Morgunblaðið - 16.07.1918, Blaðsíða 1

Þriðjudag
16
júlí 1918
MORGUNBLAÐIÐ
5. argangr
249.
tðlnblað
Ritstj6rnarsími nr. 500
Ritstjón: Vilhjálmur Finsen
ísafoldarprectJttsiðja
Afgreiðslusími nr. 500
NYJA BIO
Einstæðingurinn
eða
Munaðarlausa stúlkao.
Sjónleikur í 4 þáttum, leikinn af Nordisk Films Co.
Aðalhlutverkin leika:
Johs. Ring. Henry Seemann. Gerda Chrístophersen
og hin alkunna leikkona
Clara Wieth, ^
sem altaf mætir sömu aðdáuninni hjá áhorfendum; sérstak-
lega er þó hennar leikur áhrifamikill í mynd þessari, enda
hefir hún átt miklum vinsældum að fagna um öll Norðurlönd,
R. N. S.
Kvenjusamkoma Sigfusar Blöndals bókavarðar.
Fimtudaglun 18. þ. m. kl. 9 síðd,
Vinir Blöndals, utanfélags sem vilja taka þátt i samkomunni, gefi
sig fram við Steinþór Guðmundsson eða Árna Sigurðsson
i Alþingishúsinu, þriðjud. og miðvikud. kl. 1—3. Sími 411.
mamatm Gamla Bió ■hmhbhb
Apaché-stúlkan
Fallegur og áhrifamikill sjón-
leikur i þrem þáttum, afar-
spennandi og sétlega vel leikin.
Aukamynd
Chaplin baOstaðinn
Sprenghlægileg mynd.
Lifstykki
saumuð eftir máli á Laufásveg 14
Elísabet Kristjánsdóttir
Heima frá kl. 12—7.
17—18 ára gamall piltur óskast
til að keyra hestvagn um bæinn.
Föst atvinna. Tilboð merkt 17
sendist Morgunbl.
Er(. símfregnir
(Frá fréttaritara Morgunhl.).
Khöfn 13. júli.
Frakkar, hafa gert útrásir fyrir
sunnan Ancre.
ítalir hafa náð Berat, höfuðborg-
inni í Albaniu, á sitt vald og tekið
þar mikið af hergögnum og marga
fanga og sótt fram þaðan um 30
kilometra.
Hertling kanslari hefir lýst því
yfir, að hann vilji endurreisa Belgíu
sem sjálfstætt ríki. Hernaðarlántak-
an var að lokum samþykt af öllum
flokkum og ríkisþinginu slitið að
j)vi búnu.
K.höfn 14. júli.
Barist er á götunum í Petrograd
af mestu grimd.
Michael stórfursti er kominn til
Kiew.
Thcbernov heldur með her gegn
Moskva.
Þjóðhátiðardagur Frakka, i4. jiUJ
var hátiðlegur haldinn um alt Eng-
land og Ameríku.
Danir hafa fullgert verzlunarsamn-
ing við Miðveldin.
Arið 1900 veittu Rússar shahinum
hið fyrsta lán, nð upphæð 22l/3 mi!j.
rúflur, með þvi skilyrði, að Persía
mætti framvegis ekki taka nokkurt
nýtt lán í útlöndum, án samþykkis
Rússa, meðan enn væri nokkuð
ógreitt af láninu — en það átti að
endurborgast á 73 árum — og Pers-
ar áttu hins vegar ekki kost á að
endurborga það fyr en eftir 10 ár,
þótt þeir hefðu féð handbært. Af
láninu skyldi greiða 5 af hundraðí í
vexti á ári hverju og 15 af hnndr-
aði sem aukafúlgn í eitt skifti fyrir
öll.
Til tryggingar skaðlausri greiðslu
á láninu höfðu Rússar krafist þess,
að allir tollar nema þeir, er greiddir
voru í hafnarborgunum og toll-
greiðslustöðvunum við Persaflóa,
skyldu greiddir »Banque d’escompte*,
útibúi rússneska rikisbankans þar
eystra. Átti bankinn síðan að greiða
persnesku stjórninni afganginn af
tolltekjunum, er hin árlega afborg-
un og vextir, er námu V3 þeirra,
væri dregin frá. En í raun réttri dró
bankinn einnig aðrar upphæÖir, er
Rússar þóttust eiga hjá stjórninni,
frá tolltekjunum, svo sem allan
kostnað, er rússneska kósakkasveitin
hafði í för með sér o. s. frv.
Þegar Rússar höfðu lagt fyrsta
fjárfjöturinn á Persa, leið ekki á löngu
áður en þeir smeygðu annari fjár-
snöru um háls þeim. Annað lánið,
er þeir lánuðu þeim 1902 nam 10
miljónum rúfla. Lánsskilyrðin voru
hin sömu og í fyrra skiftið.
