Morgunblaðið - 15.03.1945, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudag'ur 15. mars 1945.
Útg.: H.f Árvakur, Reykjavík.
í>amkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórár: Jon Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á manuði innanlands,
kr. 10 00 utanlands.
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Dómgreindin glötuð
ÞEGAR Eysteinn Jónsson hafði — skömmu fyrir
þingslit — flutt eina af sínum alþektu fjármálaræðum,
sagði Pjetur Magnússon fjármálaráðherra eina setningu,
sem kom öllum þingheimi til að brosa, en Eystein setti
dreyr-rauðan. Fjármálaráðherrann sagði:
Maður skyldi halda, að annar þingmaður Sunnmýlinga
hefði á undaníörnum árum lifað eins og Robinson Kru-
soe; hann hefði dvalið á eyðiey, langt frá umheiminum
og vissi því ekkert hvað gerst hefði.
Þetta svar fjármálaráðherrans átti einstaklega vel við.
Eysteinn talaði eins og hann væri gerókunnugur öllu,
sem gerst hefir á okkar landi. Fjármálaráðherrann fór síð-
an að skýra þetta fyrir Eysteini. Rakti gang málanna lið
fyrir lið. Við það var eins og Eysteinn rankaði við sjer.
★
En nú er engu líkara en Eysteinn sje kominn aftur út á
eyðiey og farinn að lifa eins og Robinson Krusoe. Fjár-
málagréinar hans í Tímanum benda óneitanlega til slíks
ástands mannsins.
í einni fjármálagreininni ber Eysteinn fjárveitinga-
nefnd þingsins fyrir því, að útgjöld ríkisins hafi marg-
faldast á stríðsárunum. Auðvitað þurfti enginn kunnug-
ur stjórnmálamaður að láta segja sjer þetta. Hver maður
með óbrenglaða greind veit þetta.
Svo fer Eysteinn að hugleiða út frá þessum lærdómi,
sem fjárveitinganefnd veitti honum. Þá veit hann bók-
staflega ekkert. Hann kemst að þeirri niðurstöðu, að hinn
mikli vöxtur á útgjöldum ríkisins hafi orðið í stjórnartíð
Sjálfstæðismanna! Hið eina, sem þessi nýi Robinson
Krusoe man, er, að til voru Sjálfstæðismenn, sem hann
átti $tundum brösótt við. Best að klína ábyrgðinni af fjár-
sukkinu á þá, hugsar Eysteinn. Og það gerir hann.
★
Ef til vill er einhver von til þess, að Evsteinn komi til
meðvitundar aftur og öðlist þá rjettan skilning á mál-
unum. Er þá rjett að minna hann á þetta:
Öll árin, 1939, 1940, 1941 og fram á mitt ár 1942, sat for-
maður Framsóknarflokksins í sæti forsætisráðherra og
ber því, sem slíkur, höfuðábyrgð á öllu, sem gerðist í
ráðuneyti hans. En þar við bætist, að frá því í desember
1942 og alt árið 194.3 og fjóra fimtu hluta ársins 1944 sat
í sæti forsætisráðherra fyrverandi frambjóðandi Fram-
sóknarflokksins, en sá, sem talið er, að mestu hafi ráðið
í ráðuneyti hans, skipar sæti í miðstjórn Framsóknar.
Ekkert af þessu þarf að skýra fyrir mönnum — nema
ef vera skyldi hinum nýja Robinson Krusoe, þ. e. Ey-
steini Jónssyni. Og ef allur sannleikur er sagður, dettur
engum heilvita manni í hug, að Eysteinn viti ekki þetta.
★
En hvað sýna þá svona pólitísk skrif, sem Eysteinn er
að bulla um í Tímanum? Þau sýna ekki aðeins mynd af
gerspiltu pólitísku valdabrölti, heldur sýna þau einnig
mynd af mönnum, sem eru beinlínis miður sín og hafa
tapað allri dómgreind.
