Morgunblaðið - 05.02.1983, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. FEBRÚAR 1983
Framboð sjálfstæðis-
manna á Vestfjörðum
— eftir Guömund II.
Ingólfsson, Hnífsdal
l'art er ekki ástæðulaust að sú
ákvörðun kjördæmisráðs sjálfstæð-
ismanna á Vestfjörðum að hafna
prófkjöri, hefur verið og er mikið til
umra'ðu meðal stuðningsmanna
flokksins. Margt óflokksbundinna
manna hafði lýst yfir að þeir mundu
fylkja sér um Sjálfstæðisflokkinn til
þess að skapa nokkura festu í stjón
landsins að nýju. Kg og fleiri
flokksbundnir sjálfstæðismenn
höfðum orðið þessarar hreyfingar
greinilega varir, og ég er þess full-
viss að í prófkjöri um val frambjóð-
enda hefði þessi stuðningur komið
glöggt í Jjós.
En kjördæmisráð sá við þessari
fylgisaukningu, og afgreiddi fram-
boð flokksins á Vestfjörðum með
þeim eindæmum að fylgishrun
hefur átt sér stað síðan þau vinnu-
brögð urðu lýðnum ljós.
Þar sem mér undirrituðum
finnst æði mörg atriði þeirrar at-
burðakeðju, er leiddi til svo
skjótrar og vanhugsaðrar ákvörð-
unar býsna forvitnileg, sest ég
niður og festi hugrenningar mínar
á blað. Fyrst er rétt að nefna til-
drög funda um málið. Á sl. sumri
var haldinn aðalfundur kjördæm-
isráðs og þar voru rædd fram-
boösmál. M.a. kom fram tillaga
um að viðhaft yrði opið prófkjör
um val framjóðenda svo sem krafa
kom fram um haustið 1979. Rök-
stuðningur fyrir opnu prófkjöri
var sá að óflokksbundnum stuðn-
ingsmönnum flokksins hefði fjölg-
að verulega og nauðsynlegt væri
að ná til þessa fólks og gefa þvi
kost á að vera þátttakendur um
val frambjóðenda flokksins.
Eftir snarpar umræður var
þessari tillögu vísað frá á þeim
forsendum að miðstjón flokksins
ynni að því að gefa út endurskoð-
aðar reglur um prófkjör, og rétt
væri að fá þær í hendur áður en
ákvörðun væri tekin.
Stjórn kjördæmisráðs sendi
drög að nýju reglunum til kynn-
ingar til flokksfélaganna og efnt
var til formannafundar í Reykja-
vík þar sem nýjar og endurbættar
reglur voru ræddar.
Þegar þetta hafði gerst var
vissulega tímabært að kalla á ný
til fundar í kjördæmisráði þar
sem rætt yrði um fyrirkomulag
prófkjörs. Svo var þó ekki gert,
fundarboð dróst á langinn þar til
að boðað var til fundar 9. janúar,
en þeim fundi varð að fresta um
eina viku vegna samgönguerfið-
leika. En þrátt fyrir að veður væri
óhagstætt og fulltrúar yrðu að
leggja á sig mjög erfitt ferðalag
var fundurinn vel sóttur því 44
réttkjörnir fulltrúar voru mættir.
Fundur kjördæmisráðs hófst laug-
ardaginn 14. jan. og lauk sunnu-
daginn 15., og hafði þá uppstilling
verið ákveðin. Formaður kjör-
dæmisráðs brá sér síðan í næstu
flugvél með nýja listann, gekk á
fund miðstjórnar og fékk listann
samþykktan.
Þá var allt klappaö og klárt.
Engin áhætta var tekin varðandi
fullnaðarákvörðun. Allt þetta er
svo slétt og fellt, skipulagið reynd-
ist vel. Formaður kjördæmisráðs
gat ánægður haldið heim á ný
verkefni hans var lokið og engu
yrði um það breytt.
Sögulegur fundur
Formaður kjördæmaráðsins
setti fundinn með ræðu, og skipaði
honum starfsmenn. Jafnframt
kynnti hann formann kjörnefndar
og tilkynnti að hann myndi flytja
ávarp í fundarbyrjun ásamt sér. I
ávarpi ínu ræddi formaður kjör-
dæmaráðs um tilhögun framboðs,
og gat þeirra leiða er skipulags-
reglur flokksins heimiluðu í því
sambandi.
