Morgunblaðið - 05.02.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1971
Útgefandi hf. Ácvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastj'óri Haratdur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjóifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
f lausasölu 12,00 kr. eintakið,
BARNALÍFEYRIR
/^rein Jónasar Guðmunds-
sonar í Morgunblaðinu í
fyrradag um velferðarríki og
barnalífeyri, hefur vakið
verðskuldaða athygli. Enda
talar þar maður, sem þekkir
þessi mál vel, sveitarstjórn-
armaður í nærfellt hálfa öld,
eins og hann segir sjálfur og
ráðuneytisstjóri í nær tvo
áratugi. í grein þessari gagn-
rýnir Jónas Guðmundsson
fyrst og fremst þrennt. í
fyrsta lagi upphæð bamalíf-
eyris, í öðru lagi innheimtu
meðlagsgreiðslna og í þriðja
lagi fellir hann mjög harð-
an dóm yfir hinu svokallaða
velferðarríki okkar og telur
greinilega, að það standist
ekki samjöfnuð við ríkjandi
ástand fyrir 1940.
Um síðastnefndu fullyrð-
inguna sýnist vafalaust sitt
hverjum. Þeir, sem muna ár-
in milli 1930 og 1940 og það
atvinnuleysi, sem þá hrjáði
þjóðina, draga væntanlega í
efa réttmæti þeirra sjónar-
miða, sem Jónas Guðmunds-
son setur fram. Á hinn bóg-
inn sýnir hann réttilega
fram á, að barnalífeyrir er
alltof lágur. Hann nam í árs-
lok 1970 1986 krónum á mán-
uði með hverju barni og get-
ur hver og einn spurt sjálf-
an sig, hvort unnt sé að láta
þá upphæð nægja til þess að
sjá fyrir þörfum barns. Um
þeta segir Jónas Guðmunds-
son m.a.: „Sé greiðslunni
deilt niður á 30 daga mánað-
arins verður daggreiðsla
bamsföður með einu barni
65 krónur á dag. Samkvæmt
landslögum, sem áður er til-
vitnað, á móðirin að fram-
færa barnið til jafns við föð-
urinn eða ætti að borga með
því 65 krónur á dag. Verður
þá framfærslan alls 130 krón-
ur á dag, eða kr. 3.900 á mán-
uði. Fyrir þetta á að veita
barninu alla umönnun og
þjónustu, húsnæði, fatnað og
allt annað, sem það þarfnast.
Öllum hlýtur að vera ljóst,
hversu fráleitt það er, og
þarf ekki á annað að benda,
en greiðslur með börnum á
sumardvalarheimilum, sem
voru sl. ár um og yfir 6000
krónur á mánuði, án þess
barninu væri lagt þar til ann-
að en fæði, húsnæði og eftir-
lit.“
Þá bendir Jónas Guðmunds
son á í grein sinni, að með-
lagsgreiðslur í heild námu
um 110 milljónum króna á
árinu 1970. A f þeim inn-
heimti Tryggingarstofnun
ríkisins um 10 milljónir kr.
frá barnsfeðrum, en sveitar-
félögunum tekst að inn-
heimta um 50—60 milljónir
af þeim 100 milljónum, sem
eftir eru. Afganginn verða
skattgreiðendur að borga.
Auðvitað er það fráleitt,
eins og greinarhöfundur
bendir á, að menn komist
upp með það að greiða ekki
þennan lágmarkslífeyri með
barni sínu eða bömum. Og
sá maður má vera illa stadd-
ur, sem ekki vill leggja metn-
að sinn í að standa skil á
slíkum greiðslum.
Mestu máli skiptir þó hitt,
að hér hefur verið bent á,
að meðlagsgreiðslur með
börnum eru mjög lágar, allt-
of lágar og á því verður að
ráða bót. En því miður er
þetta aðeins eitt dæmi af
mörgum um það, að trygg-
ingarkerfi okkar er alls ekki
sniðið að þörfum þeirra, sem
á aðstoð þurfa að halda. Áð-
ur hefur verið vakin athygli
á fjölskyldubótum og elli-
launum. Nú er bent á bama-
lífeyri. Hvað fleira skyldi
koma upp úr pokanum?
Þjóðgarður á Vestfjörðum
fTVeir þingmenn, þeir Matt-
-*■ hías Bjarnason og Pétur
Sigurðsson, hafa lagt fram á
Alþingi frumvarp um þjóð-
garð á Vestfjörðum. Leggja
þeir til, að svæði, sem mark-
ast að sunnan af línu, sem
dregin er úr botni Hrafns-
fjarðar í botn Furufjarðar
og nær m.a. yfir Sléttuhrepp
og hluta úr Grunnavíkur-
hreppi í Norður-ísafjarðar-
sýslu, verði friðlýst.
