Fram - 20.03.1920, Blaðsíða 1

Xateate
4 Léreft, Flónel, Gardínu- 4
4 Ifr
tau, Boldang 2 teg. S
45 o. m. fl. í versl. 4
Páls S. Dalmar. |
*
IV. ár. Siglufirði 20. mars 1920. 12. blað.
ísland og Danmörk
árið 1Q19.
—oo—
Framh.
Þannig létu íslendingar sér ekki
nægja að kippa algerlega niður
danska fánanum, einnig sem versl-
unarfána á fjarlægum höfum, undir
eins sama daginn, sem sambands-
lögin voru undirskrifuð og nenia
burt hið sameiginlega ríkisráð, einn-
ig sama daginn- þessu hvorutveggja
var búist við og kom þess vegna
ekki á óvart — en þeir voru líka
fljótir til að láta fullveldi sitt út
á við koma skýrt og skarpt fram á
annan hátt. Pannig er um titil kon-
ungs. Á íslandi er hann nú: Kon-
ungur íslands og Danmerkur, jafn-
vel þótt Danir í einfeldni sinni von-
uðust til að Danmörk, sem eldra
ríkið og stærra, mundi verða nefnd
á undan í konungstitlinum —- einn-
ig á íslenskum skjölum. Ennfremur
hefir ísland undir eins fengið þeirri
kröfu sinni framgengt, að danskur
sendiherra yrði á íslandi. í umræð-
unum um sambandslögin var því
haldið fram af Dana hálfu, að ís-
land mundi ekki geta útnefnt sendi-
herra eða aðalkonsúl í Danmörku
til þess að gæta þar hagsmuna ís-
Ienskra borgara samkv. 15, gr. lag-
anna, og hér yrði ekki um annað að
ræða, en að hvort landið um sig
hefði stjórnarskrifstofu í hinu land-
inu, er svaraði til skrifstofu þeirrar,
sem ísland hefir nú þegar í Kaupm-
höfn. En íslendingar héldu því
fram, að þeir gætu sent sendiherra
eða konsúl til Danmerkur algerlega
eftir sínu eigin höfði og þeir voru
heldur ekki lengi að fá sínu máli
framgengt. Og til þess að sá sigur
þeirra yrði sem glæsiiegastur, þá
varð Danmörk jafnvel fyrri til að
senda sinn sendiherra til íslands.
Var hann raunar ekki að nafninu
til sendur af utanríkis- heldur inn-
anríkisráðuneytinu, en hann er yfir-
eða aðalsendiherra (overordentlig
Gesandt) og umboðs-ráðherra að
nafnbót.
En þó voru það sárustu von-
brigðin fyrir hina dönsku forvígis-
menn sambandslaganna þegar ís-
lendingar köstuðu hæzta rétti undir
eins fyrir borð sem æðsta dómi í
íslenzkum málum. Að vísu hafði
10. gr. sambandslaganna algerlega
gefið hinn danska hæztarétt íslend-
ingum á vald. En þar sem svo var
ákveáið f upphafi þessarar greinar,
að hæzti réttur skyldi eins og
áður vera sameiginlegur báð-
um þjóðunum* þar til íslendingar
sjálfir ályktuðu að stofnsetja æðsta
dómstól, og þar sem grein þessi
ennfremur hét fslendingum því, að
jafnskjótt sem dómarasæti yrði autt
í hæzta rétti, þá skyldi fslendingur
skipa það — þá hugguðu Danir
sig við það og gáfu það í skyn,
að það væri engin hætta á því, að
íslendingar ætluðu sér í raun og
veru að afnema liæzta rétt. Zahle
yfirráðherra — sem er svo gjör-
kunnugur íslenzkum málefnum —
fullyrti þannig í þjóðþinginu, að
þar sem embættismannafjöldinn á
íslandi væri þegar tiltölulega alt of
mikill, og þar sem ísiendingar hefðu
aldrei verið óánægðir með hæzta
rétt, þáværi engin ástæða til
að ætla, að íslendingar hefðu
það í huga að setja hæzta
rétt á stofn.*
En þegar ráðherra íslands kom
aftur hingað til Danmerkur fáum
mánuðum eftir staðfestingu sam-
bandslaganna til þess að undirbúa
lagafrumvörp þau, er leggjast skyldu
fyrir Alþingi, þá var það engu að
síður hans fyrsta yerk að leggja
frain frv. til laga um stofnun hæzta
réttar á íslandi og þar með um af-
nám hins danska hæzta réttar sem
æðsta dómstóls í íslenskum málum!
Og þetta lagafrumvarp, sem batt
enda á þann dansk-íslenska félags-
skap eða samlög, er vai jafngamall
sjálfu konungssambandinu, fékk svo
góðan byr á Alþingi, að það var
þegar orðið að lögum 6. október í
fyrra og gengið í gildi 1. janúar í
ár. Og þetta alt saman, sem hinn
danski yfirráðherra taldi helst óhugs-
anlegt, var í stuttu máli og eingöngu
rökstutt á þá leið í nefndaráliti Al-
þingis, að það væri »rökrétt afleið-
ing af fullveldi landsins« — og er
sú rökfærsla talsvert íhugunarefni.
