Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 24.12.1939, Blaðsíða 10

10
JÓLABLAÐ
ARIÐ 15 4 9 hófst jólafasta
sunnudaginn 1. desember
eftir gamla stíl. Ekki er líklegt
að menn hafi þá norðanlands
frekar en endranær verið neitt
ginkeyptir fyrir því að þurfa að
fasta. Það höfðu menn aldrei
verið hér á landi. Má meðal
annars sjá það á því, að þegar
mælt er svo fyrir í kristinrétt-
inum, að þeir, sem vinni erfiðis-
vinnu, þurfi ekki að fasta, þá
er þess jafnframt getið, að
menn megi ekki hlaupa til erf-
iðisverks til þess eins að þurfa
ekki að fasta, og maður skilur
þetta fyrr en skellur í tönnum.
Ástæðan til þess, að menn hér
á landi hafa verið ófúsir til
föstu, mun ekki fyrst og fremst
hafa verið sú, að mönnum þætti
hún óþægileg, heldur miklu
fremur það einkenni íslenzkrar
lundar frá fornu fari, að íslend-
ingum er illa við að láta skipa
sér. Fastan á jólaföstu var þá
ekki heldur neitt ægileg. Hún
tók aðéins til 6 daga vikunnar,
en þá máttu menn ekki borða
nema einmælt, og ekki nema
fiskmeti, gras, aldin og jarðar-
ávöxt, en hvítan mat, sem var
mjólkurmatur og egg, máttu
menn ekki neyta; hins vegar
máttu menn drekka vatn eftir
vild. Þetta mundu ýmsir lækn-
ar nú á dögum telja holt og
fullnægjandi mataræði, en
menn vildu nú í þá daga hafa
mat sinn og engar refjar, rétt
eins og Grettir. Svo var og það,
að skoðun manna á því hvað
væri fiskakyns var 1 þá daga
nokkuð frábrugðin því, sem nú
er, því að Grágás, hin forna
lögbók vor, telur til þeirrar
ættar allskonar hvali, að undan-
teknum hrosshval, náhveli og
rauðkembing, og auk þess seli.
Eitt sinn var það á síðari hluta
15. aldar, að það greip einn
hinna ágætu Skálholtsbiskupa,
Magnús Eyjólfsson, illur grun-
ur um það, að selskrattinn
myndi nú eftir allt saman eig-
inlega ekki vera fiskur. Hér var
auðvitað mikið vandamál á
ferðinni, og dugði því ekki
minna, en að spyrjast fyrir á
páfagarði um það, hverrar ætt-
ar selurinn væri. Þá sat á Pét-
ursstóli Sixtus páfi IV, sem að
vísu ekki var sem heppilegastur
kirkjuhöfðingi, enda þótt hann
léti byggja hina frægu Sixtus-
ar-kapellu í Vatikanhöllinni, en
hann var Iærður maður, að
minnsta kosti það vel, að hann
hlaut að þekkja þorsk frá ýsu.
Friðaði hann huga Skálholts-
biskups hinn 6. febrúar 1481
með þeim spaklegu orðum, að
um föstutímann væri heimilt
að borða „sævarfisk þann, sem
almennt er nefndur selur.“ —
Menn hafa því á föstunni ekki
verið kjötlausir með öllu, ekki
sízt ef menn hafa borðað annað
dýr úr fiskaríkinu, hinn svo-
nefnda klauflax. Á þessu ári
kann það reyndar að hafa verið
Norðlingum mun ógeðfelldar en
ella að halda föstu, fyrir þá sök,
að með siðaskiptunum í Skál-
holtsbiskupsdæmi var hún af-
numin þar, en auvitað getur eins
vel verið, að þeir hafi verið mun
sprækari að halda hana en áð-
ur af þessum ástæðum, því þeir
voru manna fastheldnastir við
hinn forna sið. En hvernig sem
það kann að hafa verið, þá gátu
snauðir menn ekki annað en
glaðst yfir föstunni, því hún
var þeirra gróði.
UM jólaföstuna var nóg
fyrir fólkið að gera, því
þó hún að nafninu til væri '”1
fyrst um garð gengin um mið-'r:
nætti nóttina helgu, þá var: 1
henni í raun réttri lokið um’ \
miðnætti aðfaranótt Þorláks-,.1
ri
messu, sem er daginn fyrir að- ■
fangadag og hæsta hátíð, þar eð j
vildi verða lítið úr henni eftir.
það. En annríkið var mikiðJ
vegna þess, að 1 raun réttri varý
verið að búa sig undir 13 verk-
lausa daga. Það voru dag-
arnir frá og með jóla-
degi til þrettánda, sem er
sjálf jólahelgin. Var þó
naumast teljandi að henni væri
að fullu lokið þá, því þrettánd- ,
inn var í átta daga haldi, og var
áttidagurinn, 13. janúar, kallað-
ur geisladagur eða affaradagur
jóla. Hefir mönnum því ber-
sýnilega verið fullljóst, að fyrst
þá voru jólin á enda. Jóladag
sjálfan skyldi halda sem páska-
dag og mátti þá ekkert vinna,
svo var og um áttadaginn og
þrettándann, en 2., 3., 4. og 5.
jóladag skyldi halda sem drott-
insdaga — sunnudaga — og þá
máttu menn ekkert gera eða
fara af bæ, nema brýn nauðsyn
væri. Sjötti og 7. og 9.—12.
jóladagur voru kallaðir meðal-
dagar, og mátti þá ekkert vinna,
nema slátra fé til matar og
heita öl. Var því Ijóst, að nauð-
syn var fólki að hafa búfé sitt
heima við um jólin, og draga
saman heyföng, ekki síður en
mat handa heimamönnum. Þó
var heimilt að sækja hey handa
skepnum um meðaldaga, ef
menn höfðu ekki getað fengið
hesta til þess fyrir jólin. Að
öðru leyti var bókstaflega öll
vinna, nema að mjalta búpen-
ing og gefa honum og brynna,
bönnuð, og lágu við þungar
Óskum öllum velunnurum
alþýöusamtakanna
gleðilegra i ó 1 a.
ALÞÝÐUSAMBAND ÍSLANDS.
Samband ungra jafnaðarmanna.
Óskum öllum ungum Alþýðuflokksmönnum
gleðilegra jóla.
Qskum öllum
ungum Alþýðuflokksmönnum og al-
þýðu um land allt
GLEÐILEGRA JÓLA
FéSag ungra jafnaðarmanna.
GLEÐILEG JÓL!
Hið íslenzka prentarafélag.
GLEÐILEGRA JÓLA
óskar öllum mteðlimum sínum
Bakarasveinafélag íslands.
Óskum öllum félögum og vefiunnurum
gleðilegra jóla
og
sigursæfis nýjárs
með þökk fyrir gamla árið.
Alþýðuflokksfélag Hafnarfjarðar.
Kvenfélag Alþýðuflokksins.
Verkakvennafélagið Framtíðin.
Verkamannafélag Hafnarfjarðar.
Sjómannafélag Hafnarfjarðar.