Morgunblaðið - 17.09.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1988
29
Frá ríkisstjórnarfundi fyrir nokkrum dögum. Forsætisráðherra hefur
boðað ríkisstjórnarfund á morgun til að afhenda nýjar tillögur sínar
í efnahagsmálum, en Jón Baldvin Hannibalsson segir að ekki sé ástæða
til að halda fund í ríkisstjórn ef tillögur forsætisráðherra verða enn
á borðinu.
balsson, formaður Alþýðuflokksins:
samstarf um til-
►rsætisráðherra
ú að ef þessar tillögur forsætisráð-
í við ekki áframhaldandi samstarfs-
inibalsson, formaður Alþýðuflokks-
afloknum þingflokksfundi seint í
■ður haldið til streitu teljum við að
arfundar, heldur beri forystumönn-
»g gera það upp sín í milli hvemig
ekki hjá komist að lýsa afstöðu strax,
enda brugðumst við við með því að
kalla þingflokkinn saman samstund-
is.
Við leggjum áherslu á að það er
mikið í húfi. Við höfum beðið og
beðið eftir samkomulagi. Hverri til-
lögunni af fætur annarri hefur verið
sópað af borðinu. Nú er tíminn lið-
inn, þolinmæðin á þrotum. Það sem
við blasir er stöðvun fjölda fyrir-
tækja og atvinnuleysi um allt land.
Það er óðs manns æði að halda þann-
ig á málum að samskiptaörðugleikar
eða persónuleg sárindi og vonbrigði
komi í veg fyrir að stjómmálamenn
geri skyldu sína, sem er að grípa til
aðgerða strax, hvað svo sem líður
því sem á eftir kernur."
Jón Baldvin var spurður um álit
hans á tillögum forsætisráðherra.
Hann sagði að þær gerðu ekkert til
að leysa þau vandamál sem við væri
að fást, afkomuvanda frystingarinn-
ar og vandann í ríkisfjármálum. Því
væri vandséð hvaða tilgangi þær
þjónuðu.
Hann sagði að hugmyndir um
lækkun söluskatts á matvæli myndi
ekki lækka stórlega verð á matvöru.
Tekjutap ríkissjóðs samkvæmt tillög-
um forsætisráðherra myndi nema
rúmum 3 milljörðum króna. Tekju-
skattur ætti að hækka um 1 lh%,
en ekki væri lagt til að persónuaf-
sláttur yrði hækkaður, þannig að
skattfrelsismörk myndu lækka. Allir,
þar á meðal hinirtekjulægstu, myndu
borga hærri tekjuskatta. Þrátt fyrir
þessa hækkun á tekjuskatti myndi
hallinn á ríkissjóði aukast um rúman
milljarð og engar tekjuöflunartillög-
ur væru lagðar fram að auki.
Steingrímur Hermannsson:
Það hlýtur að draga til
stórra tíðinda um helgina
„Ég hef alltaf stært mig af því að vera bjartsýnn fram í rauðan
dauðann, en ég get ekki sagt það lengur,“ sagði Steingrímur Her-
mannsson um leið og hann hraðaði sér á fund í þingflokki og fram-
kvæmdastjórn Framsóknarmanna í gærkvöldi.
Að fundi loknum var rætt við Steingrím. „Nú, niðurstaða fundar-
ins var sú, að við teljum þessar tillögur forsætisráðherra ófullnægj-
andi og leysi ekki vandann. Okkur er falið að gera honum grein
fyrir því af hverju við teljum þær ófullnægjandi. Þær leysa ekki
vanda atvinnuveganna og svo framvegis. Ég mun gera grein fyrir því
á morgun,“ sagði Steingrímur.
Munuð þið setja úrslitakosti?
„Nei, við höfum nú yfírleitt ekki
sett úrslitakosti, en er hann ekki
búinn að setja úrslitakosti?"
Er þá þetta stjómarsamstarf
búið að þínu mati?
„Það er ekki búið eins og stend-
ur, en ég held að það hljóti að draga
til stórra tíðinda um helgina."
Heldurðu að það verði að fá lausn
í þetta mál fyrir mánudag?
„Já.“
Er það vegna fyrirhugaðrar
gengisfellingar?
„Ja, fyrirhugaðrar, það er vegna
þess að það er búið að boða sex
af hundraði lækkun gengis og það
gengur náttúrulega ekki að hafa
það hangandi yfir mönnum."
Er þingflokkur og framkvæmda-
stjóm sammála um það eftir þennan
fund að þessar tillögur séu algjör-
lega ófullnægjandi?
„Fullkomlega sammála."
Hvað gerist á morgun?
