður um að flugi yfir
Norður-Atlantshafið verður haldið
áfram og ég held að í framtíðinni
megi skapa félaginu ágætan grund-
völl með að einhverju leyti breytt-
um áherslum."
Ætlar Eimskipafélagiö sér stoerri
hlut í stjórnun Flugleiöa, nú eftir aö
þiö hafiö aukiö hlutafjáreign ykkar
upp í 27%?
„Við erum fyrst og fremst tilbúnir
til að vera virkir þátttakendur í að
tryggja framtíð fyrirtækisins og til
að taka þátt í jákvæðum ákvörðun-
um þar að lútandi. Það hefur engin
ákvörðun verið tekin um það ennþá
hvort við fáum fleiri fuiltrúa í stjórn
Flugleiða, í kjölfar aukinnar hluta-
fjáreignar Eimskips í Flugleiðum.”
Áttu von á átökum í sambandi viö
stjórnarkjör?
„Nei.“
Hvernig metur þú stööu Flugleiöa
í dag?
„Eg met hana sem þokkalega
góða. Það er ljóst að það þarf að
styrkja eiginfjárstöðu fyrirtækisins
og ég trúi því að það megi vinna fé-
laginu þann veg á næstu misserum
Hörður Sigurgestsson
að það verði grundvöllur til þess. Til
þess eru tvær leiðir, annars vegar að
fyrirtækið sé rekið með hagnaði og
hins vegar að selja nýtt hlutafé í fyr-
irtækinu, og mér þykir mjög eðlilegt
að á næsíu misserum verði unnið að
því. Það er hins vegar rétt að til þess
að það sé hægt að selja hlutabréf á
breiðum grundvelli þurfa að koma
til lagfæringar á skattareglum um
hlutabréf."
Telur þú aö hœgt veröi aö leysa
vanda Flugleiöa án þess aö ríkiö
hlaupi undir bagga?
„Ég held að staða Flugleiða sé slík
að fyrirtækið hafi alla möguleika til
að bregðast við vandamálum og þá
án stuðnings opinberra aðila."
komu félagsins væri einfaldlega sú,
að Flugleiðir hefðu misst alltof stór-
an hluta farþega sinna niður á
lægstu fargjöld. Mun fleiri en nauð-
synlega hefði þurft og væri þarna
slælegu tekjustjórnunarkerfi um að
kenna. Þetta væri vandamálið sem
þyrfti að taka á. Sem dæmi má
nefna að hægt mun að ferðast með
Flugleiðum frá New York til Lúxem-
borgar með viðkomu á Keflavíkur-
flugvelli fyrir um 140 dollara eða
um 5.400 krónur. lnni í þessu verði
er falin máltíð með víni og síðan
morgunverður í Keflavík. Niður-
staðan er því sú að svo virðist sem
stjórnendum Flugleiða hafi einfald-
lega orðið stórlega á í messunni,
þegar ákvörðun var tekin um verð-
lagningu fargjalda yfir Atlantshafs-
ála.
Heimildarmaður HP, sem þekkir
Flugleiðir mjög vel, orðaði ástandið
svo, að eftir því sem félagið flytti
fleiri farþega þeim mun meiru tap-
aði það!
TÍMAMÓT
Stjórn Flugleiða þarf því að grípa
til ráðstafana. Það er Ijóst að dregið
verður úr tíðni ferða til áfangastaða
í Bandaríkjunum og að sumir
áfangastaðir verða aflagðir og verð-
ur Orlando þar sennilega efst á
blaði. Vitað er að sumir stjórnar-
manna Flugleiða telja einu skyn-
samlegu leiðina þá að draga sem
mest má úr öllu flugi til Bandaríkj-
anna, meðan aðrir viija reyna að
vinsa úr og halda bestu bitunum.
Þetta getur ekki gerst á þessu ári þar
sem flugáætlanir eru fastnjörvaðar,
en á árinu 1989 má búast við veru-
legum breytingum. Flugleiðir fluttu
um 290 þúsund farþega til Banda-
ríkjanna og frá á síðasta ári, á með-
an að um 300 þúsund farþegar voru
fluttir til Evrópu og frá. Það virðast
hins vegar vera takmarkaðir mögu-
leikar fyrir Flugleiðamenn að mæta
samdrætti í Bandaríkjaflugi með
aukningu á flugi til Evrópu, jafnvel
þó þeim takist að selja meira af flug-
ferðum til Bandaríkjanna í Evrópu.