Enda er það alkunnugt, að hvorugur þeirr-a, Hermann
og Eysteinn, hafa á heilum sjer tekið frá því þeir lentu
utan gátta við stjórnarmyndunina. En það er alveg sama
hvað þessir menn segja, og hvernig þeir láta. Það sem
þjóðin veit, er þetta:
Mestan hluta s.l. sumars sátu þessir menn við samn-
ingaborð með fulltrúum annara flokka og ljetust vilja
vinna að þjóðareiningu. Þegar þar var komið, að þeir
töldu sjer óhætt að draga sig út úr, án þess að eiga á
hættu að öðrum tækist að stofna til samstarfs, gerðu þeir
það umsvifalaust, eins og alkunnugt er.
Fyrir þessum mönnum vakti, að halda öllu í eymd og
vesöld, en stofna síðan til kosninga í vor undir blekk-
inga-fána. Framsóknarflokksins. En þegar þetta herbragð
þeirra brást og aðrir raenn. þáru gæfu til að lyfta Al- j
þingi og þjóðipni. upp úr vanvirðunni; fyllast þeir öfund'
og heift, er síðán stjómar öllum þéirra orðum og gerðum:
Vd verji íbrifíar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Fyrirspurnir um rjóma
EFTIRFARANDI brjef hefi
jeg fengið frá húsmóður hjer í
bænum, þar sem hún gerir nokkr
ar fyrirspurnir um rjóma þann,
sem seldur er hjer í bænum. í>ví
miður geta svör ekki fylgt með.
Það hefir gengið stirt að fá sams
konar fyrirspurnum svarað, þó
oft hafi verið spurt á undanförn-
um árum. Brjefið er á þessa leið:
„Kæri Vikverji. Þökk fyrir þín
ar góðu og þörfu greinar, sem
oftast eru mjög sanngjarnar. Af
því að pistlar þínir eru málgagn
okkar, sem í kyrþey vinnum í
þjóðfjelaginu, vil jeg biðja þig
að bera fram eftirfarandi til
rjettra hlutaðeigenda:
1) Þarf ekki að vera ákveðið
fitumágn í rjóma þeim, sem
seldur er í búðum mjólkur-
samsölunnar?
2) Hversvegna er rjómi, sem er
á markaði hjer í Reykjavík,
miklum mun þynnri en
rjómi, sem keyptur er í
mjólkurbúinu á Selfossi?
3) Rjómi, sem seldur er hjer í
mjólkurbúðum, er misjafn-
lega þykkur frá degi til dags,
en er auðvitað seldur á sama
verði altaf. En hefir hann
jafn mikið verðmæti og
gildi fyrir neytendur, hvort
sem hann er þykkur eða
þunnur?“
•
Brjef frá Lofti.
ÞAÐ VAR athyglisverð frjetta
grein, sem birtist hjer í blaðinu
i gærmorgun um Loft Guðmunds
son og virisældir, sem þjóðhá-
tíðarkvikmynd hans hefir átt að
fagna meðal Vestur-íslendinga.
Það vill svo vel til, að jeg get
bætt þarna dálitlu við, því jeg
fjekk nýlega brjef frá Lofti, þar
sem hann ræðir einmitt þessi
mál. Loftur segir m. a. í brjefi
sínu:
„Nú sem stendur er verið að
sýna kvikmyndina, sem jeg tók
á þjóðhátíðinni, á þingi Þjóðrækn
isfjelagsins í Winnipeg. Næst
verður hún sýnd í Minneapolis.
Jeg ljet setja í hana enskan
texta, til þess, að þeir útlending-
ar, sem venjulega eru boðnir á
samkomur íslendinga, geti skil-
ið, hvað fram fer“.
•
Ætti að senda þjóðhá-
tíðarkvikmynd vestur.
LOFTIJR heidur áfram í brjefi
sínu og kemur með uppástungu,
sem sjálfsagt er að gaumur verði
gefinn. En hanrv segir:
„Þú gætir gert Vestur-íslend-
ingum ótrúlega mikinn greiða, ef
þú bentir stjórnarvöldunum is-
lensku á að senda eitt eintak af
öllu því, sem markverðast hefir
verið tekið á kvikmynd í sam-
bandi við þjóðhátíðina. Þar á
meðal kvikmyndina, sem þeir
tóku af hátíðahöldunum Vigfús
Sigurgeirsson og Kjartan Ó.
