Helgarpósturinn - 17.03.1988, Blaðsíða 36

C^iRb^
IrPUrf*

COvO v^c\ 0 c
c\ ve^
4'n<^''rsvorii'C
f /■” U.f 8BSS5R 1 - - 1
e «3C;5 8&:®4é|
jí ft IÆ 837983 KSskj SÞ3 33E I s, 1 r! : i
) !^í I
;öc£;»i;io úMI ?\
/ >
Graffiti hefur hlotið nafnið
veggjakrot á ritskoðaðri íslensku.
Veggjakrot er íslendingum að
mestu framandi. Hér tíðkast það í
sáralitlum mæli og alls ekki þar
sem algengast er erlendis, á kló-
settum. Hér er veggjakrot að
mestu fordæmt sem subbuskap-
ur unglinga á strætóskýlum, í fá-
förnum hliðargötum og í reykinga-
hornum grunnskóla. Alls kyns
ástarjátningar og klám er yfir-
gnæfandi með tilheyrandi mynd-
skreytingu, en spakmæli og heim-
spekivangaveltur sjaldgæfari. En
svo eru gullkorn inn á milli.
Veggjakrotsmenning á sér
langa sögu og til er varðveitt
veggjakrot í Pompei frá árinu 79
eftir Krist. Miklu eldri eru veiði-
mannamyndirnar á hellaveggjum
Suður-Frakklands, sem í dag eru
nær eina heimildin um menningu
frumbyggja Evrópu. Erlendis eru
þeir sem krota á veggi eldri en hér
og krotið oftast þroskaðra og ann-
ars eðlis. Heimspekilegar tilvitn-
anir og tilvistarvangaveltur eru
áberandi, að ónefndum pólitísk-
um gífuryrðum, „cannibalisma"
og gagnrýni á tíðaranda samtím-
ans. Hér eru veggjakrotarar yngri
og kúk- og piss-brandarar meira
áberandi auk klámsins. Það er eitt-
hvað sem veldur því að íslend-
ingar tvítugir og eldri leggja
veggjakrot alfarið niður, en erlend-
is halda menn því áfram fullorð-
insárin, a.m.k. á meðan þeir eru
ekki komnir í ábyrgðarstöður hjá
því opinbera. Annað er eftirtektar-
vert að karlar stunda veggjakrot
miklu meira en konur.
truÁu/t’rrrwd
srtwm/rrb-
Veggjakrot er gróinn þáttur í
vestrænni menningu, þó erfitt og
kannski óþarft sé að skilgreina það
eitthvað nánar. Er það uppreisn,
útrás óánægju, óhamingju og
vanlíðunar, ófullnægð tjáningar-
þörf eða bara óeðli þurfandi kló-
settgesta og sóðaskapur illa al-
inna unglinga á gelgjuskeiði?
Veggjakrotið er hvað sem líður
staðreynd. Það er tjáningarmáti
allra mögulegra hugsana og til-
finninga, umhverfisskreyting sem
ekki nokkur hreinsunardeild fær
afmáð með ajaxi, skrúbb eða
málningu. Það vex jafnharðan út
úrsteinsteyptum veggjunum eins
og marglitur villigróður á götum
mannlausrar borgar.
Til að einfalda hluti mjög mikið
er íslenskt veggjakrot að mestu
þrenns konar; Kynlífstextar, klám-
teikningar og ástarjátningar,
blótsyrði og upphrópanir á enska
tungu og að síðustu hljómsveitar-
nöfn. Svo skarast þetta allt út og
suður. Svona einfalt er íslenskt
veggjakrot. Einstaka krotari gerir
tilraun til að víkka út formið og
yrkisefnið, en oft er þá um þýð-
ingu á erlendum frösum að ræða
eða staðfærða eftiröpun.