„Ja, ég heyrði í fréttum að það
yrði ríkisstjómarfundur á morgun
og þar mun ég gera grein fyrir
þessari niðurstöðu þingflokks og
framkvæmdastjómar. Síðan nátt-
úrulega er atburðarásin mjög á
valdi forsætisráðherra."
Hvað sýnist þér að liggi að baki
þessum tillögum sem hann leggur
fram og Jón Baldvin túlkar sem
rýtingsstungu í bak sér?
„Nú, ég skal ekki spá því, ég
þekki ekki innviðina í Sjálfstæðis-
flokknum nægilega vel til þess, en
ég verð að taka undir það. Ég tel
það afar vafasamt og reyndar
stangast á við allar reglur um sið-
ferði í svona skiptum að leggja fram
svona tillögur. Þetta er vitanlega,
hann hefur orðað það, týtingur í
bakið á fjármálaráðherra. Ég lagði
nú til á fundinum í dag að þær
yrðu af þeim ástæðum dregnar til
baka.“
Telurðu að þessar tillögur geti
verið settar fram til þess að slíta
stjómarsamstarfinu?
„Nei, ég ætla það ekki, ég held
að þetta sé nú bara einhver ótrúleg-
ur klaufaskapur."
En er þá ekki orðið ljóst að Þor-
steinn hefur ekki traust Framsókn-
armanna og jafnvel Alþyðuflokks-
manna lengur til þess að veita þess-
ari ríkisstjóm forstöðu?
„A meðan rikisstjómin situr, þá
er mér ekki vel við að fara að tala
um einstaklinga sem í henni em.
En, ég held að við getum almennt
sagt, að þar sem svona atburðir
gerast, þá er orðið gmnnt á traust-
inu.“
Nú var mjög ákveðinn tónn á
fundi Framsóknarmanna í gær-
kvöldi hér í Reykjavík um að fara
úr þessari ríkisstjóm.
„Ég skil þann tón afar vel. Við
höfum verið að skakklappast vikum
saman í þessum efnahagstillögum.
í svona erfíðri stöðu og svona við-
kvæmum málum, þá er raunar ekki
nema ein leið. Hún er fyrir ríkis-
stjómina að starfa fljótt og ákveðið
og ég verð að taka undir það sem
komið hefur fram meðal annars í
einu blaði Sjálfstæðismanna að í
raun og vem var niðurfærsluleið-
inni kastað út af borðinu þegar leit-
að var samþykkis ASÍ. ASI getur
aldrei samþykkt slíkt.“
Hvað telur þú að taki við ef þið
náið ekki saman nú um helgina?
„Ég held að því verði ekki neit-
að að það er mjög skammt á milli
hugmynda Framsóknarflokksins og
Alþýðuflokksins. Það era vissir
hlutir þar sem þyrfti að slípa, en
ég held að það hafi nálgast mjög
mikið. Við höfum náttúmlega ekki
meirihluta og ég veit ekkert um það
á þessari stundu hvort Alþýðuflokk-
urinn væri tilbúinn að fara í minni-
hlutastjóm. En, einhverjir verða að |
taka við til að bjarga hlutunum og
auk þess verður minnihlutastjóm
að hafa stuðning, þannig að málið^*
er alls ekki einfalt, það er mjög flók-
ið.“
Mundir þú hafna kosningum?
„Nei, ég geri það ekki. Ég tel í
raun að eftir alla þessa, eins og oft
er sagt, uppákomu, þá sé afar eðli-
legt að stjómmálaflokkamir leiti á
ný umboðs kjósenda."
„Ég held að þetta hljóti að vera
mikill brestur í baklandinu hjá for-
sætisráðherra," heldur Steingrímur
áfram, „því að ég starfaði með
Þorsteini í fyrri ríkisstjórn og ég
þarf ekki að kvarta undan því.“
Telurðu að það sé það mikill
klofningur innan Sjálfstæðisflokks
að Þorsteinn geti ekki komið fram
með tillögur sem virka? ^
„Ég held að það séu mikil átök
á milli tveggja arma þar, frjáls-
hyggjunnar og þeirra sem er jafn-
vel ver við hana heldur en mér.“
Er líklegt að þú leggir fyrir mið-
stjóm eftir helgjna að það verði
gengið úr þessu stjómarsamstarfi?
„Ef svona heldur áfram, þá er
það líklegt."
Heldurðu að efnahagsvandamál-
in séu farin að snúast upp í eins
konar pólitíska kreppu eða persónu-
leg vandamál innan ríkisstjómar-
innar?
„Ég held að þau séu farin að
snúast upp í pólitíska kreppu og
ég held að persónumálin komi þar
inn í af því að þetta em orðin svo
mikil sárindi. Það hlytur hver að
skilja það að fjármálaráðherra er
sár. Það er búið að hundskamma
hann um allt land fyrir matarskatt.