Flug til Kaupmannahafnar og Lond-
on er það sem gef ur langmest af sér
fyrir félagið og annað flug til Evrópu
nánast til málamynda.
SAMVINNA VIÐ ERLEND
FLUGFÉLÖG
Ýmsir hafa orðið til að nefna að
Flugleiðir verði að snúa sér til ann-
arra flugfélaga erlendra til að snúa
sig út úr þessum vanda. Forráða-
menn Flugleiða hafa hins vegar
neitað því að samvinna við banda-
rísk flugfélög, frekari en nú tíðkist,
komi til greina og að engar samn-
ingaviðræður við SAS-flugfélagið
hafi átt sér stað. Flugleiðir hafa flug-
leyfi til þriggja borga í Bandaríkjun-
um sem SAS kynni að hafa áhuga
á og því hefur mönnum komið til
hugar að Flugleiðir gætu gert sér
mat úr því. Að hinu er að gæta að
SAS stendur í stórræðum til að
tryggja sér stöðu í framtíðinni sem
stórt alþjóðlegt flugfélag og hefur í
því skyni reynt að kaupa bæði
SABENA í Belgíu og British Cale-
donian í Bretlandi. Þó svo ekki hafi
orðið af þessum samningum mun
SAS ekki í náinni framtíð hafa auga-
stað á „litlum fiskum” eins og Flug-
leiðum.
ENDURNÝJUN
FLUGFLOTA — AUKNING
HLUTAFJÁR
En stjórn Flugleiða stendur
frammi fyrir frekari fjárhagsvanda-
málum en þeim sem hafa skapast á
síðasta ári vegna Ameríkuflugsins.
Eins og kemur fram í viðtali við Sig-
urð Helgason hafa Flugleiðamenn
gert áætlanir um að endurnýja allan
flugflota félagsins á næstu 5 til 7 ár-
um. Til þess þarf augljóslega fé og af
þeim rótum mun þörf félagsins fyrir
aukið hlutafé fyrst og fremst vera
sprottin. Ætlar stjórn Flugleiða að
leggja fyrir aðalfund, sem haldinn
verður þann 22. þessa mánaðar, að
hlutafé verði aukið um 50% með út-
gáfu jöfnunarhlutabréfa.
Þegar kemur að því að útvega
aukið hlutafé í jafnstórt fyrirtæki og
Flugleiðir koma tvær leiðir helst til
greina. Annars vegar sú hefð-
bundna að fjársterkir aðilar og fyrir-
tæki leggi til það fé sem til þarf.
Hinn kosturinn er að opna greiðari
leið fyrir almenning til að fjárfesta í
hlutabréfum. Horfa menn þá til
þeirra milljarða sem liggja í sparifé
landsmanna og í skuldabréfum.
Hugmyndin er sem sagt sú að hluta-
bréf fái aðra meðferð í skattalögum
en hingað til og að kaup á hlutabréf-
um verði jafnsjálfsögð fyrir almenn-
ing og að leggja aurana sína inn á
bók. Slík lagabreyting kæmi auðvit-
að fjársterkum aðilum ekki síður til
góða og gerði draum margra fjár-
málaspekúlanta um „alvöru” hluta-
bréfamarkað að veruleika. En til að
þessi draumur geti orðið að veru-
leika þarf ríkið að beita sér fyrir nýj-
um lagasetningum þessa efnis, en
undirbúningur þeirra mun reyndar
vera kominn vel á veg. Ríkið kæmi
því Flugleiðum til hjálpar á nýjan
leik — þó að á óbeinan hátt sé.
SAMDRÁTTUR —
UPPSAGNIR
Erfitt er að spá um afleiðingar
samdráttar í Ameríkufluginu og fer
það auðvitað fyrst og fremst eftir því
Er þaö tapiö á Noröur-Atlantshafs-
fluginu sem er aöalorsök slæmrar
fjárhagsstööu félagsins núna?
