Alþýðublaðið - 02.07.1986, Blaðsíða 4

4
Miðvikudagur 2. júlí 1986
Kolbeinn Friöbjarnarson, fyrr-
verandi formaður verkalýðsfélags-
ins Vöku á Siglufirði, hafði frum-
kvæði að því að fá formenn Al-
þýðuflokksins og Alþýöubanda-
lagsins til þess að mæta sameiginlga
á hátiðarfund Vöku 1. maí norður á
Siglufirði og flytja þar ræður. Við
Svavar tókum þessari hugmynd
báðir vel og mættum til leiks. Eftir
fundinn sendi ég ræðu mína Össuri
Skarphéðinssyni, sem ég vona að sé
enn ritstjóri á Þjóðviljanum, til
birtingar. Össur hefur hins vegar
legið á þessum texta vikum og mán-
uöum saman eins og ormur á gulli.
Vegna umræðna um skánandi sam-
búð Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags sbr. samstarf þessara
flokka víða i sveitarstjórnum er
e.t.v. tímabært að kynna stórum les-
endahópi út frá hvaða forsendum
formaöur Alþýöuflokksins ræddi
við þá Alþýðubandaiagsmenn þar
nyrðra. Sér í lagi er þetta æskilegt
þar sem ritskoðunarsjónarmið eru
svo mikils ráðandi á Þjóðviljanum,
að lesendur Þjóðviljans hafa ekki
mátt kynnast þessum sjónarmið-
um.
Saga þín er saga vor.
Saga verkalýðsbaráttunnar hér á
Siglufirði er saga verkalýðshreyf-
ingarinnar í hnotskurn. Hér hafa
kommar og kratar löngum eldað
halda því fram, að þessir kjara-
samningar séu hafnir yfir gagnrýni.
Vissulega var árangur þeirra tak-
markaður og ekki á vísan að róa um
efndirnar, þar sem eru núverandi
stjórnarflokkar.
En eitt er víst: Mistakist þessi til-
raun þegar líður fram á haustið
verður við engan annan að sakast
en ríkisstjórn landsins. Þá skiptir
líka máli, hvort menn kunna að
draga af því rökréttar ályktanir.
Verkalýðshreyfing
Þeir sem gagnrýna verkalýðs-
hreyfinguna hvað harðast fyrir
þessa samninga, þessa tilraun, eru
ekki ýkja trúverðugir, þegar af
einni ástæðu. Þeir hafa ekki getað
bent á neinar aðrar Ieiðir en þær
hinar sömu og gamalreyndu, sem
ekki hafa skilað okkur neinum
árangri á undanförnum árum.
30% kauphækkun yfir alla lín-
una breytir ekki tekjuskiptingunni í
landinu. Sú leið hefði aðeins valdið
okkur enn einu sinni vonbrigðum;
þar er sama gamla svikamyllan um
prósentuhækkanir í svikinni mynt.
Það er vissulega óvenjulegt að
kjarasamningar tryggi hvort
tveggja vaxandi kaupmátt og lækk-
andi verðlag — og þar með lækk-
andi greiðslubyrði skulda.
En auðvitað endurspegla kjara-
samningarnir veikleika verkalýðs-
c Þess vegna mega hinir öldruðu,
sem lokið hafa dagsverkinu, enn
búa við hróplegt misrétti í lífeyr-
ismálum.
c Þess vegna er það, að á sama tíma
og launamaðurinn borgar refja-
laust sína tíund til samfélagsins
hælist efnamaðurinn um yfir
kunnáttu sinni við að velta rétt-
mætum byrðum sínum yfir á
herðar náungans.
C Þessvegnablasirviðokkurádegi
hverjum í dagblöðum sú spegil-
mynd aldarfarsins í fjármálatnis-
ferli og spillingu, að forverar
okkar myndu ekki trúa sínum
eigin augum, væri þeim sýnt í
spegilinn.
Allt þetta, kæru vinir, allt þetta
misrétti, sem hrópar á aðgerðir, allt
er þetta okkur að kenna. Það er
léttvægt og reyndar lítilfjörlegt að
láta sér nægja að skamma einstaka
forystumenn verkalýðshreyfingar-
innar fyrir að geta ekki breytt þessu
þjóðfélagi við samningaborðið,
þegar við sjálf getum ekki náð
þeirri samstöðu sem til þarf, — við
kjörborðið.
Að breyta þjóðfélaginu
Til þess að breyta þjóðfélaginu í
átt til aukins jafnaðar og réttlætis;
til þess að breyta eigna- og tekju-
SIGLUFJARÐAR ANDINN
grátt silfur; tekist harkalega á um
markmið og leiðir, eins og þessir
tveir flokkar hafa gert í meira en
hálfa öld.