Formaður kjörnefndar lýsti
strax að því loknu tillögu kjör-
nefndar að fundurinn svaraði því
með já eða nei hvort fara ætti
fram prófkjör eða ekki, og lagði til
að atkvæðagreiðsla færi fram þá
þegar.
Kjörnefndarformaður fékk und-
irtektir við þessa tillögu, því fram
kom dagskrártillaga sama sinnis,
og var hún samþykkt. Þá sleit
fundarstjóri umræðu og lét fara
fram skriflega atkvæðagreiðslu
þar sem fundarmönnum gafst
kostur á að segja já ef þeir vildu
prófkjör en nei ef þeir vildu það
ekki.
Prófkjör var fellt með 26 atk.
gegn 17, einn seðill var auður.
Þegar þessi úrslit lágu fyrir
kom strax fram óánægja með
þessa niðurstöðu, en fundarstjóri
frestaði fundinum og kvaddi kjör-
nefnd til starfa við skipan á fram-
boðslistann.
Kjörnefnd skilaði síðan áliti
sínu og listinn var samþykktur svo
sem kunnugt er.
Röng vinnubrögð
Margt hefur verið rætt um
þennan fund, uppbyggingu hans
og ákvörðun. M.a. hefur verið vitn-
að til þess er gerðist haustið 1979
og þeirra umræðna sem þá fóru
fram um kröfuna um prófkjör um
val frambjóðenda.
óneitanlega bar undirbúningur
allur og framsetning fundarefnis
þess merki að forráðamenn kjör-
dæmisráðs og kjörnefndar voru á
varðbergi fyrir kröfunni um
prófkjör. Allt virtist rækilega
undirbúið og samæft. Tekið var
fyrir svotil allar umræður,
ákvörðun tekin í skyndingu og
niðurröðun listans ákveðin þegar í
stað. Svigrúm til andmæla eða
rökræðna haft sem minnst.
Einn fundarmanna hefur sagt
að á þessum fundi hafi verið tekin
með lýðræðislegum hætti ólýð-
Guðmundur H. Ingólfsson
„En hver er staöa flokks-
ins þegar klofningur og
ósætti forustumanna hans
hefur staðið um nokkurt
árabil? Flokkurinn er
bæði í stjórn og stjórnar-
andstöðu og sérframboð
hafa gengið yfir og inn-
byrðis ágreiningur er stór.
Er á þetta bætandi?
Eiga minnihlutahópar inn-
an flokksins að stilla upp
hver fyrir sig, á aldrei
neinna sætta að leita?
Getur flokkurinn í þessari
stöðu verið sú kjölfesta ís-
lenskra stjórnmála sem
stuðningsfólk hans gerir
kröfu um?“
ræðisleg ákvörðun, og eru það orð
að sönnu.
Krafan um prófkjör innan
flokksins var svo skýrt og afdrátt-
arlaust sett fram 1979, og henni
hefur vaxið fylgi síðan, að það var
hverjum og einum ljóst að nauð-
synlegt var að viðhaft væri próf-
kjör núna.
Engin frambærileg ástæða hef-
ur heldur komið fram sem rétt-
lætt getur þessa mislukkuðu
ákvörðun. Forustusveit Sjálfstæð-
isflokksins á Vestfjörðum er ein-
faldlega svo þröngsýn að hún leyf-
ir sér að riðla öllu fylgi flokksins
með skammsýnum og úreltum
ákvörðunum.
Engin umræða fór fram um
fyrirkomulag prófkjörs, því var
einfaldlega hafnað svo sem meiri-
hluti kjördæmisráðs samþykkti.
Afleiðingar eru
þegar ljósar
Mér er ekki grunlaust um að
þeim sem stóðu fyrir þessari
röngu ákvörðun sé nú orðið ljóst
að mikil mistök voru gerð. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur eflst mjög
að undanförnu hér á Vestfjörðum,
og að allra áliti átti flokkurinn nú
góðan byr meðal kjósenda.
En með ákvörðun kjördæmis-
ráðs og því írafári sem einkenndi
störf kjörnenfndar sló í baksegl.
Fylgið hefur hrunið af flokknum.
Jafnvel gamalgrónir flokksbundn-
ir sjálfstæðismenn mótmæla nú
harðlega.