Svo allt í einu boðar forsætisráð-
herra það að það sé þá best að
kasta matarskattinum út. Það skil-
ur hver maður, ég væri sár,“ sagði
Steingrímur Hermannsson að lok-
um.
herra
verður 600 m.kr. sem greiðist af lög-
bundnu framlagi ríkissjóðs til At-
vinnuleysistryggingasjóðs á ámnum
1989 og 1990. Ennfremur skal sjóðn-
um aflað lánsheimildar allt að 400
m.kr. á næstu tveimur ámm þannig
að ráðstöfunarfé hans verði 1.000
m.kr. Sjóðurinn skal lána til aukning-
ar eiginfjár í fyrirtækjum í tengslum
við fjárhagslega endurskipulagningu
þeirra og skal starfsemi hans einkum
lúta að meiriháttar skipulagsbreyt-
ingum og sammna fyrirtælqa.
Settar verða á fót atvinnumála-
nefndir í kjördæmum landsins sem
skulu vinna með sjóðsstjóm að verk-
efnum sjóðsins.
Ríkisstjómin mun undirbúa að-
gerðir í skattamálum til að treysta
eiginfjárstöðu atvinnufyrirtækja.
Með ákvæðum í skattalögum verð-
ur útflutningsfyrirtækjum gert kleift
að jafna sveiflur með því að mynda
eigin varasjóði til að mæta hugsan-
legum áföllum. Með þessum aðgerð-
um verður skotið styrkari stoðum
undir atvinnuvegina og dregið úr
lánsfjárþörf fyrirtækja.
Lækkun vaxta og breyting
lánskjaravísitölu
Ákvörðun ríkisstjómarinnar um
verðstöðvun frá 27. ágúst hefur mjög
dregið úr verðbólgu og gert fært að
lækka vexti um 10—12% í byijun
þessa mánaðar. Áframhald launa-
stöðvunar til næsta vors ásamt
ströngu verðlagsaðhaldi mun gera
kleift að lækka nafnvexti enn vem-
lega á næstu mánuðum, en við tekur
tímabil stöðugleika í verðlagi á næsta
ári.
Ríkisstjómin hefur falið Seðla-
bankanum í samráði við viðskipta-
ráðuneytið að halda áfi'am viðræðum
við lánastofnanir um lækkun vaxta.
Leiði þær viðræður ekki til sam-
komulags um vaxtaþróun ítrekar
ríkisstjómin samþykkt sína frá 26.
ágúst sl. um beina íhlutun Seðla-
bankans um vaxtaákvarðanir innl-
ánsstofnana til þess að viðunandi
niðurstaða náist.
Samhliða lækkun nafnvaxta í
samræmi við áframhaldandi hjöðnun
verðbólgu mun ríkisstjómin vinna að
því, að meiri stöðugleiki í efnah-
gsmálum leiði til lækkunar raun-
vaxta. Fjármálaráðherra mun beita
sér fyrir lækkun vaxta á spari-
skírteinum og öðmm skuldabréfum
rfkissjóðs í samningum við innláns-
stofnanir og lífeyrissjóði. Ríkisstjóm-
in hefur falið Seðlabankanum að
stuðla að hliðstæðum breytingum á
öðmm sviðum lánamarkaðarins og
vinna þannig að almennri lækkun
raunvaxta.
Ríkisstjómin hefur falið Seðla-
bankanum að breyta grundvelli láns-
kjaravfsitölu þannig að vísitala launa
hafi sama vægi og framfærsluvísit-
ala og vísitala byggingarkostnaðar.
Með þessari breytingu er leitast við
að draga úr misgengi launa og láns-
kjara samhliða þvi sem sparifé verð-
ur áfram varið fyrir verðlagsbreyt-
ingum.
Breyttur útreikningnr
dráttarvaxta
Dráttarvextir skulu framvegis.
reiknast sem dagvextir, en til þessa
hefur verið heimilt að reikna fulla
mánaðarvexti fyrir brot úr mánuði.
Jafnframt skal Seðlabankinn reikna
dráttarvexti eigi sjaldnar en mánað-
arlega.
Breyting á gengi
krónunnar
1 Hinn 19. september 1988 verður
gengi krónunnar lækkað um 3%
umfram þá 3% heimild sem Seðla-
bankanum var fengin í maímánuði
eða um 6%.
Aðhald í ríkisfjármálum
og lánsfjármálum
Ríkisstjómin mun í framhaldi
efnahagsaðgerðanna taka ákvarðan-
ir um fjárlög ársins 1989 sem verða
afgreidd án rekstrarhalla. Lánsfjár-
lög ársins 1989 munu einkennast af
ströngu aðhaldi að erlendum lántök-
um.
