Tíminn - 25.03.1919, Blaðsíða 2

78
TÍMINN
Næsta alJ>iogi.
Það liggja stórkostleg verkefni
fyrir næsta alþingi. Stjórnarskrár-
breyting og fjárlög fyrst og fremst.
Og þvínæst bíður úrlausnar hvert
stónnálið á fætur öðru. Fjárhagur
landssjóðs er flestum áhyggjuefni,
skattamálin krefjast bráðrar úr-
lausnar; þá eru launamálin, sam-
göngumálin og atvinnumálin, og
síðast en ekki sist fossamáiin.
Menn spyrja: Á næsta alþingi
að ráða fram úr öllum þessum
málum?
Fað verður ekki hjá þvi komist,
að afgreiða stjórnarskrárbreyting
og Qárlög á næsta þingi. Og svo
standa kosningar fyrir dyrum.
Væri það ekki miklu sennilegra,
að láta a. m. k. mikið af hinum
málunum óútkljáð endanlega á
þinginu í sumar og leyfa þjóðinni
að átta sig á þeim og skipa þingið
með tilliti til þeirra.
Afstaðan til þessara mála mun
það verða sem fyrst og fremst
skiftir flokkum um kosningarnar.
það á að vera siöferðileg skylda
flokkanna, að leggja það skýrt
á borðið, hvernig þeir vilja leysa
þessi mál. — það myndi hjálpa
mjög til að skapa heilbrigt pólitískt
Uf i landinu um kosningarnar.
Það myndi hjálpa mjög til um það,
að þessum málum yrði heppilega
ráðið til lykta. Þingið, sem nú
situr, er sundurleitt. Það er kosið
á hinum gamla óhreina grundvelli.
t*að er lítil von til að það leysi
vel þessi vandamál. Það er og
eðlilegt að það leggi niður völdin,
þá er það hefí samþykt þá stjórn-
arskrárbreyting, sem er siðasti
liður í þeirri Jausn utanrikismál-
anna, sem þetta þing leiddi til
iykta.
Nýtt þing, kosið beint með til-
Uti til þessara mála, er miklu lik-
HJta.li úr lieimi.
Frakkland.
Sökum friðarfundarins heflr safn-
ast óhemju manugrúi til Parísar.
Húsnæði, fæði og hverskonar nauð-
synjar stigu geysimikið í verði.
Dýrtíðin varð meiri heldur en
meðan barist var og kafbátarnir
gerðu allar siglingar hættulegar.
Að lokum var almenningi nóg
boðið. Frumvarp var þá borið upp
i þinginu og búist við að það yrði
samþykt næstu daga á eftir. Sam-
kvæmt þvi mátíi hegna hverjum
þeim sem geymdi vörur, eða bækk-
aði verð þeirra óeðiilega mikið,
með hegningarhúsvist, frá einum
mánuði til þriggja ára. Sekt frá
400—4000 kr. Sami sökudóígur
getur hlotið hvorutveggi hegning-
una. Menn sem ekki hafa verslað
1. jan. 1915 verða hálfu ver úti.
Þá má dæma i tífalt hærri sekt
og lengri betrunarhúsvist. Meðan
sakfeldur maður er að afplána
hegningu sína á að vera auglýsing
legra til að leiða þau til lykta með
festu og samkvæmni.
Það er yfrið margt sem með
því mælir, að íþyngia þinginu í
sumar ekki um skör fram, þannig,
að það geti hafa lokið störfum
sinum svo snemma, að þjóðin
geti á venjulegum lima kosið hina
nýju fulltrúa, á hinum nýja grund-
velli.
t
Guðmundur Guðmundsson
skáld.
“ *
»Nú er Guðmundur skáld Guð-
mundsson dáinn«. Orð þessi ber-
ast nú mann frá manni um land
alt og varpa sorg og dapurleik yfir
hugi manna, þvi að allir vita, að
þjóðin hefir mist mikið. Hún hefir
ekki að eins mist eitt hið mesta
ljóðskáid sitt, heldur einmitt það
skáldið, sem heflr auðnast að varpa
meiri fegurðarljóma inn í huga
hennar en nokkru öðru skáldi,
sem nú er uppi.
Guðmundur skáld var kominn
út af fátækum foreldrum; fæddur
árið 1874.
