Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2015, Blaðsíða 33

Helgarblað 4.–7. desember 2015 Bækur 11
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Bækur
Lóaboratoríum:
Nýjar rannsóknir
Höfundur: Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir
Útgefandi: Okeibæ/Forlagið
Fyndið af því að það er satt
Hriktir í marvaðamyllunni
L
jóðabókin Frelsi eftir Lindu
Vilhjálmsdóttur lætur lítið
yfir sér, hvít með lítilli rauðri
hringiðu framan á og enginn
bakkáputexti til að skýra verk­
ið, sem raunar er til mikilla bóta. Það
verður þess valdandi að grunlaus
lesandinn er hrifsaður beint inn í
verkið formálalaust.
Frelsi samanstendur af fjórum
ljóðum sem öll hverfast um sama
meginþemað sem titillinn vísar til.
Sé bókin lesin í einni lotu virðast
ljóðin blandast saman í eitt en fókus
ljóðmælanda sé það eina sem breyt­
ist. Þannig fæst ákveðin örmynd af
heiminum frá fjórum ólíkum sjón­
arhornum.
Frelsið til að strita
Fyrsta ljóðið birtist lesandanum
bert og eins og nokkurs konar for­
málsorð að bókinni, en hin þrjú
ljóðin eru númeruð, og raunar leið­
ir það beint inn í annað ljóðið og því
mætti segja að mörkin á milli þeirra
séu óljós. Hér opnar ljóðmælandi
heim sinn og hann virðist innihalda
allt, þetta allt sem svo erfitt er að
fanga, en eiga sér sína fulltrúa, eins
og „allur sá skilningur / sem lesa má
í orð / eins og epli“ (bls. 9). Frels­
ið er orðið okkur fjötur um fót, það
er frelsið eins og við skiljum það en
ekki hvað það raunverulega er, og
svo er komið að við höfum marg­
faldað allt nema gæskuna, marg­
faldað frelsið til að strita og til að
grafa okkur lifandi í túninu heima.
Frelsi hinna efnuðu stétta
Annað ljóðið lætur eins og það sé
ekki afmarkað með tölustaf og tekur
beint við af hinu fyrra: „og okkar for­
hertu bein / mega meyrna í garðin­
um / innan við skjólvegginn enn um
sinn // mæður og dætur / norðan við
gasgrillið / feður og synir þar sunnan
við“ (bls. 17). Hér hefur sjónarhorn
ljóðmælanda hnífskerpst og beinist
nú að ákveðinni manngerð sem
verður að skrauthvörfum fyrir árið
2007. Frelsið sem hér um ræðir er
það sem hin efnaðri stétt hefur til að
græða og grilla svo stór hluti ljóðsins
fjallar um gasgrill og heita potta,
hræsnisfullan lífsstíl og hið full­
komna líf á yfirborðinu: „öfundar­
mönnum og óvildar / skal bent á að
við höfum sett lokið á pottinn / og
breitt yfir grillið einhliða // sem er
meira en hægt er að segja / um að­
komuna í görðum nágrannanna“
(bls. 22). Tónn ljóðmælanda er hér
fjarri predikunarstíl, heldur er hann
settur fram af leiftrandi íróníu sem
verður sprenghlægileg eftir því sem
ljóðinu vindur fram, þar sem lífs­
stílssjúkleiki úthverfaplebbans brýst
fram í stórskemmtilegu orðavali
höfundar, t.d. hinu frábæra nýyrði
marvaðamylla. Í þessu ljóði finnst
mér bókin rísa hæst.
Frelsið afhjúpað
Í þriðja ljóðinu er mikið unnið með
andstæður og rými. Manneskjum er
skipt í þrjá flokka sem hver hefur sitt
rými, svo er ljóðmælandinn leidd­
ur eftir fyrirfram
mörkuðum leiðum,
niður stræti, yfir
húsþök, gegnum
hlið, til þess eins
að enda öðrum
hvorum megin við
menningarsöguna,
eftir því í hvaða
hólfi hún er lent
hverju sinni. Þetta
er jafnframt það
ljóð sem stingur
hvað mest í stúf í
bókinni, þar sem
hvað minnst kveð­
ur að íróníu og
reynslan verður
persónulegri. Það
sker sig þannig
frá heildarstíl
bókarinnar og
sú útvíkkun sem
lesandinn fyrir
vikið finnur fyrir getur orðið svolítið
mögnuð. Það mætti segja að eins
konar affirring eigi sér stað, frels­
ishugtakinu er snúið á hvolf og af­
hjúpað sem merkingarleysa.