En hér hefur lika þróast traust
samstarf og samstaða um viðfangs-
efni kjarabaráttunnar. Það sam-
starf hefur farið batnandi á seinni
árum. Þessi samstarfsvilji innan
verkalýðshreyfingarinnar hefur
víða birst með áþreifanlegum
hætti, t.d. í seinustu kjarasamning-
um.
Með vísan til sögunnar voru það
nokkur tíðindi, þegar við Svavar
Gestsson og flokkar okkar á Al-
þingi greiddum báðir atkvæði meö
þeim efnahagsráðstöfunum, sem
Alþingi samþykkti í kjölfar kjara-
samninganna.
Kjarasamningar
Flestir sem vilja vita viðurkenna
að með seinustu kjarasamningum
tók verkalýðshreyfingin og aðilar
vinnumarkaðarins frumkvæðið af
ríkisstjórninni. Með þessum kjara-
samningum var ríkisstjórnin knúin
til stefnubreytingar í efnahagsmál-
um almennt og í húsnæðismálum
sérstaklega.
Flokkar okkar á Alþingi hafa
ekki það afl atkvæða sem til þurfti
að knýja ríkisstjórnina til slíkrar
stefnubreytingar, hvað þá heldur að
tryggja árangur samninganna með
meirihlutavaldi á Alþingi eða í rík-
isstjórn.
Það hvarflar ekki að mér að
hreyfingarinnar. Staðreyndin er
nefnilega sú, að verkalýðshreyfing-
in getur ekki ein sér breytt tekju-
skiptingunni í þjóðfélaginu — við
samningaborðið.
Kauptaxtar eru ekki sama og lífs-
kjör. Hækkun kauptaxta upp allan
launastigann breytir ekki tekju-
skiptingunni. Háar prósentur þýða
hærra verðlag og hærri vexti; fals-
aða ávísun, svikna mynt.
Þetta þekkjum við öll af áratuga
reynslu.
Pólitík og lífskjör
Hvað þarf að gerast utan samn-
ingaborðs til þess að breyta tekju-
skiptingunni hinum efnaminni í
hag, þannig að kjarabætur haldi?
Til þess þarf pólitík. Til þess þarf
meirihluta á Alþingi og í ríkis-
stjórn. Tækin til þess eru lög, sem
„Svar Vilmundar flaug
víða: „ Ef þið hættið
að Ijúga upp á mig og
minn flokk skal ég svo
sem láta vera að segja
sannleikann um ykk-
ur.“
breyta skattakerfinu; sem tryggja
það að hinir efnameiri greiði sinn
hlut refjalaust til sameiginlegra út-
gjalda þjóðfélagsins. Lög, sem
Eftir
Jón
Baldvin
Hannibalsson
formann
Alþýðuflokksins
skipuleggja fjármagnstilfærslur til
hinna efnaminni, til að tryggja
þeim þak yfir höfuðið á viðráðan-
legum kjörum; lög um einn sameig-
inlegan lífeyrissjóð allra lands-
manna, sem afnema hróplegt mis-
rétti, sem hinir öldruðu þurfa við að
búa.
Það þarf líka lagasetningu um
breytingu á stöðnuðu stjórnkerfi.
Þið hér á landsbyggðinni þurfið að
fá í hendur meira pólitískt vald,
þ.m.t. skattlagningarvald, frá ríkis-
valdinu, til þess að ráða sjálf ykkar
málum. Þetta er sú byggðastefna,
sem á að koma í staðinn fyrir betli-
staf þeirrar byggðastefnu, sem
kenna má við Framsókn.
Þetta er pólitík.
Pólitík er spurning um lífskjör.
Og pólitík er spurning um valda-
hlutföll milli vinnandi fólks annars
vegar og þeirra, sem ráða fjármagn-
inu og njóta forréttinda í krafti
þess, hins vegar.
Þeir sem gagnrýna verkalýðs-
hreyfinguna með ofstopa og upp-
hrópunum, eins og óhreinu börnin
hans Svavars á Þjóðviljanum, þegar
hún vinnur takmarkaðan varnar-
sigur við erfiðar aðstæður, — sigur
sem Svavar gat ekki unnið í pólitík-
inni — eiga eftir að Iæra lexíuna
sína. Veikleiki verkalýðshreyfingar-
innar er sá, að hana vantar pólitísk-
an styrk á Alþingi til þess að hefna
þess þar sem hallast á við samn-
ingaborðið.