Af M
WhHÍI vh 1
| NgBwWVtl
Athygliverðasta fyrirbærið í ís-
lenskri veggjakrotsmenningu er
dularfullir heimspekifrasar merkt-
ir hálfmána og bókstafnum X sem
sést hafa víðs vegar um Reykjavík
og enginn veit fyrir hvað standa,
hvort þar einn maður að verki eða
heill skátaflokkur. Undir hálfmán-
anum má lesa: Sæstu fyrst við
þögla vininn og Konur hafa lítinn
heila. Undir þann síðari hafði ein-
hver bætt við:... segja karlar með
lítil tippi. Algengt veggjakrot er
umsögnin Pylsan er ónýt, oft
skrifað með einföldu /-i. Stafsetn-
ingarvillur eru reyndar mjög al-
gengar í veggjakroti og meðvitað-
ar að auki. Þær verða því að skoð-
ast sem hluti af uppreisn krotar-
ans. Enska er afar áberandi í ís-
lensku veggjakroti og sýnir glöggt
engilsaxnesk menningaráhrif auk
þess sem veggjakrotsmenningin
er innflutt. Önnur dæmi af ís-
lensku og innfluttu veggjakroti
eru eftirfarandi: — Lífið er sjúk-
dómur sem smitast við kynmök
— Rauðhetta er rússnesk getn-
aðarvörn — Kona án karlmanns er
eins og fiskur án reiðhjóls og ein-
hver hefur bætt við já eins og
óupptrekktur þorskur — Ef klám
er útrás fyrir kynsoltið fólk, hvers
vegna eru hungruðum ekki gefnar
matreiðslubækur? — Þegar guð
skapaði manninn var hún á túr —
Ríkisútvarpið hefur alltaf veríð
hálfrar aldar gamalt (upphaflega
sagt um BBC) — Hjálpaðu lögg-
unni, lemdu þig sjálfur (einhver
hefur nýlega bætt við) það nægir
að fara úrjakkanum — Efþú drífur
hingað ættir þú að gerast slökkvi-
liðsmaður (skrifað uppi við loft á
pissuskýli) — Mikki mús er rotta
— Að kyssa reykingamann er eins
og að sleikja öskubakka — Lennon
er dauður, Elvis er dauður og mér
líður ekkert mjög vel sjálfum.
í erlendri veggjakrotsmenningu
erfræg sagan af Kilroy. Kilroy kom
fyrst fram í seinni heimsstyrjöld-
inni og skilaboð hans voru einföld:
Kilroy varhér. Hann náði hins veg-
argífurlegri útbreiðslu líkt og hann
gerði ekki annað en að ferðast um
heiminn og skilja eftir sig slóð á
klósettum, veggjum og neðan-
jarðarlestum. Vöruskorturinn sem
stríðinu fylgdi varð Kilroy líka að
umtalsefni: Hva' enginn bjór? eða
Hva' ekkert kex? voru algengir
fylgifiskar Kilroys. Hann hefur lifað
síðan og er fyrir löngu orðinn
áberandi hvarvetna þar sem eitt-
hvað er krotað. Tákn hans er karl
að kíkja upp fyrir múrvegg. Slóð
hans liggur frá suðurskautinu til
Jan Mayen, frá New York og
hringinn. Eftir stríð var auglýst eft-
ir Kilroy og uppgjafahermaður frá
miðríkjunum gaf sig fram. Hann
hafði það verkefni í stríðinu að
deila sprengjum og öðrum stríðs-
búnaði til hinna ýmsu herstöðva
bandamanna, úr vöruhúsum hers-
ins í Bandaríkjunum og síðar í
Bretlandi. Hann hóf merkja sér
kassana með Kilroy var hér og
boltinn tók að rúlla. Ensk útgáfa
sögunnar er töluvert öðruvísi og
þar hefur Kilroy oft hlotið annað
nafn, Chad eða Clem. Stundum
birtast þeir sem tvær persónur og
skrifast þá á: Hva' enginn Kilroy?
FUOTT
(xOQOT
Veggjakrot í Bretlandi og
Bandaríkjunum sýnir miklu lengri
þróun og ríkari krothefð en hér-
lendis og víðast annars staðar, auk
þess sem teikningarnar og mál-
verk sem orðunum fylgja eru oft
ekkert minna en glæsileg lista-
verk, gerð af langskólagengnum
listamönnum. Þá skilja veggja-
krotarar oft eftir sig tákn sem aðrir
skilja og þannig geta iðnir krotarar
þekkt hver annan af verkum sín-
um og skrifast á til dæmis í neðan-
jarðarlestum New York-borgar.
36 HELGARPÓSTURINN