Frelsið til að loka augunum
Fjórða og síðasta ljóðið tekur á
vissan hátt við af hinu þriðja með
vísun til þess sama fagnaðarerindis
og búið hefur til fjötra þriðja ljóðs­
ins, og aftur er
því óvænt snúið
í aðra og verald­
legri átt, því helst
skal meðtaka fagnaðarerindið
möglunarlaust: „og helst að lof­
syngja frelsið / þar sem við krjúpum
við gráturnar / á fjögurra ára fresti“
(bls. 51). Þar með er sjónarhornið
skyndilega komið til Íslands eftir­
hrunsáranna, og ljóðmælandi skef­
ur ekki ofan af því heldur sýnir það
öngstræti sem við erum komin í:
„hlusta í andakt þegar markaðs­
marrið í ráðherrakjálkunum rennur
saman við arðbært brakið í bráðn­
andi ísnum á norðurslóð og endi­
mörk hins byggilega heims verða að
hringiðu nýrrar heimsmyndar“ (bls.
52)
Ljóðmælandi ræðst til atlögu
við táknmyndir óbreytts ástands
og sinnuleysis: það má ekki láta
sig vanta á þjóðhátíð, í brennuna, á
neyðarmóttökuna. Þetta er eins af­
hjúpandi og það er háðskt. Hér er
það frelsið til að horfast ekki í augu
við veruleikann sem er til grund­
vallar, sami úthverfatónninn og í
upphafi bókar en síngjarnari fyr­
ir það að veruleikinn hefur sýnt sig
vera annan en hann sýndist í fyrstu,
að íslenski draumurinn er fals.
Lokaljóðið hnýtir sig þannig fast
við upphafsljóðið og opnar strax
þægilega leið fyrir ánægðan lesanda
að hefja þegar annan lestur á bók­
inni. Þar með er ljóst hvert hring­
iðunni rauðu er ætlað að ferja mann.
Þegar markaðsmarrið er hafið á nýj­
an leik, gasgrillið ryðgar og hriktir í
marvaðamyllunni, þá er kannski rétt
að staldra við og spyrja sig: hvað er
frelsi? n
Arngrímur Vídalín
skrifar
Bækur
Frelsi
Höfundur: Linda Vilhjálmsdóttir
Útgefandi: Mál og menning
65 blaðsíður
„Þannig fæst
ákveðin örmynd
af heiminum frá fjórum
ólíkum sjónarhornum.
Linda Vilhjálmsdóttir
Ljóðabók hennar hefur vakið athygli.
Mynd JoHAnn PALL VALdiMArsson
E
ins og allir sannir listamenn
hefur Lóa óþrjótandi áhuga
að mannlegri eymd, enda um­
fjöllunarefni sem seint verð­
ur fullkrufið. Hér er komin önnur
rannsókn hennar á fyrirbærinu.
Lóa sver sig stundum í ætt við
Woody Allen, persónur hennar eru
taugaveiklaðar og fullar af sjálfsefa.
En á meðan hinn ungi, fyndni Allen
stillti sér gjarnan upp á móti krafta­
legum kvennamönnum bendir Lóa
á að aðrar persónur efast um gildi
sitt líka. Þannig erum við öll sak­
borningar, og öll dómarar.
Á baksíðu stendur að hér hafi er­
lendir skiptinemar verið teknir með
í reikninginn, en lítið fer fyrir þeim.
Þess í stað lýsir hún lífinu í Reykja­
vík og eru fáir með skarpari sýn á
hversdaginn en hún (Þórbergur okk­
ar tíma?) Til dæmis finnur hún upp
orðið „strætóskömm“, sem er fyrir­
bæri sem flestir kannast við en hefur
sjaldan verið lýst. Einnig er óborgan­
legt þegar hún sýnir Íslendinga sem
undarlega blöndu af Bandaríkja­
mönnum og Skandinövum, og kemst
að því að þeir eru „Bandínavar.“
Lóa er ekki alltaf ha­ha fyndin
(þó að hún sé það oft), en hún er
alltaf sönn. Og við vitum að það sem
hún segir er satt, vegna þess að við
höfum einhvern tímann fundið fyrir
því sjálf. Eitt af því helsta sem listin á
að gera þegar vel
tekst til er að sýna
okkur hvern­
ig það er að vera staddur í spor­
um annarrar manneskju, að finna
til með öðrum því við erum jú ekki
svo ólík þegar upp er staðið. Og það
tekst aldeilis hér. Við bíðum spennt
eftir meiru. n
„Lóa sver sig
stundum í ætt við
Woody Allen, persónur
hennar eru taugaveiklað-
ar og fullar af sjálfsefa.