Það mátti segja um hann, að
snemma beygðist krókurinn til þess
er verða vildi, hann fór snemma
að »gera bögur«. Hann hneigðist
þegar á unga aldri til bóknáms og
réðust þvi foreldrar hans í það,
að setja hann tii menta.
Þegar hann kom i latínuskólann,
tók að bera æ meira og meira á
skáldskap hans. Það, sem einkendi
sérstaklega allan kveðskap Guðm.
Guðm., þegar I byrjun, var lipurðin.
Það var auðséð, að hann varekki
eitt af þessum skáldum, sem þurfa
að knýja hörpuna af öllum kröftum,
frá dómstólnnum fest upp á skrif-
stofuvegg hans, þar sem lýst er
afbrotum og sekt húsráðanda.
Maður sem sannur er að sök um
óleyfllegt gróðabrall fær ekki leyfi
til að stjórna nokkru atvinnufyrir-
tæki í fimm ár á eftir. Fyrir ó-
hæfllega miliiliðsframkomu í nauð-
synjavöruverslun má dæma 4 alt
að því 70 þús, kr. sekt. Má af
þessu sjá að víðar en á Islandi
þarf að hafa hönd i bagga með
gróðabrallinu.
Friðarfundurinn heldur áfram
störfum sinum, en ekki skortir að-
finslurnar og þá hvað helst frá
Frökkum og Bretum. Eru þeir
harðastir i horn að taka móti
Þjóðverjum. í báðum þeim lönd-
um er undir niðri mikili mótþrói
gegn Wilson forseta. Þykja land-
vinningamönnum kenningar hans
og hugsjónir verða sér þrándur i
götu. Mikla gremju vakti það í
Frakklandi er friðarfundurinn byrj-
aði á ,því, að endurskapa Serbíu
og riki þau sem smiðuð verða úr
rústum Austurrikis. Þótti Frökkum
sínu nær að byrja á að gera upp
til þess að hún gefi frá sér óma.
Guðm. Guðm. var eins eðlilegt að
yrkja og þrestinum að syngja.
Hann var fæddur skáld.
Fyrsta ljóðabókin hans kom út
árið 1899. í henni eru mörg yndis-
leg kvæði, sem lifa nú á vörum
þjóðarinnar, enda gat hann sér þá
þegar góðan orðstír meðal skálda,
jafnvel þótt ýmsir þættust hafa hitt
og þetta út á hann að setja. Þar
næst komu Strengleikar út. Það
má ef tii vill segja um þá bók,
að í henni var efnið litið, en listin
mikil og svo mikil, að það er óvist
hvort nokkurt skáld hafi komist
lengra í islenskri rímlist. Svo rak
hvert ritið annað. Fyrst kom Gigjan,
þar næst hinn þróttmikli og gutl-
fallegi kvæðabálkur Friður á Jörðu,
síðan Ljósaskifti, viðlíka mikill
kvæðaflokkur um siðaskiftin og
seinast stærsta ljóðasafnið hans,
er kom út i hitt eð fyrra. Vonandi
liður ekki á löngu, uns einhver
tekur sér fyrir hendur að rita ýtar-
lega um Guðm. Guðm. og skáld-
skap hans.
Þá var hann ritstjóri blaðanna:
»Dags« á ísaflrði og Jólablaðs fé-
lagsins »Stjarnan í austria og
»Fréita« i Reykjavík.
Það mætti likja æfl Guðm. skálds
við sólrikan sumardag, en þó með
all-mikla »dagmála-deyfu«.
Skálda-Iundin er jafnan ör, og
margt annað betur geflð en að
standast freistingarnar. Það er og
ekki ólíklegt, að fleiri freistingar
liggi fyrir skáldum en öðrum mönn-
um, og er þvi ef til vill rangt, að
leggja á þau sania mælikvarða,
sem leggja verður á miðlungsmenn.
Og freistingarnar lágu fyrir Guðm.
Guðmunðssyni, ekki síður en öðr-
um.
1 ljóði einn i óbundnu máli, er
sem skáldið iíti yfir farinn veg, og
hann talar við höfund tilverunnar.
Þar minnist hann á »dagmála-
skiftin að vestan, milli Frakka og
Þjóðverja, og finna hverjar trygg-
ingar mælti reisa gegn því að
Þjóðverjar byrjuðu ófrið að nýju.
Þykjast Frakkar þá svo settir, að
eldurinn nái fyrst til þeirra, og sé
ósanngjarnt að taka ckki tillit til
þess.
< Bretland.