Bjarnason. Sú kvikmynd hlýtur
að hafa ýmislegt meira að geyma
en er i minni kvikmynd, sem að-
eins er um 1200 fet.
Slíka mynd ætti vitanlega að
senda til Thor Thors sendiherra
í Washington, en hann myndi
síðan lána hana til ýmsra fje-
laga við hátíðleg tækifæri. Jeg
er viss um, að þetta yrði ekki
aðeins vel þegið hjer vestra, held
ur og myndi það bókstaflega
hafa mikla þýðingu fyrir okkur
Islendinga".
•
Þörf tillaga.
ÞETTA ER vissulega þörf til-
laga hjá Lofti Guðmundssyni.
Það hefir dregist furðu lengi, að
hátíðakvikmyndin, sem tekin var
á vegum hins opinbera, komi
fyrir almenningssjónir, bæði hjer
heima og erlendis. Það þyrfti að
hafa nokkur eintök fyrirliggj-
andi af kvikmyndinni, þegar ó-
friðnum lýkur, því ábyggilegt er,
að mikil eftirspurn verður eftir
slíkri kvikmynd á Norðurlönd-
um og sennilega víðar í Evrópu,
þegar eðlilegar samgöngur kom-
ast á aftur.
•
Bíómiðar á 20 „kall“.
BÍÓGESTUR skrifar: „Undan-
farið hefir lögreglan hjer í bæ
að sögn haldið uppi einskonar
allsherjar herferð gegn bíómiða-
okrurunum svonefndu. Voru
menn farnir að vona, að draugar
þessir væru kveðnir niður með
öllu. En í gærkvöldi varð jeg
þess áskynja, að þeir ganga hjer
enn ljósum logum og selja nú
miða á 20 „kall“, því að hættan
er víst eitthvað meiri en verið
hefir. Manntegund þessi ætlar
víst að verða óþarflega lífseig,
svo hvimleið sem hún er“.
Já, það lifir lengst, sem lýð-
um er leiðast, segir gamalt mál-
tæki.
•
Gamall Víkverji um
götunöfn.
GAMALL VÍKVERJI, sem
stundum hefir látið til sín heyra
hjer i dálkunum, skrifar mjer
um götunöfnin nýju í Kapla-
skjóli. Hann er ekki ánægður
með nöfnin á götunum. Hann
segir:
„Ekki er jeg málfræðingur,
eða neitt þessháttar, en jeg þyk-
ist hafa smekk fyrir því, sem
fagurt er, ekki síður en hver
annar. Ljót þykja mjer nöfnin,
sem valin hafa verið á nýju göt-
urnar í Kaplaskjóli og í því sam-
bandi datt mjer í hug, að betur
hefði mátt gera.
Fyrir einum sextiu árum man
jeg eftir, að þarna suður frá
brutu margir merkir Reykvík-
ingar land. Ræktuðu þar garð-
ávexti. Þar var t. d. Valgarð
Breiðfjörð, sem reisti stórhýsi
hjer í bænum. Hannes póstur og
Einar Zoega, landsfrægur mað-
‘ur. Magnús Blöndal trúi jeg hafi
verið einn þeirra, er þarna áttu
land.
Það hefir verið tekinn upp sá
siður hjer í bæ fyrir mörgum ár-
um að nefna götur eftir merk-
um . Reykvíkingum, sem uppi
hafa verið. Tryggvagata heitir
eftir Tryggva Gunnarssyni og
Skúlagata er til; ennfremur.
Geirsgata, í höfuðið á Geir Zoega.
