Tíminn - 02.06.1917, Blaðsíða 2

46
T í M I N N
sjálft, að bóndinn stæðist við að
gjalda manni hærra kaup fyrir að
láta slá með sláttuvél en orfl. Og
svo er það hvar sem komið yrði
að hentugra tæki eða betri aðferð
en áður hefir verið notuð.
r
a
Eftir Pál Zóphóníasson.
Á síðustu árum hefir all mikið
verið rætt um það, að nauðsyn
bæri til þess, að flytja til landsins
hrúta af erlendu holdakyni, og
nota þá handa nokkru af ánum
okkar, til þess eins að fá dilkana,
sem slátrað er, fallþyngri og verð-
meiri.
Eggert Briem, frá Viðey, hreyfði
þessu fyrstur í Búnaðarritinu árið
1907 (bl. 32—36). Hann sá, af
þeim arfgengisrannsóknum, er þá
voru kunnar, að bráður þroski
mundi vera andstæða seinláts
þroska, og mikill fallþungi hlyti að
vera andstæða lítils fallþuga. Hann
sá líka að ef þessar tvær eiginleika-
andstæður sameinuðust í sama ein-
stakling, þá hlaut hann að fá eigin-
leika, sem væri mitt á milli for-
eldranna eða verða það sem við
köllum óhreinkynjaðan miðlung.
Af þessu sá hann það, að það
hlyti að vera arðvænlegt að nota
hrúta af ensku bráðþroska holda-
kyni handa ánum okkra, sá að
dilkarnir hlutu að verða vænni.
En þetta sáu þá fáir, og um málið
var lítið rætt.
Tveim árum síðar ritar Hall-
grímur iPorbergsson í Búnaðarritið,
og skýrir frá því hvernig Englend-
ingar nota þessa einblendingsrækt
til þess að fá arðsamari dilka, fall-
þyngri dilka, og hvernig þeir með
því margfaldi arðinn af sauðfé
sinu. H. I*. vill nú fyrir hvern
mun að við reynum þetta hér hjá
okkur. Hann vill að við fáum
okkur enska hrúta af bráðþroska,
fallþungu ensku kyni, og notum þá
handa ánum okkar, og hann var
og er samfærður um, að það yrði
arðvænlegt fyrir okkur.
Um þetta leyti, eða nokkru síð-
ar, myndast þá líka félag í Þing-
eyjarsýslu, er ætlaði sér að gera
tilraun með þetta, og var það mest
fyrir tilstilli Hallgríms. En tilraun
þessi komst aldrei í framkvæmd,
því þeir fengu aldrei leyfi til
að flytja féð inn. Dýralæknir
landsins, Magnús Einarsson
lagði á móti því að stjórn-
arráðið veitti undanþágu frá lög
unum, er banna innflutning búfjár
til landsins, og þegar stjórnarráð
Islands, sem gjarnan vildi veita
leyfið, snexi sér til dýralæknaráðs-
ins í Danmörku og leitaði álits þess
urn þetta mál, var það M. E. sam-
mála og lagði eindregið til að leyfið
yrði ekki veitt. Og þegar málinu
var svo komið, sá stjórnarráðið
sér ekki fært að veita undanþágu
frá lögunum, og synjaði um leyfið.
Síðan er nú búið að rita all
mikið um þetta mál, bæði í Bún-
aðarritið, Frey og dagblöðin, en út
í það verður ekki farið hér.
Fyrir síðasta búnaðarþingi lá
xetta mál, og á því var stjórn
Búnaðarfélags ísfands falið »að fá
fullnaðarvitneskju um þau vand-
cvæði, er á því væru, sakir sýk-
ingarhættu, að flytja inn kynbóta-
xening til takmarkaðrar kynblönd-
unar« (Búnaðarritið 1915 bl. 300).
í tilefni af þessari samþykkt,
skrifaði stjórn Búnaðarfélags Is-
lands öllum þrem dýralæknum
landsins, og hafa þeir nú allir sent
svör sín, og álit um þetta mál, og
eru þau prentuð í Búnaðarritinu.
(1916 bl. 279—283 og 1917 bl.
180—188.)
Og hvað segja þá dýralæknarnir?
Sigurður Einarsson, virðist alls
ekki mótfallinn því að leyft sé að
flytja kynbótafé til landsins, en
hann segir að innflutningurinn verði
að vera undir síröngu eftirliti dýra-
lækna, og hinar innfluttu skepnur
verði að vera undir þeirra höndum
svo lengi sem þörf krefur.