í greinargerð frumvarpsins
lýsa flutningsmenn þessu
landssvæði m.a. á þennan
veg: „Þetta landssvæði býr
yfir fjölbreytilegri náttúru-
fegurð. Þar eru fögur vötn,
ár og ósar með miklum sil-
ungi, stónengJeg björg, ið-
andi af fugli og lífi. Meðal
þeirra er hið stórbrotna
Hornbjarg, sem enginn getur
gleymt, sem þangað hefur
einu sinni komið. Margar
víkur á þessu svæði eru
mjög grasgefnar með töfr-
andi sumarfegurð. Jökulfirð-
ir frá Hestfirði til Hrafns-
fjarðar eru fagrir og frið-
sælir. í hlíðum þeirra eru
einhver beztu berjalönd, sem
finnast í landi okkar. Á
þessu landssvæði er víðast
ósnortin náttúra.“
Á undanförnum árum hef-
ur sívaxandi áherzla verið
lögð á að vernda þá staði á
landi okkar, sem mesta at-
hygli vekja fyrir náttúrufeg-
urð eða önnur sérkenni.

Kjarnorkukljiifur: Kjamorkan licfur enn ekki leyst olíuna af hólmt.
jjfc gjk ^v. r
Máv*1 MMJ ITAN UR HEIMI
Olíumálin
í tvísýnu
Olíumál Vestur-Evrópu
hafa komizt í alvarlega
hættu vegjna erfiðleikanna
i samning-aviðræðum al-
þjóðlegra olíufélaga og
olíuríkjanna við Persa-
flóa. í eftirfarandi Forum-
grein er fjallað um þá
óvissu sem ríkt hefur í sam-
skiptum olíufélaganna og
oliuríkjanna.
Eitt undarlegasta einkenni
þess ástands, sem hefur rikt
i olíumálunum, er það, að
mesta þörf olíufélaganna er
að mótherjar þeirra, olíu-
framleiðslulöndin, standi sam
einuð en ekki sundruð. Þetta
er gagnstætt því sem
verið hefur. Síðan mynd-
uð voru Samtök oliuútflutn-
ingslanda (OPEC: aðildar-
lönd eru Venezúela, Iran,
Irak, Kúwait, Saudi-Arabía,
Líbýa, Alsir, Quatar, Abu
Dhabi og Indónesia) fyrir
rúmlega tíu árum, hafa oliu-
félögin neitað að semja við
þau sem einn aðila og alltaf
gert þá kröfu, að samkomulag
yrði að takast milli einstakra
olluifélaga (t. d. Arameo, ír-
anska olíufélagsins eða
íraska félagsins) og ríkis-
stjórna þeirra landa, sem fé-
lögin starfa i. Ein af kröfum
olíufélaganna í yfirstandandi
deilu er, að hvers konar sam-
komulag verði að gera við
OPEC sem heild og að öll
aðildarríki samtakanna und-
irriti slíkt samkomulag. Horf-
ur hafa verið á því, að oliu-
félögin verði að slá af þess-
ari kröfu.
Önnur umskipti, sem átt
hafa sér stað, kemur fram i
afstöðu bandaríska dóms-
málaráðuneytisins. Þau um-
skipti tákna, að stærstu
olíufyrirtæki heimsins, sem
að meira og minna leyti eiga
rekstrarfélögin, geta upp á
sitt eindæmi samið um sam-
eiginlega lausn við ríkis-
stjórnir olíuframleiðsluland-
anna. Ein mesta hindrun í
vegi fyrir rökréttri og varan-
legri lausn hefur verið
sú, að aðalfyrirtækjunum
hefur ekki verið leyft að eiga
beinar viðræður sín á milli,
einkum um oliuverð, að við-
lagðri refsingu eða sektum
eða hvoru tveggja samkvæmt
bandarískum lögum, sem
beinast gegn starfsemi auð-
hringa (stóru olíufyrirtækin
hafa aðeins átt fulltrúa
í stjómum dótturfyrirtækj-
anna). Lög þeasi voru síðast
felld úr gildi í deilunni út af
þjóðnýtingu olíumannvirkj-
anna í Iran á árunum 1951-
54 til þess að gera bandarísk-
um olíufélögum kleift að eiga
þátt í þvi með öðrum að semja
um samkomulag, er leiddi til
þess að íranska olíusam-
steypan var sett á fót og að
olíuiðnaðurinn i Iran varð á
nýjan leik voldugt afl í
heimsmálunum. (Lögin voru
einnig felld úr gildi eftir
Súez-deiluna, en þá var
ástæðan flutningar með olíu,
ekki samningar um olíu).