„Já, það kemur þannig út, en það
fer eftir hvernig á það er litið því all-
ur annar rekstur nýtur góðs af
Atlantshafsfluginu. Megnið af tekj-
unum kemur inn í fyrirtækið í gegn-
um Atlantshafsflugið og hefur alltaf
gert. En vélarnar eru gamlar og við-
haldið er dýrt, en svo hefur þetta
kannski ekki verið rekið með nógu
mikilli aðgát. Það er alveg nauðsyn-
legt að rétta þetta af, því það er sölu-
hagnaður af vél sem kemur í veg
fyrir tap, það er auðvitað ekki vel
gott.”
Þú vilt meina aö þaö heföi mátt
reka þetta betur?
„Já, ég held að það hefði mátt
skoða þetta betur og hafa meiri að-
gát. Það varð mikill samdráttur fyrir
nokkrum árum hjá félaginu, en síð-
an þegar farþegaf jöldi fór að aukast
hefur ekki verið passað nógu vel
upp á; félagið hefur verið þanið of
mikið út of fljótt. Samkeppni í flugi
yfir Atlantshafið hefur aukist mikið,
þannig að við höfum ekki getað
fengið upp í kostnað, auk þess sem
kostnaður innanlands hefur aukist
heilmikið. En þá var jafnvel talað
um að hætta alveg Norður-Atlants-
hversu víðtækur sá samdráttur
verður. Verði þeir stjórnarmenn of-
an á sem telja að allt Ameríkuflug sé
dauðadæmt má búast við að allt að
fjórðungi starfa hjá Flugleiðum
verði í hættu. Nú starfa hjá félaginu
rúmlega 1.700 starfsmenn, þannig
að hér er um að ræða ríflega 400
manns. Kæmi niðurskurðurinn þá
fyrst og fremst niður á starfsfóiki
sem vinnur við sölustörf í Banda-
ríkjunum, flugliðum og flugáhöfn-
um. Eflaust yrði reynt að dreifa áfall-
inu yfir nokkurn tíma og reyna að
finna tímabundnar leiðir til úrbóta,
svo sem að auka leiguflug félagsins
í öðrum heimshlutum. Hætt er við
að afleiðinga yrði vart í hótelrekstri
og öðrum ferðamannaiðnaði hér á
landi og gætu þá ýmsir hóteleigend-
ur, sem þegar standa höllum fæti
með nýbyggð hótel og þungan fjár-
magnskostnað, riðað til falls.
NÝ STJÓRN — NÝIR
TÍMAR?
Ekki eru allir stjórnarmenn jafn-
svartsýnir á framtíð Ameríkuflugs
og víst má telja að ekki komi til
greina að leggja það allt niður. Það
getur þó skipt miklu máli varðandi
framtíð félagsins, og þar með fram-
tíð margra starfsmanna þess, hvaða
ákvarðanir verða teknar á næstu
mánuðum. Flugvélakaup á næstu
árum verða auðvitað að miðast við
þarfir félagsins eins og þær eru tald-
ar verða. Spurningin verður því sú:
Hverjar verða þarfir félagsins og
hverjir munu skilgreina þær þarfir?
Verður flogið áfram til Ameríku
eða ekki? Verður haldið áfram að
bjóða lág flugfargjöld með lág-
markstilkostnaði eða á að stefna á
lúxus-línuna? Þarf stórar vélar og
flugþolnar eða smærri vélar, nýjar
vélar eða má láta sér nægja eldri
flugvélakost? Verður í framtíðinni
reynt að tengjast stórum erlendum
Kristjana Milla Thorsteinsson
hafsfluginu, en ég heid að það detti
það engum í hug núna.“
Nú er aöalfundur framundan og
mannabreytingar í stjórn hugsan-
legar. Áttu von á breytingum?
„Nei, ég veit ekki til þess. En ég
býst ekki við að það verði ljóst fyrr
en nær dregur aðalfundi."
En hvernig líst þér á stööu Flug-
leiöa í dag?
„Mér líst náttúrulega ekki vel á
hana, það er ekki gott þegar tap er.“
Kristjana Milla Thorsteinsson um tap Flugleiða:
EKKI NÆG AÐGÁT
6 HELGARPÓSTURINN