Eða er þá ekki fullkomið vald í
utanríkismálefnum sömuleiðis, eða
öllu heldur sjálfsögð »rökrétt afleið-
ing af fullveldi landsins?«
Að vísu er nú sem stendur sleg-
inn varnagli nokkur hvað þetta síð-
asta atriði eða utanríkisstjórnina
sneríir, þar sem 7. gr. sambands-
laganna kveður svo á, eins og kunn-
ugt er, að Danmörk skuli fyrir ís-
lands hönd fara með öll utanríkis-
*) Auðkent af höf.
niálefni þess. En íslendingar eru þó
undir eins farnir að losa um þenn-
an varnagla eftir megni. Á Alþingi
í fyrra var sem sé skotið nýrri 17.
gr. inn í hina nýju »Stjórnarskrá
fyrir konungsríkið ísland,« er mælir
svo fyrir, að konungur (konungur
íslands vel að merkja) geri samn-
inga við önnur ríki, en þó geti hann
ekki, án þess að Alþingi samþykki,
gert nokkurn þann samning, er hafi
í för með sér afsölun lands eða
skuldhefting á landið eða landhelg-
ina eða valdi breytingum á hinum
núverandi ríkislögum.
Niðurl.
Hvert horfir?
—oo—
Eins og vitanlegt er orðið, varð,
að því er séð verður, smágrein hr.
O. Tynesar í n. s. blaði »Frams«
til þess að nokkrir kaupendur blaðs-
ins hér í bænum sögðu því upp.
Er veður þetta, sem gert hefir
verið út af téðu greinarkorni, fneð
öllu óskiljanlegt þ. e. a. s. frá sjón-
armiði sæmilegrar skynsemi og sann-
girni, því þó eg lesi umr. grein
hvað eftir annað bæði áfram og aft-
ur á bak, get eg ekki fundið eitt
einasta orð í henni móðgandi auk
heldur meiðandi, og svo hygg eg
fleirum fari, sem greinina lesa ró-
lega og hlutdrægnislaust, enda
mundi frú Guðrún sjálfsagt að öðr-
um kosti láta réttan sakaraðila (Tyn-
es) sæta ábyrgð fyrir.
Eftir því sem mér virðist, tekur
hr. O. Tynes skarpast til orða þar
sem hann fyrir sitt leyti telur frú
Guðrúnu enga »fyrirmynd« og að
hún skuli fyrst gæta síns eigin
»víngarðs« (þ, e. heimilis og ann-
ara nærliggjandi starfa), en hvort-
tveggja þetta er svo algengt svar
þegar einhver ætlar óbeðinn að fara
að hlutast til um annara hagi, þó
í bestu meiningu sé gert, að eng-
inn meðalgreindur maður lætur sjást
eða heyrast að það móðgi hann.
Eins og eg hefi rétt til þess óátal-
ið, að álíta frú Guðrúnu í raun og
sannleika að sumu leyti fyrirmynd
kvenna, verður ekkert við því sagt
þó annar sé á gagnstæðri skoðun
um það, enda mun svo lengst verða.
Upphaflega tilefnið til þessara
opinb. viðskifta frú Guðrúnar og
Tynesar er ómerkilegasta bæjarslað-
ur, og er ilt til þess að vita, að
slíkt skuli geta leitt til fjandskapar
milli góðra borgara bæjarins og ó-
maklegra árása á menn. Næsta á-
stæðan er vottorð það, semjóhann
Þorfinnsson gefur Tynes, þar sem
hann ber það undir eiðstilboð, að
frú Guðrún hafi kallað sig á sinn
fund, til þess að spyrja sig hvort
það væri ekki satt, að Tynes hefði
viljað svíkja ofan í hann áfengt vín
með því að telja honum trú um að
það væri óáfengt »Frugtvín,< Eftir
þessu vottorði er ekki hægt að sjá
annað, en að frú Guðrún sé að
safna sönnunum fyrir því, að Tyn-
es neyti allra bragða til þess að
tæla yngri menn til drykkju og
óreglu, og það jafnt þá, sem hann
veit að eru bundnir drengskapar-
heiti gagnv. víninu (ungm.félaga)
og þannig ekki aðeins brjóti lands-
lögin (bannl.) heldur geri sig líka
sekan í lúalegasta ódrengskap.
Góðir menn og réttsýnir, þreifið
nú í ykkar eigin barm og athugið
hvernig ykkur myndi þykja, ef slíkri
framkomu sem þessari væri að á-
stæðulausu trúað um ykkur og ver-
ið að safna vottorðum um hana, og
hvort þið niynduð, ef þið annars
segðuð nokkuð, stilla skapi ykkar
og orðum betur í hóf en hr. Tynes
í umr. grein. Og ekki munduð þið
vilja láta gefa ykkur sök á því, þó
ykkur yrði á að trúa því sem full-
orðinn maður gefur vottorð um og
býðst til að sverja, Ef vottorðsgef-
andinn hefði tekið sínar síðari leið-
réttingar fram strax, hefði máiið
horft alt öðruvísi við, því það er
nokkuð annað, hvort slúðrið aðeins
berst í tal og það með þeim hug
að álíta það ósatt, eða að pilturinn
er beint kvaddur til viðtals, til þess
að staðfesta það. Frú Guðrún og
hennar menn máttu sjá það strax,
að grein Tynesar var aðeins eðli-
leg afleiðing af vottorðinu eins og
það er orðað, og hefðu því átt að
hlífa piltinum við opinberri minkun
með því að blanda honum ekki inn
í málið frekar.
Hvernig umrædd grein hr. Tynes-
ar — jafnvel þó meiðandi hefði
verið auk heldur — gat gefið til-
efni til þess, að ýmsir kaupendur
segðu blaðinu upp, er ekki auðvelt
að sjá eða skilja á amian veg en
þann, að frú Guðrún hafi sjálf geng-
ist íyrir því, og þannjg mun það
líka alment lagt út, því hefði það
ekki verið vilji hennar, má ætla að
hún hefði getað afstýrt því. Annars