Allt þetta og ferðalag sér-
legs sendimanns Nixons
Bandaríkjaforseta og greini-
legur uggur annarra vest-
rænna ríkisstjórna um niður-
stöður viðræðna þeirra, er
staðið hafa yfir í Teheran,
sýnir hversu alvarlegt
ástand ríkir um þessar mund-
ir í olíuiðnaðinum, og þar
með efnahagslífi allra vest-
rænna rikja (ekki sízt að
meðtöldu Japan, sem fær 90
af hundraði allrar 3Ínnar olíu
frá Persaflóa). íranskeisari
gerði allt sem í hans valdi
stóð á blaðamannafundi fyrir
skemmstu að leggja áherzlu á
alvöru ástandsins með því að
hóta að stöðva alla olíuflutn-
inga, ef ekki yrði gengið að
kröfum olíuframlelðsluland-
anna, og þar að auki með því
að vara við því, að ef vestræn-
ar ríkisstjórnir gripu til
íhlutunar í deilunni, gæti það
leitt til uppreisnar fátæku
þjóðanna gegn hinum ríku.
AIJKIN OLÍUÞÖRF
Hvemig hefur þetta
hættulega ástand skapazt, og
er ástandið nú í raun og veru
alvariegra en oft áður?
Sannleikurinn er sá, að
Evrópa og Japan hafa sífellt
orðið háðari olíu frá Norður-
Afríku og Miðausturlöndum,
og þörf landanna fyrir sí-
aukið magn eykst svo hröð-
um skrefum, að valdið hefur
breytingum á samskiptum
olíufélaganna og ríkisstjóma
allra landanna í Miðaustur-
löndum. Þetta er ekki aðeins
spurning um hundraðshluta,
þótt þeir séu svo háir að
breytingar sem fundur olíu
á Norðursjó eða gass í
Evrópu munu skipta litlu
máli. Það sem mestu varðar
er það óhemjumikla magn
olíu, sem nauðsynlegt er til
þess að hjól iðnaðarins haldi
áfram að snúast, og sú óum-
flýjanlega staðreynd, að
fjórir fimmtu olíunnar verða
enn sem fyrr að koma frá
þessum heimshluta.
Við þetta bætist, að óhjá-
kvæmilegt er að Bandaríkin
verði í vaxandi mæli háð inn-
flutningi olíu frá löndum ut-
an Vesturheims. Vafi leikur
um of mörg atriði til þess
hægt sé að spá nokkru með
vissu. í þvi sambandi má
nefna olíufundinn í Alaska,
sem óvist er hvað er mikill,
óvissan um hvort rannsóknir
og hagnýting á skyldum
sviðum á þekktum oliusvæð-
um í Bandaríkjunum borgi
sig, vaxandi notkun annarra
olíutegunda o.fl. En jafnvel
þótt höfð sé hliðsjón af bjart-
sýnustu spádómum er sýnt,
að farið getur svo að Banda-
ríkjamenn verði að flytja inn
þriðjung eða helming allrar
þeirrar olíu, sem þeir þarfn-
ast fyrir árið 1985, og munu
þá Norður-Afrika og Mið-
austurlönd sjá Bandaríkja-
mönnum fyrir allt að helm-
ingi þessa gífurlega magns.
Þannig verða löndin utan
ríkjablakkar kommúnistar sí-
fellt háðari kaupsýsluhag-
sýni og pólitískri velvild ör-
fárra og ekki mjög vinveittra
rikja í Miðausturlöndum —
nema því aðeins að einhver
undraverð breyting gerist.
Og þetta snertir ekki aðeins
iðnvæddu ríkin, „ríku lönd-
in“ eins og Iranskeisari kall-
ar þau. Öll lönd utan kommú-
nistablakkarinnar, þróuð riki
jafnt sem vanþróuð, verða
jafn háð olíunni frá þessum
löndum, enda þótt eðlilega
muni mest mæða á þeim lönd-
um, sem eyða mestri olíu.
Það sem gæti gerzt væri
Framhald á bls. 25
Landssvæði það, sem þing-
mennimir tveir leggja nú til
að verði friðlýst sem þjóð-
garður, er eitt slíkra svæða.
Það er úr alfaraleið og þang-
að hafa of fáir landsmenn
komið. Þeim mun meiri á-
herzlu ber að leggja á það,
að því verði ekki spillt og
þess vegna er fagnaðarefni
að þetta frumvarp er fram
komið.