Magnús Einarsson, er algerlega
móti því að innflutningur sé leyfð-
ur og er það af þrem ástæðum.
Fyrst og fremst af því að nýir
sjúkdómar geti fluzt inn með fénu,
í öðru lagi af því að innlenda kyn-
ið kynni að veiklast og í þriðja
lagi af því að hálfblóðsskepnurnar
verði notaðar til undaneldis.
Telur hann upp ýmsa sjúkdóma,
sem inn geti fluzt, og eru sumir
þeirra til hér eins og t. d. berkla-
veikin, en aðrir þeirra auðþekktir
hverjum dýralæknir eins og »snívi«,
og enn aðrir sem alls ekki sjást
þó þeir búi í skepnunni, fyr en
seint og síðar meir, og kanske
aldrei.
Hannes Jónsson er bæði búfræð-
iskandidat og dýralæknir, enda
finst mér hann sjá og skilja þetta
mál langbezt af dýralæknunum.
Hann bendir fyrst á það, að
sýkishættan sé mismikil eftir því
frá hvaða landi skepnurnar séu
fluttar, og nefnir dæmi því til sönn-
unar. Síðan talar hann um, hvað
önnur lönd geri, og segir þau leyfa
innflutning, en takmarka hann, og
setja reglur þar að lútandi.
Hér býst hann við að, að inn-
flutningur verði einungis leyfður
frá Bretlandi og Norðurlöndum,
og talar síðan um sýkingahættu þá
er stafað geti af innflutningi þaðan.
Hann talar um tvennskonar sýk-
ingarhættu, eins og Magnús, sem sé:
1. Veiklun í hinum innílutta
blandaða kynstofni og
2. Innílutning nýrra sjúkdóma,
sem ílestir munu orsakast af þekkt-
um eða óþekktum snýkjuverum.
Við 1. er hann ekki liræddur, ef
eingöngu á að nota hinar innlluttu
skepnur til að fá hálfablóðsfé til
sláturframleiðslu, en hann veit
varla, sem heldur ekki er von,
hvað skilja beri með »takmarkaðri
kynblöndun«, því hvergi er sagt
hvar takmarkið sé. Og eg fæ held-
ur ekki séð að hættan sé nokkur,
þó aðeins væri fengnir hrútar og
notaðir til að fá vænni dilka. sem
allir væru drepnir að haustinu. Og
annað viljum við ekki sem viljum
leyfa innflutninginn.
Sjúkdómum sem inn geta fluzt
skiftir hann í þrent.
1. Sjúkdóma, sem svo vel eru
þektir að hægt er með vissu að
ganga úr skugga um hvort skepn-
an hefir þá, eða ekki.
2. Sjúkdóma, þar sem dvalar-
tími sýkiverunnar í dýrinu er ekki
lengri en svo, að sjúkdómurinn
brýst út rétt eftir að skepnan kem-
ur hingað, eða á meðan á ferðinni
stendur.
3. Sjúkdóma sem hafa svo lang-
an dvalartíma, og eru svo hægfara,
að þeir sýna sig kanske aldrei með
glöggum einkennum í sjálfri skepn-
unni, þó hún hafi þá, og sýki aðra
sem sjúkdómseinkennin þá oft
sjást á.
Það eru þessir tiltölulega fáu
sjúkdómar, sem eru í 3. ílokki, sem
hættan stafar frá, og nefnir H. J.
þar lifrarflyðruveikina. En lifrar-
flyðrutegundirnar séu tvær, sem
orsaka veikina, lifa til skiftis í kúm
eða kindum og snigiltegund einni,
sem enginn veit enn með vissu,
hvort til er hér á landi. Aðra sjúk-
dóma nefnir Hannes ekki, sem
hætta stafar af, hvað sauðfé sneit-
ir, en telur nokkra sem eru í
hrossum kúm og svínum og því
ekki við koma sauðfénu. Hannes
segir að það sé með öllu ómögu-
legt að búa svo um hnútana, að
nýir sjúkdómar geti ekki borist til
landsins, ef innflutningur búfjár sé
leyfður, en allan fjöldan megi
forðast.
En svo spyr H. J. hvort við nú
höfum trygging gegn því að nýir
sjúkdómar berist til landsins, ef
við forðumst innflutning búpen-
ings? Og hann svarar spurningu
þessari með ákveðinni neitun.
Hann bendi á að sýkikveikjurn-
ar geti hæglega borist til landsins
með hálmi, heyi, mörgum búfjár-
afurðum og ýmsum umbúðum, sem
auðveldlega hafi getað verið notað-
ar áður í útlöndum.