Ákvarðanir á sviði lánsfjármála
munu lúta að því að draga vemlega
saman erlendar lántökur á næsta
ári, en jafnframt að skapa heilbrigða
umgjörð á þessu sviði með setningu
almennra reglna.
Aðgerðir ríkisstjómarinnar koma
í veg fyrir stöðvun undirstöðuat-
vinnuveganna og tryggja með því
atvinnuöryggi og afkomu heimil-
anna. Komið er í veg fyrir víxlgengi
verðlags og launa og grandvöllur
lagður að frekari hjöðnun verðbólgu
og lækkun vaxta. Með þessum að-
gerðum em sköpuð skilyrði til að
mæta verðfalli á erlendum mörkuð-
um og samdrætti í afla mikilvægra
fisktegunda. Með aðgerðunum er
lagður gmnnur að auknum stöðug-
leika og jafnvægi sem er forsenda
þess að þjóðarbúið glæðist nýjum
þrótti og lífskjör almennings batni á
nýjan leik.
Tillögum forsætisráðherra fylgdu
minnispunktar frá Þjóðhagsstofn-
un um áhrif nýrra hugmynda for-
sætisráðherra i efnahagsmálum
Forsendur:
1. Lækkun söluskatts á matvæli úr
25% í 10%.
2. Niðurgreiðslur á hefðbundnum
landbúnaðarvöram byggðar á því
að búvömverð haldist óbreytt.
3. Tekjuskattur verði hækkaður sem
nemi telqutapi ríkissjóðs vegna
1. og 2.
4. Gengi krónunnar lækkað um 6%.
5. Lánskjaravísitala verði byggð að
jöfnu á framfærsluvisitölu, bygg-
ingavísitölu og launaþróun.
6. Verðjöfnun á freðfísk verði 4%.
7. Aðrar forsendur þær sömu og í
fyrri tillögum forsætisráðherra.
Ahrif:
1. Rikissj&ður.
Tekjutap ríkissjóðs vegna lækkun-
ar söluskatts á matvæli er áætlað
um 3.800 milljónir króna. Á móti
þessu vegur að hluta lækkun niður-
greiðslna sem gæti sparað ríkissjóði
nálægt 1.500—2.000 milljónir króna.
(Þessa tölu þarf að meta nánar í
landbúnaðarráðuneytinu.) Tekjutap
ríkissjóðs verður því samkvæmt
þessu um 2.000 milljónir króna. Til
þess að bæta þetta tekjutap með
hækkun tekjuskatts þyrfti að hækka
skatthlutfallið um 1V2% að óbreytt-
um persónuafslætti.
2. Verðlag.
Þessar breytingar á söluskatti,
niðurgreiðslu og tekjuskatti leiddu
til 1,6% lækkunar á vísitölu fram-
færslukostnaðar. Á móti vegur
meiri gengisbreyting en í fyrri til-
lögum. Samandregið hefðu þessar
hugmyndir eftirtalin áhrif á vísitölu
framfærslukostnaðar og láns-
kjaravísitölu:
Arshækkun: %
Framfærsluvísit. sept.-jan. ’89 15-17
Lánsiqaravísit. sept.-jan. '89 8- 9
Framfærsluvísit. sept.-apr. ’89 10-11
Lánskjaravísit. sept.-apr. '89 5- 6
3. Kaupmáttur.
1986=100
Meðaltal 1988 120
4. ársfi. 1988 116
1. ársfj. 1989 113
1987=100
Meðaltal 1988 100
4. ársfj. 1988 96
l.ársfj. 1989 95
4. Viðskiptajöfnuður.
Áhrif tillagna stjómarflokkanna
á viðskiptajöfnuð em mjög vand-
metnar fyrr en meira liggur fyrir
um efnahagsstefnuna eftir 10. apríl
næstkomandi og þá þætti sem
mestu ráða um heildareftirspum í
þjóðarbúskapnum. Að svo stöddu
er erfítt að bera saman tillögurnar
að öðm leyti en líklegum áhrifum
mismunandi kaupmáttar framan af
ári á viðskiptajöfnuðinn.
5. Afkoma sjávarútvegs.
Hér að neðan fylgir yfirlit yfir
afkomu helstu greina sjávarútvegs
fyrir og eftir umræddar efnahags-
aðgerðir.
Fyrir Eftir
aðgerðir aðgerðir
% %
Botnfiskveiðar
og -vinnsla - 6 - 0,5
- veiðar - 3 - 4
- frysting - 8 0
- söltun 2 6V2
Rækjuvinnsla - 3 2
Mjölvinnsla 6 10