Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1982, Blaðsíða 14

Mélverfc eftir Jón Trausta frá 1912. Hest-
urinn mólaöur frá Vigur. Myndin er sign-
eruð G.M. 1912. (Gumundur Magnússon.)
Frá Vigur. Myndin tekin sumariö 1981.
Vigurbændur, Gamli Breiöur og rollurnar leggja úr vör 1978. Þessa mynd geröi Karítas Hafliöadóttir, kennari á Sigriður Salvarsdóttir, húsfreyja í Vigur.
ísafiröi. Myndin er úr mannshári, en þá list flutti
Karítas meö sér frá Danmörku.
Innanstokks í Vigur
Finnbogi Hermannsson ræðir við Sig-
ríði Salvarsdóttur húsfreyju í Vigur.
Ýmsir merkir og mikilhæfir menn
hafa búiö í Vigur í ísafjaröardjúpi á
umliðnum qjjdum. Kunnastur í seinni
tíð er ef til vill séra Sigurður Stef-
ánsson alþingismaður, en hann var
skagfirskrar ættar, frá Heiði í Göngu-
skörðum. Kom hann í Vigur árið 1883
og bjó þar við rausn. Afkomendur
séra Sigurðar búa enn í eynni, þeir
Baldur og Björn Bjarnasynir, en það
er nú svo, að heimildir segja yfirleitt
minna um kvenlegginn og stafar lík-
lega af hver þar heldur á penna. Hús-
freyja á Vigurheimilinu á okkar tíð er
Sigríður Salvarsdóttir, ættuö úr
Reykjarfiröi við Djúp og er kona
Baldurs Bjarnasonar. Afkomendur
þeirra eru fimm og flestir vaxnir úr
grasi, en sonur og tengdasonur voru
í sumar að hressa við bæinn, sem all
mjög er kominn til ára sinna. Ekki
verður með sanni sagt, að tómlegt sé
í Vigur á sumrum, þar eru einatt um
og yfir tuttugu manns í heimili og var
svo þegar undirritaður sótti Vigur
heim í 18. viku síöastliðins sumars.
Húsfreyja gaf sér tíma til að ræða við
komumann, þótt á væri brakandi
þurrkur, sá besti sem hafði komiö
um sumarið.
Við sitjum inni í stofunni í Vigur,
þar eru gamlar merkilegar myndir á
veggjum, mynd úr þingmannaförinni
14
1906, tekin í Kaupmannahöfn, en þar
voru þeir séra Sigurður Stefánsson
og Stefán skólameistari bróðir hans.
Þá er þar lítil mynd af efri deild Al-
þingis frá 1894, en þar átti séra Sig-
urður sæti. Portret er þar af Jóni Sig-
urðssyni, sem ég hef ekki séð áður,
gæti verið af honum um fertugt.
Enda þótt ýmsir hlutir í Vigur angi af
sögu þá setur það ekki þunglama-
legan blæ á heimilisandann, svo sem
víða má sjá; það er létt yfir fólki og
enda þótt Sigríöur Salvarsdóttir ræði
við mig á háttvísan máta, þá er und-
irtónninn frekar í ætt viö gáskann.
Talið berst aö heimilishaldi fyrr og
nú.
Þetta voru vörubýtti
„Allur matarfrágangur hefur breyst síðan
ég fékk frystinn, það sem ekki var saltaö
og reykt af kjöti, þaö sauð maður niður og
ég sauö niður kjöt löngu eftir aö ég kom
hingað, en það var 1950. Maður vinnur þó
kjöt ennþá; ég geri bæði rúllupylsur og
hangipylsur og við reykjum það hérna.
„Þetta lærðirðu af heföinni heima í
Reykjarfirði?“
„Ég hefði nú haldið þaö, maður lærði
þetta bara á heimilunum, aö vísu var ég nú
á húsmæöraskóla, ég var á Löngumýri í
Skagafirði, það var veturinn sem skólinn
tók til starfa. Við fórum nokkuö margar
héöan að vestan, þetta var 1944 til 45 og
Ingibjörg Jóhannsdóttir var þá skólastjóri.“
„Hvað með saumaskap og hannyrðir?"