Flokkurinn okkar sem kennir
sig við lýðræði og vill byggja upp
náið samráð við sína stuðn-
ingsmenn, og sem vill einnig
tryKgja hverjum einstaklingi sem
jafnastan rétt, verður uppvís að
því að fylgismönnum hans er ekki
treyst til að velja flokksmenn til
framboðs.
Það eru 12 ár frá því að síðast
var leitað til almennra stuðn-
ingsmanna um álit á uppstillingu
til alþingiskosninga.
Flokkurinn ýtir því undir álit
andstæðinga sinna með svona
ákvörðunum, og verður að reka af
sér slyðruorðið forréttindaflokkur
með öðrum hætti. Þeir fáu sem í
þessu tilfelli koma til greina eru
hinir mætustu menn, og margir
þeirra hafa unnið lengi og vel fyr-
ir kjördæmið. Þeir hefðu líka án
efa allir komið sterklega til álita
þó um prófkjör hefði verið að
ræða. Með tilliti til alls þessa var
ákvörðunin um að hafna prófkjöri
herfileg mistök.
Hvað gerist nú
Mikil alda mótmæla hefur haf-
ist, og er það ljóst að fylgi Sjálf-
Bakarasveinafélag
íslands 75 ára í dag
Núverandi stjórn BSFÍ, frá vinstri: Hermann Arnviðsson formaður, Sigurjón
Sigurðsson gjaldkeri, Guðmundur Þ. Jónsson meðstjórnandi, Sturla Birgis-
son varaformaður og Styrmir Bragason ritari.
Um þessar mundir er Bakara-
sveinafélag íslands 75 ára eða 5.
febrúar 1983.
Árið 1908 þegar Bakarasveina-
félagið var stofnað voru kjör bak-
arasveina svo þröng borið saman
við ýmsar aðrar starfsstéttir, að
bakarar töldu sig ekki geta lengur
við unað. Tóku einstakir áhuga-
menn í þeirra hópi að ræða mál
sinnar stéttar sín í milli og hugð-
ust fara fram á nokkrar umbætur
á hag þeim, er hún átti við að búa.
Um þær mundir var í hópi
reykvískra bakarasveina, danskur
maður, P.O. Andersen að nafni,
sem var úr heimalandi sínu vanur
stéttarsamtökum og kunni aö
meta gildi þeirra. Honum var það
ljóst, að samtök, sem aðeins væri
efnt til um stundarsakir, meðan
verið væri að þoka fram tilteknum
hagsbótamálum, kæmu að litlu
haldi.
Hið eina, sem dygði, væri að
stofna varanlegan félagsskap, sem
ynni að staðaldri að bættum kjör-
um stéttarinnar og gerðist samn-
ingsaðili við bakarameistara.
Brýndi hann þörfina á slíku fé-
lagi fyrir stéttarbræðrum sínum
og fékk brátt nokkra íslenska
félga sína til liðs við sig um fram-
kvæmd þessarar hugmyndar.
Á skömmum tíma vaknaði mik-
ill áhugi meðal bakara, um að
stofnað yrði stéttarfélag og var
ákveðið í byrjun árs 1908 að ráðast
í félagsstofnun.
Hinn 5. febrúar var stofnfundur
haldinn í Þingholtsstræti 9, heim-
ili Guðmundar Guðmundssonar,
bakarasveins. Voru stofnendur 16
talsins.
Á 50 ára afmæli Bakarasveina-
félagsins var haldin vegleg veisla,
og sagði Hannibal Valdimarsson
sem þá var félagsmálaráðherra:
„Ég undrast það raunar að svo
fámenn stétt sem bakarastéttin
var fyrir 50 árum, skyldi þá þegar
vera þeim þroska gædd að stofna
með sér stéttarfélag í byrjun árs
1908.“ Braut stéttabaráttunnar
var þó vissulega þyrnum stráð, og
enn segir Hannibal: „Ég er viss
um, að Guðmundur bakarasveinn
Guðmundsson í Þingholtsstræti 9,
er opnaði heimili sitt fyrir stofn-
fundi Bakarasveinafélags íslands
þann 5. febrúar 1908 hefur verið
kjarkmaður, því þeir menn sern
stóðu að stofnun stéttarfélags á
Lír brauógeróarhú.sinu á Kyrarbakka, sem Lefoliiverzlun stofn- Úr nýtízku brauögeróarhúsi í Reykjavík. Hannibal Valdimarsson félagsmálaráóherra flytur ræðu í 50 ára
setti árió 1884. afmæli BSFI.