Þetta er kjarni málsins.
Þetta er umræðuefni okkar í dag.
Hvers konar þjóðfélag?
Spyrjum okkur samvizkuspurn-
ingar:
Getur nokkurt okkar, sem hér er-
um saman komin á baráttudegi
verkalýðshreyfingarinnar 1. maí,
með góðri samvizku sagt, að
draumur brautryðjenda verkalýðs-
hreyfingarinnar um velferðarríki
hins vinnandi manns — hafi rætzt?
Ég þarf ekki að svara þessari
spurningu fyrir ykkur. Við vitum
öll svarið. Það er stutt og laggott:
Nei — því fer fjarri, því miður.
Á sl. hálfum öðrum áratug hefur
óðaverðbólga og óstjórn farið eldi
um þjóðfélagsbyggingu okkar.
Sjálf byggingin er ekki brunnin til
grunna, en hún er stórskemmd af
eldi og vatnsaga fákunnandi
slökkviliðsmanna.
c Þess vegna er það, að sömu helg-
ina og við jafnaðarmenn héldum
hátílegt 70 ára afmæli Alþýðu-
flokksins og verkalýðshreyfing-
arinnar um miðjan mars sl. var
haldin sérstök ráðstefna í Reykja-
vík um — fátækt á íslandi.
c Þess vegna er svo komið, að þeir
sem vinna framleiðslustörf á
lægstu kauptöxtum eru orðnir hálf-
drættingar á við starfsbræður
sína meðal grannþjóða, enda
þótt þjóðartekjur á mann séu
með þeim hæstu í heimi hér á
landi.
c Þess vegna hafa hundruð fjöl-
skyldna á undanförnum árum
misst húsaskjólið undir upp-
boðshamri ránvaxtastefnunnar.
„Við vitum að út-
þenslu ríkisbáknsins
eru takmörk sett. En
við vitum líka, að
óheftur markaðsbú-
skapur leiðir til samfé-
lagsgerðar, sem er sið-
ferðilega fordæman-
Ieg.“
skiptingunni; til þess að uppræta
spillinguna og afnema forréttindin
— þarf pólitíska samstöðu þeirra,
sem hagsmuna sinna og lífsskoð-
ana vegna ber skylda til að verja vel-
ferðarríkið fyrir fjandmönnum
þess.
„Kommúnistaflokk-
arnir í okkar heims-
hluta, sem hefur dagað
uppi í úreltum hug-
myndaheimi stalín-
ismans, eru smám
saman að þokast á
fornminjasöfn sögunn-
ar.“
Aldrei síðan á kreppuárum hafa
hugmyndir og úrræði jafnaðar-
manna um hlutverk lýðræðislega
kjörins ríkisvalds til að stuðla að
jöfnuði í eigna- og tekjuskiptingu,
og tryggja félagsleg mannréttindi
hinna efnaminni frammi fyrir valdi
fjármagns og forréttinda — aldrei
síðan á kreppuárum hafa þessar
hugmyndir og þessi úrræði átt
brýnna erindi til vinnandi fólks á ís-
landi en einmitt á okkar dögum.
En til þess að vinna verkið þurf-
um við tæki sem duga. Það skilja
allir vinnandi menn. Hvarflar það
að nokkrum viti bornum manni að
rétta leiðin til að vinna verkið sé að
sundra kröftunum sífellt í fleiri og
smærri einingar — á sama tíma og
við stöndum frammi fyrir ofurvaldi
fjármagns og fjölmiðla í höndum
eignastéttanna?
Hvenær ætla menn að láta sér
skiljast að sundrung er sama og
ósigur? Hvenær ætla menn að læra
af mistökum liðinnar sögu og koma
sér saman um að bæta fyrir mistök-
in?
Hvers vegna höfum við ávaxtað
svo illa okkar pund?
Á þessum vetri héldum við hátíð-
legt 70 ára afmæli Alþýðuflokksins
og Alþýðusambandsins. í upphafi
voru Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
sambandið ein og sama hreyfingin.
Það sýnir að brautryðjendur verka-
lýðshreyfingarinnar skildu lögmál
og leikreglur stjórnmálanna til hlít-
ar. Þeir sáu fram í tímann. Þeir
vissu að styrkur verkalýðshreyfing-
arinnar einnar nægir ekki til að
breyta þjóðfélaginu. Til þess þarf
pólitískan styrk. Og þetta tvennt
þarf að fara saman.
Að læra af mistökunum
Öfugt við það sem varð annars
staðar á Norðurlöndum og víðast