„Það var mikið saumaö, öll föt voru
saumuð, meira að segja karlmannaföt, öll
föt voru yfirleitt saumuö sem þurfti á heim-
ilisfólkiö. Maöur saumaöi mikiö eftir aö
hingað kom, skyrtur og svoleiöis og yfirleitt
allt á krakkana meöan þau voru lítil. En úr
því við vorum aö ræða um matargerð, þá
var náttúrulega unnið úr mjólkinni heima í
Reykjarfirði og fært frá allt til 1946. Það var
gert mikið skyr og súr, veistu ekki hvaö er
súr? Skyriö er búiö allt öðru vísi til en súr-
inn. Þaö er hitað í skyriö og settur hleypir,
en í súrinn er ekki settur hleypir heldur er
látiö hlauþa svona neösta lagiö viö tunn-
una, þá var settur diskur og maður hellti
síöan málamjólkinni smátt og smátt í þetta.
Þetta súrnaöi síðan og þegar viss tími var
liðinn, þá datt súrinn niður en mysan kom
upp og maður jós allri mysunni af. Súrinn
var notaður til að geyma í mat, og hann var
seldur mikiö hér í þorpinu. Það var mikiö af
þurrabúðarfólki í þorpunum og súrinn var
borðaöur með hafragraut.
Pabbi keypti svo fisk í staöinn fyrir súr-
inn, þetta voru vörubýtti. Hann fékk fisk,
bæði harðan og nýjan og saltaöan, þorsk-
hausa o.s.frv. i staðinn fyrir þaö lét hann
súr, smjör og mör, hnoðaðan mör. Hann
verslaöi þannig viö ýmsa menn, bæöi í Ög-
urnesinu og eins úti í Bolungarvík og
Hnífsdal."
Aö vinna úr hári
„Viö vorum aö tala um handavinnu,
Sigríöur."
„Það, var töluvert unniö á mínu heimili,
mamma var mjög myndarleg í höndunum,
geröi bæði eftir fyrirmyndum og upp úr sér.
Það var ekki bara, að þaö væri saumaö í.
Hún var með handavinnu sem ekki hefur
mikiö verið átt viö; það var að vinna úr hári,
mannshári, þaö er eitt skilirí inn í stofunni,
að vísu ekki eftir mömmu, en eftir konuna
sem kenndi mömmu, en aftur gerði
mamma það upp fyrir mig nokkru áöur en
hún dó. Karítas Hafliðadóttir, kennari á ísa-
firöi, kenndi mömmu þetta, en hún mun
hafa lært þetta í Danmörku."
Á þessu er örfín vinna, og örmjór vír
notaður til stuðnings hárinu, Sigríöur hefur
haldið þessari grein við, hún sýnir mér tvö
verk eftir sig.
„Þetta eru svona prufur sem ég geröi
fyrir sýningu sem var hér á Isafiröi í fyrra-
vetur, af því aö hún er alveg að lognast út
af þessi kunnátta. Ég er aö hugsa um að
fara að taka þetta upp aftur, af því að ég
lærði þetta, þegar ég var níu ára. En þessa
mynd, sem þú sérð hérna í stofunni, geröi
Karítas árið 1916 svo þetta er komið til ára
sinna."
„Hvaö meö tóvinnuáhöld, átt þú enn þá
slík áhöld?“
„Já, já, ég á kamba og rokk og þvíum-
líkt, en ég hef aldrei verið mikil spunakona,
ég keypti mér rokk eftir að ég kom hingaö,
hann keypti ég á Flateyri, þar var maður,
sem smíöaöi rokka. Móðir mín geröi hins
vegar mikið af því að spinna einspinnu og
hekla úr henni sjöl. Þau voru mörg falleg og
þaö mætti minnast á þaö, að þegar hún var
79 ára, þá saumaði hún þrjá skautbúninga,
þaö var þjóöhátíðaráriö. Hún hét Ragn-
heiður Hákonardóttir, lést 1977.“
Málverk eftir Jón Trausta
„Hvaö meö muni hér í Vigur trá fyrri tíö,
Sígríöur?"
„Ég held þaö sé ekki mikið frá sóra Sig-
urði og frú Þórunni, þó eru hér gamlar
myndir á veggjum, frá þingmannaförinni
1906, þar sem þeir voru báðir, séra Sigurð-
ur Stefánsson og Stefán skólameistari
bróðir hans. Myndin var tekin í Kaup-
mannahöfn og svo þessi minni mynd