Mjer hefði fundist vel til fallið,
að göturnar þarna vesturfrá
hefðu verið nefndar eftir merk-
um mönnum, sem koma við sögu
bæjarins. En þetta þykir nú
kannske bara nöldur gamals
karls?“
Á INNLENDUM VETTVANGI
Skllnaðarveisla fyrir 100 áruin
í VOR ERU liðin 100 ár, síð-
an þeir skildu í Höfn Jón Sig-
urðsson og Jónas Hallgrímsson,
og Jón fór heim til að sitja hið
endurreista Alþing í Reykjavík,
en Jónas varð eftir í Höfn,
„óburgeislegri en hann átti skil-
ið að vera“, eins og hann komst
að orði i síðasta sendibrjefinu,
sem til er frá hans hendi. Það
var skrifað mánuði áður en hann
fótbrotnaði.
Einkennilegt að hugsa til þess-
ara jafnaldra vorið 1845. Annar
á grafarbakkanum. Hinn að
hefja foringjastarf sitt að heita
má, þó atkvæðamikill væri hann
orðinn og forystumaður Hafnar-
fslendinga. Hann átti eftir ald-
arþriðjungs leiðtogastarf.
Þó þeir væru samherjar um
framfaramál íslands, skáldið og
stjórnmálamaðurinn, þá voru
þieir á öndverðum meið, sem
kunnugt er, í því, hvar hinu end-
urreista ráðgefandi Alþingi ýrði
valinn staður. Allir íslendingar
þekkja meira og minna þá deilu,
kvæði Jónasar, baráttu Fjölnís
og gagntök Jóns Sigurðssonar,
serii siéraði í því máli, er hann
heimtaði þingið til Reykjavíkur.
Óánægður hefir Jónas farið í
gröf sína útaf þeim úrslitum.
Þegar Hafnar-íslendingar hjeldu
sigurvegaranum í því máli
kveðjusamsæti áður en hann
steig á skipsfjöl snemma í maí,
flutti Jónas honum „Leiðarljóð"
sitt, þar sem hann bregður upp
töfrandi myndum af fegurð lands
ins. Þær munu vera hinar síð-
ustu, er hann gerði í ódauðleg-
um kvæðum sínum. Hann fylgir
hinum unga alþingismanni í
kvæðinu, vestur á land, en þang-
að var ferðinni heitið, til þess að
hitta prestshjónin á Rafnseyri og
ísfirska kjósendur.
Skáldið neitaði sjer ekki um
að hugsa sjer hinn tilvonandi
þingskörung leggja lykkju á leið
sína og koma við á Þingvöllum
í leiðinni að vestan til Reykja-
víkur, bregða upp fyrir honum
dýrð staðarins og benda honum
á hinar mannlausU möðrugrónu
búðir, þar sem „hunangsfluga
hólu hyggiri marga byggir". Þar
var ekki hætt við neirium trúfl-
unum. Því, segir skáldið, „autt
ér enn að mörinura Alþingi ■—T
talslyngra, hölda, • (hvað mun
valda?), hafa reiðir tafist. — Nei,
ef satt skal segja, sunnanfjalls
þeir spjalla; þingið fluttu þang-
að, þeir á kalda eyri“.
Síðan kemur hinn frægi loka-
þáttur kvæðisins, er skáldið hef-
ir látið þingskörunginn „þiggja
værðir værar, á grund kærri“,
)>á segir hann:
Elt svo hina! haltu
hugprúður til búða
Víkur- við þig leiki
völin á mölinni.
Hvatskeytleg kveðja í veislu-
kvæði.
Þetta hafa þeir jafnað sín á-
milli, því hjer áttu tvö mikil-
menni í hlut. En einkennilegt er
að hugsa til þeirra í veislunni,
er var skilnaðarstund þeirra,
þegar menn hafa viðskifti þeirra
í þingstaðarmálinu og kvæðið í
huga.
Jónas annaðist undirbúning
undir baenarskrár til Alþirigis,
eftir að Jón var farinn heim.
Var það hans síðasta verk þ. 20.
máí að semja bænarskrá um
verslunarfrelsi, og fá undirskriít-
ir undir hana. Framh. ó bls. 8.'