Árin 1904—1905 veittu Bretar
Persum tvö lán, sem námu til sam-
ans 290.000 pundum eða hér um
bil 5.200.000 kr. Til tryggingar
skaðlausri greiðslu á skuldinni heimt-
uðu þeir altar símatekjur Persa, toll-
tekjur allar við Persaflóa og rétt til
að reka fiskveiðar við strendur
Kaspihafs. — Það er óþarfi að leiða
getur að þvi, J hverju skyni þeir
heimtuðu slika tryggingu.
Eftir þetta fóru bankar stórveld-
anna að lána rikinu smærri upphæð-
ir, þetta 50.000, 20.000, 10.000 og
5000 sterlings pund til skams tíma
mót okurvöxtum. Þegar svo stjómar-
breytingin komst á 1906 og landið
fékk þingbundna stjórn, þá kom það
í ljós, að skuldir ríkisins við brezka
bankann voru orðnar »/, miljón
punda og meir en ein miljón við
rússneska bankann.
Báðir bankar þessir unnu kapp-
samlega og dyggilega að því að
setja þarlenda banka og verzlunar-
hús á hausinn. Og rússneski bank-
inn var einkum boðinn og búinn
til að kvelja og hrjá skuldunauta
sina, ef rússneska erindreka-sveitin
lagði svo fyrir hann.
Stórveldi þessi komu því SVO
fyrir, að þau fengu smámsaman
einkaleyfi og einkaréttindi til alls-
konar arðsamra fyrirtækja i Persiu
sem nöfnum tjá að nefnast: til síma-
lagninga, til námureksturs, til fisk-
veiða í Kaspihafi, til steiuolíu-upp-
sprettanna o. s. frv. Að því er
Georg Brandes fullyrðir voru öll
þessi einkaleyfi svo undir komin eða
fengin, að það kom í bága við pers-
nesk landslög og rétt.
Þegar svo Persia hafði, eins og
áður er skýrt frá, fengið þingbundna
stjórn og stjórnarskrá, reru Rússar
öllum árum að þvi að kollvarpa bæði
þingi og stjórn. Er það tókst ekki,
sendu þeir stjórninni loks ályktar-
orð í desember 19n, og fengu því
framgengt, að Morgan Shuster var
vikið frá og þingið rofið.
Prófessor Edward. Brownt i Cam-
bridge, er manna bezt þekkir siði,
lifnaðarhætti, tungu og bókmentir
Persa á vorum dögum, hefir gefið
út kver með allmörgum Ijósmyndum
um hernaðarverk þau og níðingsverk,
er unnin voru i Tabriz 1912, þegar
Rússum hafði tekist að kollvarpa
stjórn landsins og komu i hennar
stað á algerðri óstjórn. — Þegar Rúss-
ar og Bretar þurftu ekki lengur að
óttast persneska þingið eða Morgan
Shuster og höfðu sett nýja stjórn
þar á laggirnar, er var þeim auð-
sveip í öllu, tóku þeir að seilast til
allra gæða og hlunninda landsins,
sem þeim þótti nokkur slægur i og
þeir voru ekki þegar búnir að kló-
festa. Þeir þröngvuðu þeim til þess
aö veita sér einkarétt til þess að
leggj'a 'ýmsar járnbrautir um landið
og til þess að viðurkenna opinber-
lega brezk-rússneska samninginn sem
fyrr var getið. En ekkert persneskt
ráðuneyti hafði til þessa verið fáan-
legt til þess. — Þeir kúguðu stjórn-
ina til þess að lofa þvi, að Persar
skyldu ekki koma sér upp innlend-
um her nema með samþykki þeirra.
Þeir rændu landið i stuttu máli öll-
um réttindum, sem fullvalda riki
ber, og notuðu sér fjárkröggur Persa
til þess að koma fram öllu sem þeim
lék hugur á.
Rússneskir þegnar og aðrir sem
leitað höfðu ásjár Rússa voru um
hrið undanþegnir skattgreiðslu. Eftir
mikla vafninga félst þó stjórn Rússa
á það, að þeir sem leitað höfðu
trausts hjá henni, en voru ekki
rússneskir þegnar, skyldu greiða
skatt; en þeir áttu að greiða hann
konsúlum Rússa, en ekki landsstjórn-
inni. Þeir borguðu skattgjöldin
rússneska bankanum, en hann greiddi
hann aftur stjórninni, þegar hann
hafði dregið frá ómakslaun sín og
önnur gjöld, sem Rússar töldust
eiga hjá Persum.
Þegar heimsstyrjöldin skall á Iýsti
Persastjórn þvi yfir, að Persia væri
hluthus. En Rússar og Bretar virtn
yfirlýsing þessa að vettugi. Rússar
handtóku konsúla Tyrkja og Austur-
Hafnarstræti 18
Simi 137.
Kaupirðu góðan hlut
bá mundu hvar þCi fekst hann.
Smurningsolia: Cylinder- & Lager- og^0xuifeiti
eru áreiðanlega ódýrastar og beztar hjá Sigurjóni