Lögin um bann gegn innflutningi
tryggi okkur því alls ekki gegn
innflatningi nýrra sjúkdóma, á með-
an við leyfum óhindraðan innflutn-
ing á vörum sem eru eins hættuleg-
ar, og jafnvel hœttulegri, þegar þœr
koma frá löndum, þar sem fleiri ill-
kynjaðir sjúkdómar eru til. en raun
er á i Englandi og á Norðurlöndum.
Því sé ekki um annað að ræða en:
Annaðhvort að banna allan inn-
flutning búfjár og allrar þeirrar
vöru, sem sýkingu geta valdið,
þannig að trygging fáist fyrir því
að við framvegis getum bægt frá
oss nýjum aðflutlum búfjársjúk-
dómum
eða leyfa takmarkaðan innílutn-
ing á hvorutveggja, Ieitast þó við
að búa svo um hnútana að sýki-
hættan verði sem minst.
Erlendis segir H. J. síðari leið-
ina farna, en sjálfur leggur hann
engan dóm á hvort sé betra; þó
finst mér eg íinna að hann sé með
síðari leiðinni, enda fæ eg ekki
skilið annað af jafn skynsömum
og framsæknum manni og H. J. er.
Af þessu er augljóst að þingið
hefir ekki vitað, hvað það var að
gera, þegar það samþykti bannlögin.
(ekki vínbannlögin heldur búfjár-
aðflutningslögin.) Það ætlar sér að
útiloka það að nýir sjúkdómar
flytjist til landsins, en gerir það
alls ekki. Og þegar nýir sjúkdóm-
ar hafa ekki fluzt til landsins er
það ekki þingmönnunum og bann-
lögunum að þakka heldur eingöngu
tilviljun.
Og vilji þeir útiloka að nýir
búfjársjúkdómar flytjist til landsins,
verða þeir líka með búfénu að
banna innflutning ýmsra vöruteg-
unda, og það sumra vara, sem eng-
inn vill missa.
En þegar málið nú horfir svona
við, en fullvissa er á hinn bóginn
fyrir því að dilkar undan bráðþroska
hrút af fallþungu ensku kyni, og
ánum okkar yrðu mun vænni en
dilkar okkar eru nú, þá fæ eg ekki
séð, hver ástæða er til að halda
fast við þau lög, sem nú eru.
Mér finst þó réttara að leyfa
innflutning á hvorutveggja en hafa
eftirlitið nógu strangt.
(Frh.
jjlððin 09 samvinnan.
Því hefir verið haldið fram af
einstöku mönnum, að íslenzku
blöðin flest væru fremur hliðholl
kaupmensku, en andstæð sam-
vinnuhreyfingunni. Þykir þess nú
kenna glögglega upp á síðkastið.
»Norðurland« hefir gengið lengst í
því efni. Næst kom »Landið« á
dögunum með hina stórfrægu grein
eftir P. þar sem komist var að
þeirri niðurstöðu, að verzlnnin vœri
þvi betri, sem arðurinn lenti á fœrri
höndum. Verður það ekki skilið öðru-
vísi en svo, að verzlunin sé því
betri, sem kaupmönnum tekst full-
komlegar að rýja almenning. Loks
kemur svo »ísafold«. Hún flutti
með velþóknun árásargreinar Garð-
ars Gíslasonar á kaupfélögin og
Sláturfélag Suðurlands. Þó að þær
væru bæði langar og ekki aðdáan-
legar að frágangi, en blaðið hins-
vegar sífelt að kvarta um rúm-
leysi, var nóg rúm fyrir þœr, og
ekki þörf athugasemda. Ef blaðið
væri hlutlaust í þessum deilumál-
um, mundi það hafa leyft sam-
vinnuinönnum að bera hönd fyrir
liöfuð sér. A. m. k. var ekki síður
ástæða til þess, heldur en við for-
stjóra hins illræmda steinolíufélags.
En svo hefir ekki reynst. Grein til
varnar Sláturfélagi Suðurlands eftir
einn af stjórnendum þess, hefir
ekki enn birst þar, en kunnugt er
þeim sem þetta ritar, að hún var
send ísafold. Og svargrein Jóns
Gaula kom seint og síðarmeir,
stykkjuð sundur í tvent, síðari
hlutinn geymdur, eins og væri til-
gangurinn sá, að slíta samhengið
og reyna að draga úr áhrifunum.
Og síðast klykkir blaðið út með