Bretar hafa, svo sem kunnugt
er, mikið setulið I Rinarlöndum.
Hermennirnir bafa lítið við að vera,
sem til berskapar heyrir. Heíir þá
verið tekið það ráð, að snúa her-
mannalifinu upp i skólavist. íjan-
úar voru um 40,000 sjáifboðaliðar
í skólum þessum. Fyrirlestrar þrjár
stundir fyrir hádegi. Síðari hlula
dags vinna lærisveinarnir heima.
Þegar Bretar unnu Jerúsalem
sendu þeir ávarp til Gyðinga út
um allan heim, að eftir stríðið
skyldi landið helga aftur verða
þeirra þjóðarheimili. Búist er við,
að Bretar muni þykjast best komnir
að því, að »vera eftirlitsraenn«
þessa nýja rikis. Fyrir stríðið voru
um 120 þús. Gyðingar í landinu.
deyfuna«, segist hafa vilst þrá-
sinnis af hinum rétta vegi, »ráfað
sem vilt barn í þoku út á eyði-
mörku«. Og það voru margir vinir
hans orðnir hræddir um, að hann
mundi verða úti á þeirri eyði-
inörkinni. Þar að auki var sem
skáldið hefði ekki um tíma neitt
fast undir fótum I andlegum efnum.
Hann átli við margt það að striða,
sem hlaut að gera alla viðreisn
erfiðari. »Eg stóð, — segirhann —
í striðustu straumröst efans, og
hvaif í hringiðu-bylji vantrúar og
vanskygni«. En þessu skáldi hlaut
þó að skjóta upp aftur. Hið »eilífa
aðdráttarafl kærleikans«, og guðs-
trúarþráin, sem hann bar í brjóstí
alla æfi, hlaut fyr eða seinna að
lyfta honum upp á við. Og i »skugg-
unum miklu« fann skáldið hina
»Ieiðandi hönd« og »áður en eg
vissi af — segir hann — stóð eg £
skinandi birtu og hafði frið«, /
Guðm. skáld Guðmundsson
kvætist Ólinu Þorsteinsdóttur frá
ísafirði. Og hann átti því ómetan-
lega láni að fagna að eignast ást-
ríka konu, sem varð bonum meira
en eiginkona, þvi að hún varð
honum sannur verndarengill, enda
segir hann sjálfur: »Þú sendir mér
engil þinn til að vaka yfir mér og
vera hjá mér«. Og hún vakti
sannarlega yfir honum, svo að
hann »steytti ekki framar fót sinn
við steini«. Hann varð upp frá því
hinn mesti reglumaður, trúin og
kærleikurinn höfðu gert kraftaverk.
Hann vann úr því meðal annars
mjög að bindindishreyfingunni hér
á landi, vildi reyna af öllum mættí
að stemma stigu fyrir hinu marg-
víslega böli, sem af ofdrykkjunni
leiðir.
Þau hjónin eignuðust þrjár dæt-
ur, er heita Hjördis, Steingerðm
og Droplaug. Það er auðsætt hvert
hugur skáldsins horflr, er hann
segir i óbundna Ijóðinu: »Látlu
Það var V* hluti ibúanna. Meðan.
á striðinu stóð hefir þeim drjúg-
ura fækkað. En hins vegar er gert
ráð fyrir, að tugir þúsunda munl
streyma til landsins undir eins og
friður er saminn. Við stórbrunann
I Saloniki urðu 80 þús. Gyðingar
húsviltir. Amerika og Bretland.
sem áður hafa verið griðastaður
landflótta manna, munu nú verða
lokuð um stund fyrir öllum inn-
flytjendum. Gert er ráð fyrir, að
ríkir Gyðingar muni eyða ot Qár
í að endurbyggja landið.
Influensan hefir herjað landið
greypalega frá því í haust og fram
á síðuslu vikur. Telja bresk blöð
ekki of mælt, að þetta sé ein hin
skæðasta drepsólt, sem yfir heim-
inn hafl gengið siðustu aldirnar.
Giskað á, að fullkoinlega 12 milj,
séu fallnar í valinn í öllurn lönd-
um, fyrir þessum voða-gesti.
Breskir milliliðir fara hamförum
móti öltu sljórnareftirliti um verð-
lag á nauðsynjavörum. En þar
sem þeir hafa komið sínu mált
fram, svo sem um »frjálsa« fisk-
sölu, hefir verðið hækkað til stórra